Cùng hành động để doanh nghiệp tuân thủ tốt pháp luật hải quan
	Doanh nghiệp đồng hành với tiến trình cải cách, hiện đại hóa Hải quan

TS. Nguyễn Minh Thảo

Xin bà cho biết những đánh giá của mình sau khi nhìn lại một số mục tiêu và nhiệm vụ về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong năm 2022?

Năm 2022 là một năm khá đặc biệt với nền kinh tế cũng như với doanh nghiệp. Ngay từ đầu năm 2022, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 02/NQ-CP với mục tiêu rất tham vọng và đặt mục tiêu cho cả giai đoạn 2022-2025. Tuy nhiên, trong bối cảnh năm 2022 với nhiều biến động về địa chính trị, giá cả cũng như về thị trường trên thế giới đã có những tác động rất lớn đến doanh nghiệp và sau đó là ảnh hưởng cả đến môi trường kinh doanh của Việt Nam.

Chính vì vậy, năm 2022, trên một số bảng xếp hạng quốc tế có thể thấy, Việt Nam đã có sự cải thiện về môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhưng vẫn còn rất chậm. Đặc biệt là những chỉ số gắn với doanh nghiệp, những chỉ số về môi trường kinh doanh dường như vẫn còn rất chậm được cải cách. Từ đó có thể thấy rằng, ngay ở trong góc nhìn quốc tế, những nỗ lực về cải cách môi trường kinh doanh ở Việt Nam đang có dấu hiệu chậm lại.

Ở góc nhìn trong nước, có thể thấy rằng, lẽ ra trong bối cảnh hiện nay, với những áp lực bởi sự phục hồi và biến động từ thị trường cần phải có sự hành động mạnh mẽ, quyết liệt và quan tâm hơn từ các bộ, ngành địa phương tới doanh nghiệp thì dường như những nỗ lực về cải cách thể chế, quy định về điều kiện kinh doanh của chúng ta trong năm 2022 có lẽ chưa đạt được như kỳ vọng của doanh nghiệp.

Nhiều doanh nghiệp cho rằng, cần sự đồng hành của Chính phủ và sự quyết liệt trong thực hiện cải cách môi trường kinh doanh. Ý kiến của bà về vấn đề này như thế nào?

Thời gian gần đây, khi chúng tôi làm việc với các hiệp hội, cộng đồng doanh nghiệp thấy rằng doanh nghiệp đang cảm thấy bất an khi các rào cản về điều kiện kinh doanh vẫn đang tạo ra những gánh nặng rất lớn đối với doanh nghiệp nhất là những điều kiện liên quan đến phòng cháy chữa cháy hay những điều kiện kinh doanh liên quan đến vệ sinh môi trường, về an toàn môi trường.

Ngay cả chương trình hỗ trợ doanh nghiệp dù đã đem lại kết quả ban đầu, song vẫn chưa thực sự tạo được niềm tin cho doanh nghiệp. Liên quan đến những gói hỗ trợ về thuế như giảm thuế GTGT 2%, dù được đánh giá dễ dàng tiếp cận, nhưng doanh nghiệp cho rằng thời gian thực hiện quá ngắn, chỉ kéo dài đến hết năm 2022. Trong khi bối cảnh hiện nay đã có nhiều thay đổi với áp lực nặng nề từ thị trường suy giảm, những áp lực nặng nề chi phí về giá cả. Hay đối với gói hỗ trợ lãi suất 2%, thời gian đầu doanh nghiệp rất kỳ vọng vào gói hỗ trợ sẽ tạo đòn bẩy tài chính tốt cho doanh nghiệp, nhưng qua khảo sát thì doanh nghiệp không dễ dàng tiếp cận được gói hỗ trợ này, và gần như tỷ lệ giải ngân rất thấp.

Sau 9 năm tồn tại độc lập, năm 2023 - lần đầu tiên, nội dung cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh được tích hợp vào Nghị quyết 01/NQ-CP của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách nhà nước và cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2023. Kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp là gì, thưa bà?

