Xuất khẩu thủy sản giảm sâu trong tháng đầu năm
	Còn nhiều chính sách bất cập ảnh hưởng đến doanh nghiệp cần tháo gỡ
	Xuất khẩu thủy sản bội thu

Chế biến cá tra xuất khẩu. Ảnh: CM

Nỗ lực trong khó khăn

Mặc dù trong tháng đầu năm mới xuất khẩu cá tra giảm tới 50%, nhưng nhiều doanh nghiệp cá tra thực hiện đơn hàng XK mới cho thấy tín hiệu lạc quan vào sự hồi phục đơn hàng từ các thị trường. Trong ngày làm việc đầu năm mới sau kỳ nghỉ Tết, công nhân của Công ty TNHH Hùng Cá đang tất bật chuẩn bị cho đơn hàng XK 21 container cá tra phi lê.

Gần 10.000 công nhân, người lao động Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn cũng trở lại công ty làm việc ngay ngày đầu khai xuân để chuẩn bị cho những đơn hàng XK mới; Công ty CP Chế biến và dịch vụ thủy sản Cà Mau đón trên 5.000 công nhân trở lại làm việc ngày mùng 6 Tết để thực hiện đơn hàng XK;...

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), với kim ngạch XK 2,4 tỷ USD năm 2022, mặt hàng cá tra đã chiếm 26% tổng giá trị XK thủy sản của Việt Nam. Đây là kết quả cao nhất từ trước tới nay, vượt cả năm đạt đỉnh trước đó là năm 2018 (2,26 tỷ USD), tăng trưởng cao nhất trong các mặt hàng thủy sản XK.

VASEP cho biết, cá tra ngày càng được người tiêu dùng trên thị trường thế giới yêu thích vì cấu trúc và hương vị trung tính, dễ chế biến và giá cả phù hợp với mọi phân khúc tiêu thụ.

Với hơn 140 thị trường trên thế giới, cá tra của Việt Nam đã có mặt tại hầu hết các thị trường truyền thống và khắt khe về an toàn thực phẩm và các quy định kỹ thuật như Mỹ, EU và cả những thị trường vốn không ưa chuộng cá nuôi như Nhật Bản. Cá tra là loài thủy sản đặc hữu có giá trị kinh tế của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Để phát triển bền vững ngành hàng cá tra, cần nhiều giải pháp đồng bộ như liên kết, hình thành chuỗi giá trị ngành hàng cá tra giữa người nông dân và doanh nghiệp; quy hoạch vùng sản xuất, cơ sở chế biến cá tra; đa dạng hóa sản phẩm để gia tăng giá trị, sử dụng hiệu quả phụ phẩm và phát triển thương mại điện tử; xây dựng thương hiệu và phát triển thị trường tiêu thụ bao gồm thị trường XK, thị trường tiêu dùng nội địa.

Trong Báo cáo ngành hàng cá tra Việt Nam (2017 - 2022), dự báo đến năm 2025, VASEP dự báo nguồn cung các loại cá thịt trắng vào năm 2023 giảm và xu hướng giá cá thịt trắng tăng mạnh, như vậy cá tra Việt Nam vẫn nhìn thấy cơ hội lạc quan trong năm 2023. Khi lạm phát ngấm sâu vào các nền kinh tế thế giới, nhất là các thị trường thuộc khối G7, người tiêu dùng đã và sẽ tiếp tục siết chặt chi tiêu đối với các mặt hàng thực phẩm giá cao. Do vậy, dù ít nhiều bị tác động đến nhu cầu tiêu thụ và thực phẩm, nhưng so với các mặt hàng thủy hải sản khác, năm tới tiêu thụ và nhập khẩu cá tra vào các thị trường có thể không bị giảm đáng kể.

Tiềm năng từ 2 thị trường lớn

Theo phân tích cùa bà Lê Hằng, Giám đốc truyền thông của VASEP, mặc dù tới quý cuối năm 2022, XK cá tra của Việt Nam đã rơi xuống mức thấp nhất năm với 475 triệu USD, giảm 12% so với cùng kỳ năm 2021 trước tác động của lạm phát khiến đơn hàng từ các thị trường giảm, nhưng so với các ngành hàng khác, cá tra vẫn có triển vọng khả quan hơn trong năm 2023, nhờ những tín hiệu tích cực từ 2 thị trường lớn là Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Trong số các thị trường nhập khẩu cá tra Việt Nam, Trung Quốc thu hút số doanh nghiệp XK đông đảo nhất. Năm 2022, có hơn 160 doanh nghiệp Việt Nam có mặt hàng cá tra XK sang Trung Quốc, mang về doanh số hơn 700 triệu USD, chiếm 29% tổng XK cá tra.

Việc Trung Quốc mở cửa hoàn toàn đã khai thông cho nhiều mặt hàng nông sản XK của Việt Nam, trong đó có cá tra. Với 712 triệu USD trong năm 2022, cá tra chiếm 40% XK thủy sản Việt Nam sang Trung Quốc – là mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn nhất. Người Trung Quốc đang có xu hướng ưa chuộng cá tra hơn cá rô phi. Chi phí vận chuyển hàng hóa cũng đã giảm xuống dưới mức trước đại dịch, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho XK cá tra sang Trung Quốc.

Đối với thị trường Mỹ, diễn biến cung cầu cá thịt trắng đang có lợi cho cá tra. Các chuyên gia và các thương gia tại thị trường Mỹ đều nhận định lạc quan về nhu cầu cá tra và cá rô phi tại thị trường Mỹ trong năm 2023. Hai loài này đều có giá phù hợp và nguồn cung ổn định. Trong khi đó, lệnh cấm với Nga tiếp tục làm sụt giảm nguồn cung cá tuyết – loài cá thịt trắng vốn được ưa chuộng tại Mỹ. Đặc biệt, vào mùa chay (từ cuối tháng 2 tới giữa tháng 4), nhu cầu sẽ tăng và sẽ phải bù đắp thiếu hụt bằng các loài khác như cá tra, cá rô phi, cá minh thái.

Năm nay Mỹ tăng hạn ngạch cá minh thái thêm 16% lên gần 1,5 triệu tấn, nhưng chưa thể đáp ứng ngay cho nhu cầu trước mắt. Đối với cá rô phi, chiến tranh thương mại và dịch Covid-19 vẫn phần nào hạn chế XK của Trung Quốc sang Hoa Kỳ. Do vậy, cá tra của Việt Nam vẫn nhìn thấy điểm sáng tại thị trường này.

Năm 2022, XK cá tra Việt Nam sang Mỹ đạt 537 triệu USD, tăng 45% so với năm 2021, duy trì tăng trưởng dương từ 23% - 123% trong 3 quý đầu năm, nhưng lượng tồn kho tăng khiến nhu cầu giảm trong quý 3, nên quý cuối năm giảm 32%.

Kinh tế Mỹ có tín hiệu hồi phục nhẹ, lượng tồn kho giảm và các yếu tố cung – cầu có thể sẽ kích thích các đơn hàng cho cá tra tăng trở lại từ sau Tết Nguyên đán.

Những kỳ vọng trên có thể mang lại niềm tin về khả năng hồi phục cho các doanh nghiệp cá tra năm 2023.