Ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính.

Theo kết quả tổng hợp tình hình tài chính và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2016 của các DNNN cho thấy, hầu hết các DNNN, trọng tâm là TĐ kinh tế, TCT nhà nước vẫn tiếp tục duy trì ổn định hoạt động sản xuất, kinh doanh, góp phần giữ vững mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô. Đồng thời, các DNNN cũng đóng góp nguồn thu cho NSNN (bao gồm cả phần lợi nhuận sau thuế sau khi trích lập các quỹ phải nộp NSNN theo quy định) mặc dù chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế và tổng các khoản phát sinh phải nộp NSNN có sự sụt giảm so với năm 2015.

Xin ông cho biết việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại các DN hiện có những tồn tại gì?

Có một thực tế là hiệu quả sản xuất kinh doanh và đóng góp của nhiều DN nhà nước còn thấp, chưa tương xứng với nguồn lực Nhà nước đầu tư; nợ nần, thua lỗ, thất thoát lớn vẫn còn xảy ra.

Cơ chế quản trị DNNN chậm đổi mới, kém hiệu quả, chưa phù hợp với các thông lệ, chuẩn mực quốc tế; tính công khai, minh bạch còn hạn chế. Trách nhiệm của người quản lý DNNN chưa rõ ràng; công tác cán bộ, chính sách tiền lương, thưởng của DNNN còn bất cập, chưa phù hợp với cơ chế thị trường, chưa có tác động khuyến khích người lao động tăng năng suất lao động.

Việc tách chức năng quản lý nhà nước và chức năng của cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DNNN thực hiện chậm. Cơ chế quản lý, giám sát và việc thực hiện quyền, trách nhiệm của cơ quan và người đại diện chủ sở hữu nhà nước chưa thật rõ ràng và phù hợp.

Nhiều DNNN chưa thực hiện đầy đủ chế độ báo cáo, giám sát DN với cơ quan đại diện chủ sở hữu và cơ quan tài chính theo quy định, do đó, việc tổng hợp báo cáo Chính phủ, Quốc hội về tình hình hoạt động của DN trong phạm vi cả nước của Bộ Tài chính còn nhiều khó khăn.

Đặc biệt, cơ chế xử lý trách nhiệm của người đứng đầu khi xảy ra sai phạm cũng như việc xử lý các hành vi vi phạm về giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động đối với DNNN chưa được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nên hiệu quả triển khai quy định về công khai, minh bạch chưa cao.

Một vấn đề nữa là hiệu lực, hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm toán của các cơ quan quản lý nhà nước không cao. Tình trạng thực hiện chưa nghiêm túc chủ trương của Đảng, vi phạm pháp luật, rủi ro, yếu kém, thua lỗ trong DNNN không được phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh.

Vậy cần có những giải pháp gì để quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại các DN được hiệu quả, thưa ông?

Tôi cho rằng, để nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn vốn nhà nước đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh tại DN hiện nay, trước mắt, Chính phủ cần ban hành sớm Nghị định số 59/2011/NĐ-CP về chuyển DNNN sang Công ty cổ phần, ban hành Nghị định phê duyệt điều lệ hoạt động của các TĐ kinh tế, TCT Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC)...

Thực hiện nhất quán mục tiêu của Luật số 69/2014/QH13, Nhà nước chỉ đầu tư vốn cho các DN do nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ thuộc 4 lĩnh vực: DN cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích thiết yếu cho xã hội; DN hoạt động trong lĩnh vực trực tiếp phục vụ quốc phòng, an ninh; DN hoạt động trong lĩnh vực độc quyền tự nhiên; DN ứng dụng công nghệ cao, đầu tư lớn, tạo động lực phát triển nhanh cho các ngành, lĩnh vực khác và nền kinh tế.

Đối với DN hoạt động trong các lĩnh vực khác phải kiên quyết thực hiện sắp xếp, chuyển đổi, Nhà nước không cần thiết phải tham gia nắm giữ cổ phần, phần vốn góp nhằm xóa bỏ hoàn toàn sự can thiệp hành chính của cơ quan quản lý nhà nước vào DN với tư cách là chủ sở hữu vốn nhà nước góp tại doanh nghiệp.

