Doanh nghiệp tìm hiểu thông tin tại địa điểm KTCN tại cảng Cát Lái. (Ảnh: Thu Hòa)

Tiến độ còn chậm

Đầu tháng 1-2016, Cục Hải quan TP.HCM đồng loạt triển khai địa điểm KTCN tập trung tại cửa khẩu cảng Cát Lái và sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất nhằm hỗ trợ công tác KTCN cho người dân và DN làm thủ tục XNK tại 3 đơn vị hải quan, gồm: Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1, Chi cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất và Chi cục Hải quan Chuyển phát nhanh.

Đánh giá về chuyển biến KTCN tại các địa điểm tập trung, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Hoàng Việt Cường, phụ trách Cục Hải quan TP.HCM cho rằng, bước đầu đã thấy sự chuyển biến, nhưng tiến độ rất chậm, số lượng DN tham gia ít, kết quả kiểm tra trả tại cửa khẩu không nhiều…

Với địa điểm tại cảng Cát Lái- nơi có lưu lượng hàng hóa XNK lớn nhất cả nước, Phó chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 Huỳnh Sơn Tùng cho biết, ước tính các lô hàng có thể nhận kết quả ngay từ điểm KTCN tập trung chỉ chiếm 10-15% tổng số lô hàng phải thực hiện KTCN. Trong 6 đơn vị KTCN tham gia tại điểm này thì chỉ có Trung tâm Thú y vùng 6 và Trung tâm Kiểm dịch thực vật vùng 2 bố trí người có thẩm quyền quyết định, còn lại chỉ có nhân viên, chính vì thế để giải quyết các vấn đề phát sinh vẫn phải liên lạc với đơn vị có thẩm quyền

Tại địa điểm KTCN tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, ông Trần Ngọc Anh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất nhận định, địa điểm KTCN tập trung mới chỉ giải quyết được vướng mắc cho các cá nhân. Hiện tại người nhận quà biếu của người thân từ nước ngoài gửi về mà giá trị hàng hóa dưới 2 triệu đồng có thể thực hiện các thủ tục kiểm tra về vệ sinh dịch tễ ngay tại điểm KTCN tập trung đặt tại đây. Kết quả cũng có ngay, không phải mất thời gian đi lại (hoặc chờ đợi doanh nghiệp chuyển phát nhanh thực hiện) như lâu nay. Tuy nhiên, với hàng thương mại hoặc hàng quà biếu có giá trị trên 2 triệu đồng thì điểm KTCN tập trung chỉ tiếp nhận đăng ký kiểm tra, còn các thủ tục sau đó vẫn phải chuyển về trụ sở chính của các đơn vị KTCN thực hiện vì địa điểm tại cửa khẩu không đủ máy móc, thiết bị thử nghiệm.

Bên cạnh đó, sau khi có chỉ đạo của UBND TP.HCM, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã bố trí nhân viên tại cửa khẩu để kiểm tra văn hóa phẩm, tuy nhiên, nhiều loại cũng không thể thực hiện vì không có người đủ trình độ đảm nhiệm. Văn hóa phẩm qua cửa khẩu nhiều thứ tiếng, nhưng nhân viên có mặt ở điểm KTCN tập trung thì chỉ có chuyên môn là tiếng Anh.

Chỉ mới giải quyết phần ngọn

Từ thực tế các địa điểm KTCN tại cửa khẩu, Phó cục trưởng Cục Hải quan TPHCM Đinh Ngọc Thắng thừa nhận, đơn vị đã chủ động phối hợp với các đơn vị triển khai địa điểm KTCN tại các cửa khẩu có lưu lượng hàng hóa XNK lớn theo Đề án 2026 nhưng cũng chỉ mới giải quyết phần ngọn của vấn đề. Các điểm này hầu hết vẫn thiếu con người, trang thiết bị. Còn phần gốc của vấn đề KTCN là thể chế vẫn chưa có sự thay đổi rõ nét, hàng hóa KTCN vẫn rất lớn, tỷ lệ kiểm tra nhiều…

Ông Phạm Thanh Bình, chuyên gia của Dự án GIG cho biết, qua khảo sát thực tế tại các địa điểm KTCN tập trung, không chỉ riêng tại TP.HCM, tình trạng tương tự cũng diễn ra tại nhiều tại điểm KTCN tập trung ở Hải Phòng, sân bay Nội Bài và cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn). Vì không có người có đủ thẩm quyền quyết định nên các điểm KTCN tập trung hầu như chỉ tiếp nhận đăng ký và trả kết quả sau đó nhiều ngày. Bên cạnh đó, số lượng có kết quả ngay vẫn rất ít, không đáng kể so với lượng hàng hóa phải thực hiện KTCN. Theo báo cáo của Hải quan TP.HCM, 100% lô hàng quà biếu trị giá dưới 2 triệu đồng có kết quả KTCN ngay không có ý nghĩa với câu chuyện nâng cao năng lực cạnh tranh về KTCN như Chính phủ đang yêu cầu bởi đây đều là hàng phi thương mại.

Theo ông Bình, những thay đổi rất nhỏ từ các điểm KTCN tập trung trong thời gian qua mới chỉ làm cho công tác KTCN nhúc nhích, chưa tạo ra những thay đổi lớn, toàn diện như mong muốn, kỳ vọng theo đề án mà Chính phủ đã phê duyệt. Cần phải đánh giá hiệu quả chính xác của các điểm KTCN tập trung trước khi mở rộng, phát triển.

Để kéo các bộ, ngành, cơ quan KTCN quyết liệt thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ, Phó Tổng cục trưởng Hoàng Việt Cường chỉ đạo các đơn vị Hải quan cửa khẩu nơi có các địa điểm KTCN tập trung cần đẩy nhanh tiến độ tuyên truyền, vận động DN thực hiện đăng kí KTCN tại các địa điểm này. Phó Tổng cục trưởng Hoàng Việt Cường cho rằng, cơ quan Hải quan tiếp tục chủ động phối hợp với các cơ quan KTCN đẩy mạnh việc triển khai KTCN theo đề án đã được Thủ tướng phê duyệt. Hiện nay, Cục Hải quan TP.HCM đang phối hợp với Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam chi nhánh TP.HCM rà soát, lấy ý kiến DN, hiệp hội những vướng mắc, kiến nghị về KTCN để chuẩn bị cho hội nghị chuyên đề về vấn đề này do lãnh đạo UBND TP.HCM và Bộ Tài chính chủ trì.