Về Mường Khương trập trùng trời mây núi giăng tiếp núi.

Thấp thoáng xa xa từng bản em về trong sương sớm.

Về Mường Khương bạt ngàn màu xanh mùa xuân cây lá.

Biết mấy yêu thương, ơi quê hương vùng cao biên cương.

Những câu hát cứ văng vẳng trong tâm trí tôi trên đoạn đường từ thành phố Lào Cai tới Mường Khương lắc lư, uốn lượn, và cảnh vật hai bên đường lúc tỏ lúc mờ. Tôi đã cố gắng giữ cho mình không say xe để có thể thỏa thích thưởng thức không khí xuân của vùng cao cùng những cảnh núi mây, hoa lá bên đường. Nhưng dường như đoạn đường 50 km tưởng là gần mà xa hơn bởi những khúc cua uốn lượn, sương mù dày đặc, trời chiều bỗng chốc như sụp xuống bởi những cơn mưa nặng hạt bắt đầu rơi.

Càng đi sương mù càng dày hơn, mặc dù lái xe là một tay lái dày dặn kinh nghiệm tuần tra của Đội Kiểm soát- Cục Hải quan Lào Cai, nhưng cũng không thể chủ quan với những đám sương mù dày đặc giữa đường đèo cheo leo. Xe của chúng tôi bị bao vây bởi sương mù đặc quánh, vừa đi vừa dò đường bởi tầm nhìn không vượt quá 5m với một bên là vách núi và một bên là vực sâu. Tôi mừng thầm khi nhìn thấy tấm biển chỉ dẫn thông báo thị trấn Mường Khương cách 5 km, thế nhưng, càng đi càng mù.

Như đọc được lo lắng của tôi, anh lái xe cười bảo: “Mùa này khí hậu là vậy, người dân ở đây đã quá quen với cái lạnh và sương mù, tới Mường Khương sẽ có nhiều cái bất ngờ“. Và quả thật là bất ngờ, đi qua đám sương mù như vừa thoát qua đám khói đốt rạ ngày mùa, chúng tôi đặt chân tới địa phận thị trấn Mường Khương với bầu không khí trong vắt không có lấy một làn sương mỏng, đằng xa phía chân trời vẫn còn hắt lên những tia nắng của mặt trời sắp xuống núi, cảnh vật bình yên đến lạ lùng, trái hẳn với tưởng tượng của tôi về một thị trấn miền núi vùng biên. Ấn tượng ban đầu của tôi về Mường Khương là như thế. Lần đầu tiên đặt chân đến Mường Khương lúc trời chập choạng tối, mưa lác đác rơi, tôi đã biết thế nào là cái lạnh thấu xương, người run lập cập. Thế nhưng, khi bước vào trụ sở Chi cục Hải quan cửa khẩu Mường Khương, với những cái bắt tay thân tình và sự chào đón nồng nhiệt của các cán bộ Hải quan nơi đây thì mọi sự mệt mỏi đều tan biến. Vừa trao cho tôi chén trà nóng, anh Vũ Thạch Điệp - Chi cục trưởng Hải quan Mường Khương vừa nói: “Thế là nhà báo đã được thưởng thức đặc sản của Mường Khương rồi đấy!” - Thì ra, cái đặc sản mà anh nói ở đây chính là sương mù.

Trạm Kiểm soát liên hợp cửa khẩu Mường Khương. Ảnh: T.Trang

Để chứng minh cho điều này, đích thân Chi cục trưởng Hải quan Mường Khương đã đưa chúng tôi lên thăm cửa khẩu Mường Khương cách thị trấn Mường Khương 10 km. Háo hức muốn được thưởng thức “đặc sản”, tôi quên hết mệt mỏi, tiếp tục vượt đường đèo, mặc dù con đường lên cửa khẩu đã được bê tông hóa nhưng vẫn có đoạn cua gấp, gập ghềnh. Nơi địa đầu heo hút của Mường Khương, thấp thoáng trong làn sương mờ huyền ảo có ngôi nhà 2 tầng khang trang, đó là Trạm kiểm soát liên hợp cửa khẩu Mường Khương.

Đón tiếp chúng tôi là anh Nguyễn Văn Bang - cán bộ “cắm chốt” của Chi cục Hải quan cửa khẩu Mường Khương tại Trạm kiểm soát. Trong câu chuyện với chúng tôi, anh Nguyễn Văn Bang tâm sự, là người quê Thái Bình nhưng anh lên Lào Cai lập nghiệp, làm việc trong ngành Hải quan đã được hơn 24 năm, trong 24 năm này thì đã có 11 năm gắn bó với Hải quan, mảnh đất và con người Mường Khương. Vì vậy, nơi đây coi như là quê hương thứ hai của anh. Đã 7 năm anh đón Tết tại cửa khẩu, 2 năm gần đây nhất anh đều ở lại đón Giao thừa tại nơi địa đầu heo hút của Mường Khương. Dần rồi cũng quen với cái vắng, cái buồn, cái lạnh thấu xương và cái ẩm ướt của sương mù bao phủ.