Việc gộp Nghị quyết 02 vào Nghị quyết 01 trong năm 2023 đã khẳng định, cùng với các chỉ đạo điều hành của Chính phủ thì cải thiện môi trường kinh doanh là nhiệm vụ quan trọng trong điều hành và phát triển kinh tế - xã hội của Chính phủ. Đây là cách tiếp cận mới của Chính phủ là phù hợp với bối cảnh mới và sẽ làm tăng áp lực cũng như động lực của cải cách trong thời gian tới.

Doanh nghiệp có rất nhiều vướng mắc và đặc biệt trong bối cảnh như hiện nay thì chờ đợi và mong mỏi của doanh nghiệp là rất lớn và doanh nghiệp mong sẽ được đồng hành bằng hành động và hiệu quả thiết thực, bằng những quy định chính sách được sửa đổi, bằng sự linh hoạt của chính quyền địa phương, bằng sự hỗ trợ của công chức thực thi.

Trong đó, phải kể đến tình trạng thanh tra, kiểm tra với tần suất thường xuyên đang gây rất nhiều khó khăn cho doanh nghiệp và thường liên tục, nhiều lần dồn vào cuối năm. Đây là một thực tế đã xảy ra trong nửa cuối năm 2022 và hình như chúng ta đang quên đi Chỉ thị 20/CT-TTg năm 2017 về chấn chỉnh hoạt động thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp do Thủ tướng Chính phủ ban hành, trong đó có quy định về kiểm tra doanh nghiệp 1 lần và tránh chồng chéo làm sao để doanh nghiệp tuân thủ tốt, tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất kinh doanh…

Đặc biệt vẫn còn tình trạng không chỉ cấp bộ, ngành thực hiện thanh tra kiểm tra nhiều mà ở các địa phương cũng còn rất nhiều. Đây là một trong những rào cản tạo ra tâm lý rất nặng nề cho doanh nghiệp khi họ đang phải chống chọi những khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Trong năm 2023, với các giải pháp và mục tiêu đã đề nêu rõ trong Nghị quyết 01, tôi mong rằng Chính phủ cùng với các bộ, ngành địa phương sẽ đồng hành cũng doanh nghiệp để giải toả tâm lý cũng như tạo cho doanh nghiệp niềm tin trong sản xuất kinh doanh.

Tôi cũng cho rằng, trong công cuộc về cải cách không thể chỉ đơn thuần là trách nhiệm của cơ quan hoạch định chính sách mà là sự phối hợp của nhiều bên có cơ quan hoạch định chính sách, có cơ quan thực thi và có cả đối tượng trực tiếp bị tác động bởi chính sách mà ở đây cụ thể là doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, dù tỷ lệ kết nối thủ tục hành chính thông qua môi trường điện tử khá là cao, song vẫn chỉ là hình thức. Trên thực tế, doanh nghiệp rất khó để thực hiện giấy tờ trên nền tảng điện tử và chỉ có ít thủ tục thực hiện được. Như vậy, đẩy nhanh các thủ tục hành chính qua môi trường điện tử được coi là một trong những kênh hiệu quả cải thiện môi trường kinh doanh hỗ trợ doanh nghiệp.

Ngoài ra, các bộ, ngành và địa phương có thể thay đổi nâng cao hiệu quả dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là liên quan đến văn bản pháp lý, quy định pháp luật, thủ tục hành chính, để doanh nghiệp có thể tiếp cận và cơ hội tuân thủ pháp luật đúng.

Nếu chúng ta thực hiện các giải pháp cải cách một cách thực chất, mang lại môi trường kinh doanh an toàn cho doanh nghiệp, thì trong bất cứ hoàn cảnh khó khăn nào, doanh nghiệp Việt rất có thể sáng tạo, tìm ra nhiều cách làm mới, từ đó phục hồi qua giai đoạn khó khăn, đồng thời có định hướng phát triển trong tương lai. Đây được coi là động lực và là “chìa khóa” cho sự tăng trưởng trong năm 2023 và những năm tới.

Xin cảm ơn bà!