Đối với DN hoạt động trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp việc đầu tư vốn chỉ áp dụng cho các DNNN cần tiếp tục duy trì, củng cố phát triển do nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ theo Nghị định số 118/2014/NĐ-CP của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp. Đối với doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ kiên quyết thực hiện sắp xếp lại theo các hình thức quy định tại Luật số 69/2014/QH13 (bao gồm cả hình thức phá sản doanh nghiệp).

Để quản lý, sử dụng vốn Nhà nước hiệu quả, ngoài các DNNN thuộc diện nhà nước cần nắm giữ 100% vốn điều lệ thuộc diện được nhà nước đầu tư vốn theo quy định, các DNNN còn lại muốn đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh phải sử dụng nguồn vốn huy động là chủ yếu.

Để an toàn tài chính đối với hoạt động của doanh nghiệp, nhà nước phải đảm bảo duy trì mức lãi suất ổn định. Cần tăng cường hiệu quả hoạt động của các định chế tài chính (các Quỹ tài chính nhà nước) thông qua việc tăng cường nguồn lực tài chính cho các tổ chức này để hỗ trợ bảo lãnh cho doanh nghiệp trong quá trình huy động vốn để đầu tư phát triển kinh doanh trong các trường hợp doanh nghiệp có nhu cầu huy động vốn đầu tư lớn, hoặc triển khai nhiều chính sách tín dụng đặc thù đối với DNNN trong một số ngành, lĩnh vực khuyên khích phát triển theo chủ trương chung của nhà nước như nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu nông sản...

Bên cạnh đó, cần tăng cường vai trò giám sát đối với doanh nghiệp; cơ quan giám sát, doanh nghiệp cùng có trách nhiệm thực hiện công khai hóa các thông tin về hoạt động của doanh nghiệp để các nhà đầu tư nắm bắt cơ hội, điều kiện thuận lợi để tham gia đầu tư cùng doanh nghiệp.

Tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát, kiểm toán, không để xảy ra thất thoát vốn, tài sản nhà nước trong quá trình sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn; kiên quyết xử lý các doanh nghiệp thua lỗ, các dự án đầu tư không hiệu quả, hiệu quả thấp theo cơ chế thị trường; có cơ chế kiểm soát phù hợp nguồn vốn mua, bán, sáp nhập doanh nghiệp; thực hiện công khai, minh bạch, đúng pháp luật trong đầu tư, quản lý tài chính, mua sắm, phân phối thu nhập, công tác cán bộ, cổ phần hóa, thoái vốn; Xử lý nghiêm lãnh đạo DNNN thực hiện không có kết quả.

Đặc biệt, phải xác định trách nhiệm cá nhân trong việc thực hiện sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Bộ trưởng các bộ quản lý ngành, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Chủ tịch Hội đồng thành viên tập đoàn kinh tế chịu trách nhiệm hành chính trước Thủ tướng Chính phủ; xử lý nghiêm lãnh đạo DNNN, người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp không nghiêm túc thực hiện, hoặc thực hiện không có kết quả sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp và nhiệm vụ được giao trong quản lý, điều hành doanh nghiệp; trường hợp thực hiện không đúng quy định, sai mục đích, kém hiệu quả, gây thất thoát, thua lỗ vốn và tài sản của nhà nước thì phải bồi thường và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Ông có thể chia sẻ những kinh nghiệm quản lý hiệu quả từ các nước phát triển?

Để sử dụng hiệu quả vốn nhà nước đang nằm tại các DNNN, chúng ta có thể học tập kinh nghiệm quản lý hiện giờ từ mô hình mà Singapore đã thực hiện thành công, đó là tổ chức đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước theo hình thức công ty đầu tư kinh doanh vốn nhà nước. Tập đoàn Temasek của Singapore tổ chức kinh doanh vốn đầu tư nhà nước hoạt động dưới hình thức doanh nghiệp, được các tổ chức Standard&Poors và Moody đánh giá đạt mức tín nhiệm AA và Aaa.

Tổng danh mục đầu tư của Temasek tính đến 31/3/2016 là 242 tỷ đô la Singapore, tăng gần 2 lần so với năm 2006. Temasek hoạt động như một doanh nghiệp tư nhân, các quyết định đầu tư dựa trên tính hiệu quả về kinh tế và thương mại, còn việc cấp vốn được thực hiện thông qua Bộ Tài chính Singapore trên cơ sở dự toán đầu tư vốn đã được Quốc hội phê chuẩn.

Xin cảm ơn ông!