Các anh đón Tết ở đây cũng có bánh chưng xanh, quất vàng, đào hồng và cả sương mù làm bầu bạn. Nói tưởng là quá, nhưng trong lúc chúng tôi ngồi trò chuyện, sương mù cũng quện khắp phòng, sà xuống cả bàn uống nước, che khuất cả mặt người nói chuyện đối diện. Với những người lạ như tôi, nó mang một vẻ gì đó vừa lãng mạn, vừa huyền bí, nhưng với các cán bộ Hải quan nơi đây thì thật vất vả. Vất vả trong việc bảo quản công văn giấy tờ khỏi bị ẩm mốc, vất vả trong mọi sinh hoạt hàng ngày. Ngay cả những cái quạt sưởi cũng không đủ để chống chọi với cái rét, cái ẩm đặc thù của khí hậu nơi đây.

Không có cái ồn ào sôi động của những cửa khẩu biên giới khác, cửa khẩu Mường Khương mang một vẻ tĩnh lặng heo hút. Hàng hóa qua lại cửa khẩu cũng chỉ là dăm ba xe hàng nông sản XK mỗi ngày với thuế suất 0%. Vài năm trước cửa khẩu cũng khá nhộn nhịp, gần đây, do chính sách biên giới phía Trung Quốc nên hàng hóa qua lại bị hạn chế.

Tuy nhiên, ít hàng hóa không có nghĩa là các CBCC Hải quan nơi đây “ngồi chơi xơi nước”. Các anh luôn nỗ lực hoàn thành tốt vai trò là lực lượng quản lý chặt hàng hóa qua lại, tuần tra, kiểm soát chống buôn lậu, gian lận thương mại, phối hợp với chính quyền địa phương làm tốt công tác tuyên truyền cho nhân dân về công tác phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và vận chuyển trái phép hàng hóa, chất ma túy… Qua đó, đã phòng ngừa và ngăn chặn các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, góp phần giữ vững an ninh chính trị trong địa bàn. Điển hình, ngày 22-8-2015, trong quá trình tuần tra kiểm soát tại thôn Pặc Bo, xã Bản Lầu, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, Chi cục Hải quan cửa khẩu Mường Khương phối hợp với Đội Cảnh sát điều tra tội phạm - Công an huyện Mường Khương phát hiện bắt quả tang đối tượng Lý Seo Sẩu, sinh năm 1983, trú tại thôn Na Lốc 4, xã Bản Lầu, huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai có hành vi mua bán trái phép ma túy. Tang vật thu giữ gồm 112 viên ma túy tổng hợp, điện thoại di động và xe máy của đối tượng.

Anh Nguyễn Văn Bang tâm sự, đã vài năm anh không về quê đón Tết cùng gia đình bởi nhiệm vụ trực 24/24 bảo vệ an ninh cửa khẩu vùng biên, quản lý cư dân biên giới, nhưng bù lại anh được ăn Tết trong tình cảm đồng bào, đồng chí cũng cảm thấy ấm lòng những cán bộ công tác xa nhà.

Quay về trụ sở Chi cục, chúng tôi được đón Tết sớm bằng một mâm cỗ thịnh soạn do chính tay cán bộ Hải quan nơi đây chuẩn bị. Tôi bị ấn tượng bởi những món đặc sản địa phương đã được các anh chuẩn bị rất chu đáo, thịt lợn đen, gà đồi, thắng cố, rau rừng, cơm Séng Cù. Úi dà, ăn tương ớt Mường Khương, cảm giác cay như có khói bốc lên đỉnh đầu, nhưng lại ngọt, lại thơm, lại nhớ. Thưởng thức chén rượu ngô xứ Mường nồng nàn nhưng ngọt thỉu, say nhưng nhanh tan và đặc biệt không đau đầu, cuối cùng, dù có say cũng phải ăn bát cơm Séng Cù thơm nức, dẻo như nếp nhưng lại không ngấy.

Sáng hôm sau tôi mới có dịp được tận mắt chiêm ngưỡng hết được vẻ đẹp của Mường Khương, từ cổng của Chi cục Hải quan cửa khẩu Mường Khương ngước mắt lên, ngọn núi Cô Tiên cao và nhọn như dựng đứng lên trời, bên kia, trung tâm huyện san sát những mái nhà dựa vào thế núi. Phóng tầm mắt, dãy núi Hàm Rồng uốn lượn như gắng không phụ lòng dân gian đã đặt cho danh tiếng, và bên kia Hàm Rồng, những vách đá trắng dựng như thành lũy, che chắn cả một vùng thung lũng bình yên.

Mường Khương không ồn ào phố xá, ngay cả các khu vực huyện lỵ cũng lặng lẽ yên bình, tưởng như không có gì phải bận tâm, nhưng chính vẻ bình dị đó đã tạo được ấn tượng mạnh mẽ cho những ai từng một lần đến nơi này. Và những cán bộ Hải quan nơi đây, những con người lặng lẽ nhưng đầy trách nhiệm với công việc, đã góp phần công sức của mình để mở rộng giao lưu kinh tế, giữ vững chủ quyền biên cương của Tổ quốc.