Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Hiện dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) sau khi tiếp thu, chỉnh lý đã trình Quốc hội vẫn đưa ra 2 phương án hưởng BHXH một lần. Nhưng theo đánh giá của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, 2 phương án Chính phủ trình đều chưa phải là những phương án tối ưu, có thể chưa giải quyết triệt để tình trạng hưởng BHXH một lần, chưa dự kiến phòng ngừa được phản ứng tập thể người lao động.

Đồng quan điểm, đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) cũng cho rằng, 2 phương án được đưa ra trong Dự thảo Luật đều chưa phải là những phương án tối ưu, vì chưa giải quyết triệt để tình trạng hưởng BHXH một lần và tạo được sự đồng thuận cao.

Tuy nhiên, cũng như ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại biểu Trần Khánh Thu nhận định phương án 1 có nhiều ưu điểm hơn, do cơ bản bảo đảm kế thừa quy định hiện hành, không gây sự xáo trộn trong xã hội, hạn chế được tình trạng một người tham gia BHXH có nhiều lần hưởng BHXH một lần.

Theo phương án này, về lâu dài, người tham gia mới sẽ không còn được hưởng BHXH một lần nên góp phần gia tăng số người ở lại hệ thống để được thụ hưởng các chế độ của BHXH từ chính quá trình tích lũy khi tham gia BHXH của mình và giảm gánh nặng cho cả xã hội. Phương án này cũng hướng dần tới nguyên tắc phổ quát của BHXH là khi có việc làm và thu nhập thì sẽ phải tham gia BHXH để tích lũy cho tương lai khi về già trong bối cảnh già hóa ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên, đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình kiến nghị, trong thời gian tới, cần có định hướng truyền thông tham gia BHXH để hướng đến có chế độ an sinh bền vững cho người lao động khi ốm đau, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, bảo hiểm y tế, lương hưu khi về già. Theo đại biểu, việc khuyến khích tham gia và không hưởng BHXH một lần còn phụ thuộc vào tình hình phát triển kinh tế - xã hội, lao động - việc làm. Theo đó, cần nghiên cứu để có chính sách hỗ trợ tín dụng với lãi suất ưu đãi với người lao động mất việc làm, bệnh tật... để vượt qua khó khăn trước mắt.

Nhưng ở chiều ngược lại, đại biểu Lê Thị Thanh Lam (đoàn Hậu Giang) lại tán thành với phương án 2, bởi vì phương án này đưa ra điều kiện là 50%.

Vị này phân tích, nếu như mức đóng cho người lao động hưởng 50% sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, người lao động có thể không đủ 20 năm, người lao động có thể yêu cầu giải quyết 50%, đây là điều kiện cho người lao động giải quyết trước mắt. Bên cạnh đó, khi có việc làm, người lao động tiếp tục tham gia, tạo điều kiện cho người lao động có điều kiện tham gia khi về già.

Đại biểu Trương Thị Ngọc Ánh (đoàn Cần Thơ) cũng ủng hộ phương án 2, do vừa đảm bảo quyền lựa chọn cho người tham gia BHXH và vừa giữ được an sinh tối thiểu cho người tham gia bảo hiểm. Nhưng phương án này lại chưa giải quyết được vấn đề khó khăn trước mắt của người lao động.

Phiên họp ngày 27/5 thảo luận về dự thảo Luật BHXH (sửa đổi). Ảnh: quochoi.vn

Mặc dù đưa ra việc lựa chọn các phương án, nhưng các đại biểu Quốc hội đều nhấn mạnh đến việc phải có giải pháp hạn chế tình trạng rút bảo hiểm một lần, nghĩa là dự thảo Luật cần thiết kế thêm chế độ để người tham gia bảo hiểm tự nguyện yên tâm hơn khi có khó khăn trong cuộc sống; đồng thời nghiên cứu để có chính sách hỗ trợ tín dụng với lãi suất ưu đãi với người lao động mất việc làm, bệnh tật... để vượt qua khó khăn trước mắt.

Nhưng cũng tại phiên thảo luận, đại Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Dương) lại đề nghị tích hợp cả hai phương án. Bởi bối cảnh của nước ta hiện nay, nhiều người rất cần một khoản chi phí để trang trải vượt qua những khó khăn trước, nên không thể hạn chế việc rút BHXH một lần như phương án 1. Nhưng nếu chỉ áp dụng phương án 2, nhiều người đang tham gia bảo hiểm cũng sẽ cảm thấy quyền lợi bị hạn chế, bị mất công bằng và cũng có tâm lý so sánh và ồ ạt rút BHXH trước khi luật có hiệu lực.

Tương tự, đại biểu Trần Thị Hoa Ry (đoàn Bạc Liêu) cho hay, phương án 1 là phương án tối ưu hơn, tuy nhiên phương án 1 lại tạo ra lát cắt, chia thành 2 nhóm tham gia BHXH trước và sau ngày Luật này có hiệu lực. Do đó, đại biểu cho rằng cần bổ sung các đánh giá tác động kỹ hơn, toàn diện hơn, đặc biệt là ý kiến của người lao động về vấn đề này trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp phá sản, giải thể và ngừng hoạt động tăng mạnh, tình trạng sa thải, cắt giảm lao động diễn ra tại nhiều địa phương.

Bên cạnh đó, trong tháng 4 vừa qua, việc rút BHXH một lần đã tăng 39% trong quý 1/2024. Theo đại biểu Trần Thị Hoa Ry, đây là mức tăng cao nhất trong nhiều năm qua, nếu không có giải pháp hiệu quả, khả thi thì chắc chắn trong thời gian tới, việc rút BHXH một lần sẽ tăng thêm. Do đó, đại biểu đề nghị kết hợp giữa phương án 1 và phương án 2, người lao động có quyền rút bảo hiểm một lần đối với khoản đóng trực tiếp (8%) theo thời gian thực đóng.

Đại biểu Vương Thị Hương (đoàn Hà Giang) cho rằng, cần nghiên cứu có các quy định và giải pháp tổng thể để bảo vệ quyền lợi của người lao động để phù hợp với thực tiễn và nguyên lý của BHXH.