Ảnh minh họa. Internet

Có thể đã từng đúng như thế, nhưng cũng đã đến lúc thay đổi cách suy nghĩ, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh lây lan và nhất khi những người cùng ăn chung mâm với chúng ta không chỉ là cha mẹ, vợ chồng, anh em ruột thịt.

Giống như bản thân nước mắm vậy. Nếu bạn nghĩ đó là “đặc sản” riêng có ở Việt Nam, thì bạn cũng nên thay đổi suy nghĩ.

Nếu không sợ quá lời thì nước mắm, chất nước rỉ từ cá, tôm và một số động vật nước khác được ướp muối lâu ngày, đã có mặt từ Đông sang Tây, từ Bắc xuống Nam và từ cổ chí kim trên khắp địa cầu. Bạn có thể cười khi ai đó nói rằng làm món mỳ Ý spaghetti quốc hồn quốc tuý không thể thiếu… nước mắm, nhưng đối với nhiều người Ý chính cống, đó là sự thật! Người Hy Lạp cổ đại, Rome, Carthage và sau đó là Byzantine đã biết làm nước mắm bằng cách muối một số loại cá, phổ biến nhất là cá trống (một loại cá biển nhỏ thuộc họ cá cơm đặc hữu ở vùng bờ biển Amalfi, miền Nam nước Ý). Vì loại cá này được gọi là garos, nên nước mắm cổ đại vùng Địa Trung Hải có tên là garum, được đựng trong các vò cổ đặc trưng. Người Anh cũng có “fish sauce”, nhưng có lẽ được mang sang từ thuộc địa Ấn Độ. Thái Lan, một nước Đông Nam Á, dĩ nhiên cũng có nước mắm, cách làm cũng như màu sắc và mùi vị rất giống nước mắm Việt Nam, được gọi là nam pla. Nhật Bản có đến ba loại mắm nổi tiếng là shottsuru ở tỉnh Akita, ishiru ở tỉnh Ishikawa, và ikanago-jōyu ở tỉnh Kagawa…

Trong khi đó người Trung Quốc, dù nổi tiếng ưa dùng nước tương (chẳng thế mà món này còn được gọi là tàu xì sao?), cũng có nước mắm, được gọi là “ngư lộ”. Đại Việt sử ký toàn thư, khắc in vào năm Chính Hòa thứ 18 (1697), phần viết về Lê Đại Hành hoàng đế, có ghi lại sự kiện hoàng đế họ Lê được vua nhà Tống phong làm Nam Bình Vương. Kể từ đó trở đi, vua Tống không sai sứ sang bắt cống nạp… nước mắm nữa. Có thể suy luận rằng thời Tiền Lê, nước mắm Việt đã nổi tiếng ngon, đến mức được người Trung Quốc, dù đã có thứ nước chấm căn cốt khác (xì dầu), thậm chí dù cũng có sản phẩm tương tự của riêng họ (ngư lộ), vẫn coi nước mắm Việt như một thứ sản vật trân quý.

Theo thống kê của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (năm 2016), sản lượng nước mắm của cả nước hiện vào khoảng 200 triệu lít mỗi năm, trong đó 75% là nước mắm công nghiệp; còn lại là sản phẩm của gần 2.800 doanh nghiệp và hộ sản xuất truyền thống. Dù không thể đăng ký “bản quyền sáng chế”, nhưng có thể nói, Việt Nam vẫn là một cường quốc nước mắm.