Công chức Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Nghi Sơn (Cục Hải quan Thanh Hóa) kiểm tra hàng hóa XNK. Ảnh: N.Linh

Ông Nguyễn Hải Minh- Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cho biết, cộng đồng DN nói chung, doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam nói riêng đều nhất trí tinh thần tập trung đầu mối về cơ quan Hải quan từ lúc xây dựng Đề án “Cải cách mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu” đến lúc đóng góp ý kiến cho dự thảo Nghị định kiểm tra nhà nước về chất lượng, kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu.

“Nghị định này hay những quy định về KTCN trong thời gian tới sẽ thay đổi toàn bộ cấu trúc KTCN tại Việt Nam và ảnh hưởng rất lớn đến cộng đồng DN nên việc xây dựng chính sách là công việc rất khó khăn, mất nhiều thời gian”- ông Nguyễn Hải Minh nêu và đánh giá đến thời điểm này qua nhiều lần sửa đổi Ban soạn thảo đã tiếp thu nhiều ý kiến của DN, các cơ quan liên quan và DN đánh giá cao tinh thần của cơ quan Hải quan trong việc tiếp thu, hoàn thiện dự thảo nghị đinh.

Theo ông Nguyễn Hải Minh, cơ bản các vấn đề DN đóng góp ý kiến đã được tiếp thu, vẫn còn một số vấn đề khác mà cộng đồng DN rất quan tâm. Từ góc độ DN châu Âu tại Việt Nam nhìn nhận, có một số điểm Tổng cục Hải quan đưa vào khá táo bạo như thay đổi cơ chế quản lý rủi ro, cũng như cắt giảm thủ tục chồng chéo. Ví dụ áp dụng một mã số đăng ký cho nhiều nhà nhập khẩu, nhưng vẫn còn hệ quả phát sinh từ việc cắt giảm đó. DN quan ngại liệu một DN làm sai, gian dối có ảnh hưởng đến DN khác hay không? Đến dự thảo gần nhất, Tổng cục Hải quan đã khắc phục được phần hệ quả về sau cho DN mặc dù vẫn giữ nguyên tinh thần cắt giảm.

Tuy nhiên, theo đại diện EuroCham, về mặt câu chữ của nghị định vẫn cần làm rõ thêm quản lý rủi ro không phải chỉ theo mặt hàng đấy nữa mà phải theo tư cách của nhà nhập khẩu. Ví dụ khi phát hiện một mặt hàng có vấn đề sau khi đã được cấp mã số rồi thì sẽ ứng xử như thế nào? Thu hồi, tiêu hủy những mặt hàng đã lưu thông chỉ áp dụng cho nhà nhập khẩu đó hay cả những nhà nhập khẩu khác. Đây là vấn đề phải xem xét hết sức thận trọng.

Ngoài ra, đại diện EuroCham nêu một số thành viên về thực phẩm cũng đưa ra quan điểm về hàng hóa giống hệt. Hiện nay có nên đưa mặt hàng thực phẩm vào hay không vì tiêu chí để phân biệt hàng hóa giống hệt với mặt hàngthực phẩm hoàn toàn khác so với mặt hàng khác.

“Khác biệt về màu sắc, mùi vị là khác biệt rất cơ bản trong mặt hàng thực phẩm nên đây là vấn đề cần làm rõ trong quá trình soạn thảo”- ông Nguyễn Hải Minh nêu.

Cũng kỳ vọng vào những thay đổi trong công tác KTCN trong thời gian tới, ông Trần Quang Trung- Chủ tịch Hiệp hội sữa Việt Nam nêu lên những vấn đề bất cập hiện nay. Theo ông Trần Quang Trung, có tình trạng một số mặt hàng thực phẩm có rất nhiều cơ quan kiểm tra khi nhập khẩu vào Việt Nam. Có mặt hàng cùng một mặt hàng, cùng kiểm tra chỉ tiêu như nhau nhưng phải qua hai cơ quan quản lý gây ách tắc cho DN khi phải chờ thời gian kiểm tra, chờ thời gian xét nghiệm mới đến khâu thủ tục hải quan.

Với những nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định 38/QĐ-TTg về phê duyệt Đề án cải cách mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu, thời gian qua Tổng cục Hải quan, cũng như Ban soạn thảo đã rất nỗ lực để xây dựng Nghị định kiểm tra nhà nước về chất lượng, kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu.

Đây là văn bản rất khó, liên quan đến nhiều lĩnh vực thuộc quản lý của nhiều bộ, ngành và tác động rất lớn đến tình hình XNK của DN, trong khi cơ quan Hải quan được Chính phủ giao là đầu mối. Vì vậy mối quan hệ của cơ quan Hải quan phối kết hợp với các bộ, ngành, với các cơ quan chuyên môn của Chính phủ, địa phương rất quan trọng.

“Dự thảo nghị định nếu được ban hành là một đột phá rất tốt tạo điều kiện DN nhập khẩu vào Việt Nam thuận lợi nhưng kiểm soát được rủi ro, tránh một mặt hàng hai, ba bên cùng kiểm tra. Tuy vậy, một mình cơ quan Hải quan không thể làm hết được mà phải có cơ chế phối kết hợp thật tốt và sự tích cực, chủ động phối kết hợp của các bộ, ngành với Tổng cục Hải quan hết sức quan trọng”- Chủ tịch Hiệp hội sữa Việt Nam cho biết.

Theo ông Trần Quang Trung, quá trình xây dựng dự thảo nghị định, nhiều ý kiến của DN, hiệp hội DN và các cơ quan có liên quan đối với dự thảo nghị định đã được tiếp thu. Đến nay còn một số ý kiến tương đối kỹ thuật cần ban soạn thảo hoàn thiện. Chẳng hạn đối với quy định về hàng hóa giống hệt phải cụ thể. Vì sau này khi có sự cố thì truy xuất như thế nào? Ai chịu trách nhiệm về lô hàng đó?

Cũng mong muốn những chủ trương mới về KTCN sớm được hoàn thiện tại dự thảo nghị định và ban hành, ông Nguyễn Đăng Kiên - đại diện Tiểu ban ẩm thực và đồ uống Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam (AmCham) cho biết, hiệp hội đánh giá cao nhiều nguyên tắc cải cách được nêu tại dự thảo nghị định. Dự thảo đã tích hợp tất cả các thông tin về đăng ký công bố kiểm tra đối với hàng hóa nhập khẩu trên Cổng thông tin một cửa quốc gia, đồng thời kết nối tất cả cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành lên trên đó. Việc ứng dụng CNTT mạnh mẽ sẽ tạo thuận lợi cho DN khi nhập khẩu và thông quan hàng hóa.

Bên cạnh đó, dự thảo nghị định cũng áp dụng phương thức kiểm tra dựa trên quản lý rủi ro (kiểm tra chặt, kiểm tra thông thường và kiểm tra giảm) đã triển khai hiệu quả tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP đối với lĩnh vực an toàn thực phẩm cho lĩnh vực kiểm tra chất lượng. Đây là những điểm cải cách nổi bật tại dự thảo nghị định mà DN đánh giá cao và kỳ vọng.