Cục Thuế TPHCM hỗ trợ doanh nghiệp quyết toán thuế. Ảnh: T.H.

Truy thu, giảm lỗ cả ngàn tỷ đồng

Năm 2018, Cục Thuế TPHCM thực hiện thanh tra chuyên đề 84 doanh nghiệp có giao dịch liên kết. Qua thanh tra, bước đầu Cục Thuế TPHCM đã điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế của các DN 9.185 tỷ đồng; truy thu và phạt 341 tỷ đồng; giảm lỗ 261 tỷ đồng và giảm khấu trừ 7,3 tỷ đồng. Trong đó, kết quả thanh, kiểm tra một số doanh nghiệp có số thuế truy thu lớn như: Công ty TNHH 3M bị truy thu 84,9 tỷ đồng; Công ty Panasonic AVC Việt Nam truy thu 59 tỷ đồng; Công ty TNHH Quảng Việt, truy thu 30 tỷ đồng; Công ty TNHH Eland Việt Nam, truy thu 21,7 tỷ đồng…

Trên thực tế, có nhiều DN FDI kê khai lỗ, trong đó có rất nhiều doanh nghiệp lỗ liên tục trong nhiều năm, thậm chí có doanh nghiệp lỗ lũy kế đến mức âm vốn chủ sở hữu nhưng vẫn tiếp tục hoạt động bình thường, kể cả việc mở rộng quy mô kinh doanh. Theo báo cáo của VCCI, mỗi năm có khoảng trên từ 40-50% doanh nghiệp FDI kê khai, báo lỗ. Có những thời điểm, tại một số địa phương thu hút nhiều doanh nghiệp FDI như: TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương..., tỷ lệ doanh nghiệp FDI kê khai lỗ rất lớn, trong đó có rất nhiều doanh nghiệp kê khai lỗ trong nhiều năm.

Theo các chuyên gia kinh tế, việc đấu tranh chống chuyển giá đã phức tạp, đấu tranh với những doanh nghiệp lớn càng khó khăn và phức tạp hơn nhiều. Không quá khó hiểu bởi các doanh nghiệp lớn luôn có tiềm lực tài chính và nhân lực rất mạnh. Họ có một đội ngũ chuyên gia cực kỳ am hiểu về kế toán, tài chính, thuế và luật để có thể che mắt các cơ quan quản lý, nhất là các cơ quan thuế địa phương… Đây là thách thức lớn đối với cơ quan Thuế, vì họ cũng khó có thể phát hiện hết những trường hợp chuyển giá, gian lận thuế.

Cần công cụ hữu hiệu

Theo Cục Thuế TPHCM, từ năm 2017, việc nâng tầm quy định liên quan đến giá trong các giao dịch liên kết từ cấp Thông tư lên Nghị định (Nghị định 20/2017/NĐ-CP) và mới đây là những quy định trong Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), cho thấy Chính phủ Việt Nam rất quan tâm đến việc tuân thủ của không chỉ các nhà đầu tư nước ngoài mà cả các doanh nghiệp trong nước, khi có phát sinh giao dịch liên kết cùng chịu sự quản lý giống nhau và việc tính giá đều phải căn cứ theo giá thị trường.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, việc chống chuyển giá được luật hóa sẽ giúp cơ quan quản lý thuế có công cụ đủ mạnh để xử lý doanh nghiệp cố tình trốn thuế qua hình thức chuyển giá. Theo bà Cúc, nhiều nội dung liên quan đến chống chuyển giá trong dự thảo Luật cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu.

Với các công cụ hiện có, năm 2019, Cục Thuế TPHCM sẽ tiếp tục thanh, kiểm tra các doanh nghiệp có giao dịch liên kết chiếm tỷ trọng lớn, doanh nghiệp FDI có phát sinh lỗ nhiều năm vẫn đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh, các tổ chức, cá nhân có giao dịch đáng ngờ… Bên cạnh đó, kế hoạch thanh tra, kiểm tra tài chính năm 2019, Cục Thuế TPHCM cũng sẽ tập trung vào các doanh nghiệp, tổ chức tài chính ngân hàng; các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài có dấu hiệu chuyển giá…

Đứng ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM cho rằng, Nghị định 20/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017 của Chính phủ quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết đã có hiệu lực gần 2 năm đã tạo ra sự bình đẳng trong kinh doanh giữa các DN. Trong đó, tại Khoản 3 Điều 8 đã quy định "Tổng chi phí lãi vay phát sinh trong kỳ của người nộp thuế được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế Thu nhập doanh nghiệp không vượt quá 20% của tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cộng với chi phí lãi vay, chi phí khấu hao trong kỳ của người nộp thuế".

Theo ông Châu, quy định này nhằm mục đích làm tăng tính minh bạch của các giao dịch liên kết, khuyến khích doanh nghiệp khai thác nhiều nguồn vốn khác ngoài nguồn vốn tín dụng ngân hàng, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Đây là một công cụ hữu hiệu để quản lý hiện tượng chuyển giá có thể xảy ra tại các tập đoàn kinh tế đa quốc gia và các doanh nghiệp liên kết, gây thất thu ngân sách. Nhưng quy định này cũng có tác động đối với cả doanh nghiệp trong nước, kể cả doanh nghiệp bất động sản hoạt động theo mô hình "mẹ - con", đa ngành, có nhiều doanh nghiệp liên kết.