CBCC Hải quan Hữu Nghị kiểm tra hàng hóa thuộc diện KTCN NK. Ảnh: H.Nụ.

Nhiều văn bản đột phá

Tại cuộc làm việc mới đây của Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Khoa học và Công nghệ thực hiện, rất nhiều lời khen ngợi trong việc thực hiện các giải pháp mới, đột phá về quản lý, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa XNK mà Bộ này đang triển khai như: Sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật theo hướng đẩy mạnh sang hậu kiểm, chỉ đạo tăng cường việc thừa nhận lẫn nhau kết quả đánh giá sự phù hợp, đánh giá tại cơ sở sản xuất nước ngoài đối với các sản phẩm, hàng hóa. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng khẳng định những kết quả về cắt giảm 50% danh mục nhóm hàng hóa 2, chuyển từ 91% nhóm sản phẩm, hàng hóa do Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý từ tiền kiểm sang hậu kiểm; cắt giảm tối đa thời gian thực hiện thủ tục kiểm tra, là bước đi đột phá trong việc thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, thể hiện tinh thần trách nhiệm của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Để đạt được kết quả trên, Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành hai văn bản quan trọng tác động trực tiếp, đó là Thông tư 07/2017/TT-BKHCN sửa đổi, bổ sung Thông tư 27/2012/TT-BKHCN quy định việc kiểm tra nhà nước về chất lượng hàng hóa NK thuộc quản lý của Bộ Khoa học và Công nghệ (có hiệu lực từ 1/10/2017), chuyển 91% nhóm sản phẩm, hàng hóa do Bộ KH&CN quản lý sang cơ chế hậu kiểm (cắt giảm từ 24 nhóm sản phẩm, hàng hóa, phải kiểm tra trước thông quan xuống còn 2 nhóm sản phẩm, hàng hóa là xăng dầu và khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) phải kiểm tra.

Thông tư 07/2017/TT-BKHCN cũng bổ sung quy định về miễn giảm kiểm tra đối với hàng hóa NK. Cụ thể, thông tư quy định đối với hàng hóa NK là thép, mũ bảo hiểm, đồ chơi trẻ em, thiết bị điện và điện tử nếu có cùng tên gọi, công dụng, nhãn hiệu, kiểu loại, đặc tính kỹ thuật của cùng một cơ sở sản xuất, xuất xứ do cùng một người NK, sau 3 lần NK liên tiếp trong 06 tháng, có kết quả đánh giá phù hợp quy chuẩn kỹ thuật quốc gia sẽ được cơ quan kiểm tra có văn bản xác nhận miễn kiểm tra nhà nước về chất lượng trong thời hạn 1 năm.

Theo ông Ngô Minh Hải, Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan), Thông tư 07/2017/TT-BKHCN đã giải quyết căn bản những nội dung nêu trong Nghị quyết 19/NQ-CP. Thông tư này mở đường cho việc áp dụng quản lý rủi ro trong quản lý hàng hóa XNK, thực hiện thừa nhận lẫn nhau, áp dụng tiêu chuẩn quy chuẩn, sử dụng mã HS trong quản lý hàng hóa XNK. Tuy nhiên, việc sửa đổi văn bản mới chỉ ở ngọn mà chưa sửa gốc. “Chẳng hạn Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa quy định hàng hóa nhóm hai phải kiểm tra ở khâu NK. Như vậy, để thực hiện đồng bộ văn bản cần rà soát đồng thời văn bản pháp luật ở cấp cao hơn có liên quan”-ông Hải nói.

Một văn bản nữa có ý nghĩa quan trọng, làm rõ cơ chế hậu kiểm, tạo khung pháp lý hướng dẫn các bộ, ngành áp dụng cơ chế hậu kiểm được Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành năm 2017 là Thông tư 02/2017/TT-BKHCN quy định về công bố hợp chuẩn, công bố hợp quy và phương thức đánh giá sự phù hợp với tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật. Thông tư này làm rõ cách thức công bố hợp quy dựa trên biện pháp tiền kiểm (kiểm tra trước thông quan), đặc biệt là biện pháp hậu kiểm (kiểm tra sau thông quan) để tạo khung pháp lý chung cho các Bộ quản lý ngành, lĩnh vực xây dựng những biện pháp quản lý cụ thể đối với từng nhóm sản phẩm, hàng hóa do bộ, ngành phụ trách. Đặc biệt làm rõ phương thức hậu kiểm, thay đổi phương thức quản lý từ tiền kiểm sang hậu kiểm đối với một số nhóm sản phẩm hàng hóa có nguy cơ rủi ro thấp.

Bên cạnh đó, việc xã hội hóa hoạt động đánh giá sự phù hợp phục vụ hoạt động kiểm tra chuyên ngành được Bộ Khoa học và Công nghệ thực hiện theo đúng tinh thần của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Đến nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chỉ định 69 tổ chức đánh giá sự phù hợp để phục vụ quản lý nhà nước đối với sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 thuộc trách nhiệm quản lý của bộ.

Cần sự đồng bộ

Dù kết quả đổi mới kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa XNK tại Bộ Khoa học và Công nghệ rất tích cực, nhưng tại cuộc họp, nhiều ý kiến cho rằng, Bộ Khoa học và Công nghệ còn phải là đơn vị chủ trì, phối hợp, đôn đốc các bộ ngành triển khai các giải pháp theo đúng tinh thần, định hướng của Chính phủ đề ra tại Nghị quyết 19/NQ-CP, Nghị quyết 35/NQ-CP và thực hiện theo các hướng dẫn tại văn bản nêu trên.

Ông Đậu Anh Tuấn, đại diện VCCI cho rằng, Bộ Khoa học và Công nghệ là bộ quan trọng nhất trong các bộ triển khai Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Luật này là cơ sở các bộ ban hành các nghị định, Thông tư trong lĩnh vực này. Vì vậy trách nhiệm của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc đôn đốc các bộ cùng thay đổi, điều chỉnh chính sách là rất lớn.

“Việc độc quyền trong các cơ sở chấp nhận gây ra chi phí lớn, tạo ra sự nhũng nhiễu. Hiện tại pháp luật giao việc chỉ định tổ chức kiểm tra đánh giá sự phù hợp cho các bộ chuyên ngành. Nhưng ở khía cạnh khác là các tổ chức được giao cho các tổ chức đánh giá rất hạn chế nên có tình trạng có DN chở hàng từ Nam ra Bắc để làm thủ tục kiểm tra. Rất hình thức, tốn kém”-ông Tuấn phản ánh.

“Quy định, cách hành xử hiện tại cứng nhắc, không phù hợp thực tiễn. Có những con chip thử nghiệm, thế giới chưa có tiêu chuẩn kỹ thuật, chưa ra thị trường nhưng về Việt Nam lại bị kiểm tra. Hay có trường hợp DN NK động cơ của hãng nổi tiếng, đạt tiêu chuẩn châu Âu nhưng về Việt Nam lại có kết quả không đạt tiêu chuẩn. Điều này rất buồn cười”-ông Tuấn nêu.

Cùng với đó, ông Tuấn cũng cho rằng, các bộ nên tăng cường áp dụng việc trao đổi dữ liệu điện tử, chú trọng áp dụng quản lý rủi ro trong quản lý chuyên ngành. Hiện nay nhiều DN có lịch sử tốt nhưng chưa được ứng xử khác hơn. Ông Tuấn hy vọng giải pháp của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc áp dụng quy định miễn kiểm tra đối với hàng hóa XNK sẽ là động lực kinh tế giúp DN tuân thủ pháp luật.