Toàn cảnh Hội thảo.

Đây là nhận định được đưa ra tại Hội thảo Quản lý thuế và vai trò của Kiểm toán Nhà nước được tổ chức ngày 9/5.

Công tác thanh tra, kiểm tra thuế tăng chất lượng qua từng năm

Theo PGS.TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính, thanh tra, kiểm tra thuế là chức năng cốt yếu của quản lý thuế. Trong thời gian vừa qua, cơ quan thuế các cấp không chỉ đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra thuế mà tập trung nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra thuế bằng việc đổi mới phương pháp và quy trình nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra thuế và ứng dụng công nghệ hiện đại vào hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế.

Theo ông Lê Xuân Trường, trong 10 năm qua, hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế đã được đẩy mạnh thể hiện ở việc gia tăng khá đều số cuộc thanh tra, kiểm tra thuế tại trụ sở người nộp thuế. Ông Trường lấy dẫn chứng, từ việc thực hiện xấp xỉ 20.000 cuộc thanh tra, kiểm tra những năm 2009 và 2010, đã tăng lên trên dưới 90.000 cuộc thanh tra, kiểm tra những năm 2017 và 2018. Cùng với đó, số thuế truy thu qua thanh tra, kiểm tra thuế cũng tăng hơn 4 lần, từ khoảng 4.000 tỷ đồng những năm 2009 và 2010 lên khoảng từ 17.000 đến 19.000 tỷ đồng những năm từ 2016 đến 2018.

"Kết quả hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế còn thể hiện ở việc, thông qua thanh tra, kiểm tra thuế đã xác định lại chính xác số lỗ của doanh nghiệp, qua đó, có tác động đến số thuế phải nộp của những kỳ tính thuế sau. Những năm gần đây, số thuế xác định giảm lỗ qua thanh tra, kiểm tra thuế luôn đạt từ 30.000 đến 50.000 tỷ đồng", ông Trường phân tích.

Bộ tiêu chí rủi ro còn hạn chế

Theo ông Đoàn Xuân Tiên, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước, thời gian qua, ngành thuế đã thực hiện cải cách thủ tục hành chính từ khâu đăng ký thuế đến kê khai thuế, nộp thuế, hoàn thuế. Tuy vậy, lãnh đạo ngành kiểm toán cũng thẳng thắn chỉ rõ số tiền thuế thất thu còn lớn mà nguyên nhân chủ yếu là từ tình trạng trốn thuế, gian lận thuế.

"Những hành vi trốn thuế, gian lận thuế ngày càng diễn biến phức tạp, phạm vi ngày càng rộng, quy mô ngày càng lớn và thủ đoạn ngày càng tinh vi," ông Tiên nói

Bàn về nguyên nhân, ông Doãn Anh Thơ, Kiểm toán trưởng, Kiểm toán Nhà nước Khu vực IV cho rằng, hiện hầu hết các Cục thuế và Chi cục thuế được kiểm toán đã sử dụng ứng dụng hỗ trợ thanh tra, kiểm tra TPR để kết xuất kết quả phân tích rủi ro làm cơ sở để lập kế hoạch kiểm tra, lựa chọn người nộp thuế phải kiểm tra hồ sơ kê khai thuế tại trụ sở cơ quan thuế và tại trụ sở người nộp thuế. Tuy nhiên, ông Doãn Anh Thơ chỉ ra, hầu hết các đơn vị chưa đạt tỷ lệ kiểm tra tối thiểu 20% doanh nghiệp tại trụ sở cơ quan thuế theo quy định.

"Hệ thống bộ tiêu chí rủi ro chưa thực sự hiệu quả, hệ thống dữ liệu không xác định được ngành nghề kinh doanh chính của doanh nghiệp dẫn đến việc phân tích, đánh giá, so sánh kết quả hoạt động kinh doanh giữa các doanh nghiệp cùng ngành nghề gặp nhiều khó khăn… ", ông Doãn Anh Thơ nhận định.

Để nâng cao chất lượng của công tác thanh tra, kiểm tra thuế, theo PGS.TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính, hàng năm, sau khi thực hiện thanh tra, kiểm tra theo danh mục được lựa chọn từ phần mềm, ngành Thuế cần tổng kết đánh giá xem lựa chọn đó có đúng đắn hay không.

"Chẳng hạn như, nếu phần mềm gợi ý kiểm tra doanh nghiệp nào đó do cảnh báo có khả năng gian lận cao nhưng trên thực tế kiểm tra thì lại thấy không có gian lận hoặc gian lận ít thì phải kiểm tra xem tại sao lại như vậy, đây là lỗi của nguồn thông tin về cơ sở kinh doanh không chính xác hay do lỗi nào khác," ông Trường nói.

Bên cạnh đó, theo vị chuyên gia này, cơ quan thuế cũng cần lựa chọn ngẫu nhiên một số doanh nghiệp mà phần mềm quản lý rủi ro trong thanh tra, kiểm tra thông báo rằng khả năng gian lận thấp để thực hiện kiểm tra để làm cơ sở đối chứng và hoàn thiện phần mềm.