[Infographics] Tiến trình đàm phán hai hiệp định EVFTA và EVIPA

Thưa ông, EVIPA vừa được ký kết vào cuối tháng 6/2019. Trước đó, từ năm 1990 có 21 Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư (IPA) đã được Việt Nam lần lượt ký kết với 22/28 quốc gia thành viên EU. Xin ông cho biết, đâu là những điểm khác biệt của EVIPA so với các IPA trước?

Hiệp định Bảo hộ đầu tư EVIPA được rà soát pháp lý vào tháng 8/2018 và được chuyển từ song phương sang đa phương vì hiệp định này phải được sự phê chuẩn của cả Nghị viện châu Âu và Nghị viện các nước thành viên EU mới có thể thực thi. Phần lớn các cam kết song phương đều được tôn trọng và cả EU và Việt Nam đều cam kết sẽ dành đối xử quốc gia và đối xử tối huệ quốc với đầu tư của nhà đầu tư bên kia cũng như đối xử công bằng, thỏa đáng, bảo hộ an toàn và đầy đủ, cho phép tự do chuyển vốn và lợi nhuận từ đầu tư ra nước ngoài, cam kết không trưng thu, quốc hữu hóa tài sản cùa nhà đầu tư mà không có bồi thường thỏa đáng;…

Đáng chú ý, so với so với các Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư mà Việt Nam đã ký với các nước thành viên EU trước đây thì các cam kết trong EVIPA được xây dựng chi tiết hơn và tiến bộ hơn. Điều đó sẽ giúp Việt Nam đạt được cân bằng giữa việc thu hút đầu tư và bảo vệ lợi ích quốc gia. Chẳng hạn, Hiệp định này có tiêu chí rõ ràng cho từng hành vi mà nhà nước không được thực hiện; bổ sung một số các quy định nhằm bảo đảm quyền điều chỉnh chính sách của quốc gia nhận vốn đầu tư, nhất là đối với các chính sách về bảo vệ sức khỏe cộng đồng, an toàn môi trường, người tiêu dùng, đa dạng văn hóa...; xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư thường trực thay cho cơ chế theo vụ việc, theo đó tranh chấp được giải quyết tại cơ quan xét xử thường trực với 2 cấp xét xử sơ cấp và phúc thẩm với các thành viên do Việt Nam và EU lựa chọn… Có thể khẳng định, việc ký kết EVIPA là một thắng lợi to lớn trong quan hệ kinh tế, chính trị và đầu tư quốc tế của Việt Nam, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế từ đó thúc đẩy vốn đầu tư từ EU và các nước khu vực khác vào Việt Nam trong giai đoạn tới.

Được xem là cú huých lớn đối với nền kinh tế Việt Nam, theo ông, Hiệp định này sẽ đem đến cho Việt Nam những cơ hội nào trong việc thúc đẩy vốn đầu tư từ EU vào Việt Nam?

Quá trình đàm phán IPA với EU đã gắn liền với quá trình đàm phán và tiến tới ký kết cùng lúc 2 Hiệp định EVFTA và EVIPA. Theo đó, ngày 17/10/2018, Uỷ ban châu Âu đã chính thức thông qua EVFTA và EVIPA. Tới ngày 25/6/2019, Hội đồng châu Âu phê duyệt cho phép ký các hiệp định. Có thể thấy, các cam kết tại EVFTA về thương mại, dịch vụ cao hơn so với cam kết của WTO cũng như của EU với các đối tác khác, đơn cử như việc xóa bỏ thuế nhập khẩu của Việt Nam sang EU (sau 7 năm kể từ khi hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xoá bỏ đối với 99,2% số dòng thuế) sẽ góp phần thúc đẩy đầu tư từ EU và các nước khác vào Việt Nam.

Hơn nữa, các cam kết sâu rộng về đầu tư trong EVIPA sẽ thay thế các Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư song phương giữa Việt Nam với các nước thành viên EU, sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư EU đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam. Các lĩnh vực mà Việt Nam cam kết thuận lợi hơn cho EU gồm một số dịch vụ chuyên môn, dịch vụ tài chính, dịch vụ viễn thông, dịch vụ vận tải, dịch vụ phân phối cũng như các lĩnh vực mà EU có thế mạnh như công nghiệp chế tạo, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo... sẽ là những lĩnh vực được các nhà đầu tư EU quan tâm đầu tư trong thời gian tới.

Thưa ông, với những cơ hội lớn như vậy, Việt Nam cần lưu ý những vấn đề gì để có thể vững vàng, tự tin đón nhận dòng vốn đầu tư chất lượng từ EU trong thời gian tới?

Để có thể nắm bắt những cơ hội, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện, nâng cao sức cạnh tranh của môi trường đầu tư như tiếp tục hoàn thiện hệ thống luật pháp chính sách liên quan đến đầu tư, doanh nghiệp, đất đai, quy hoạch…; tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng dịch vụ công… Đồng thời với những cơ hội khi ký kết EVIPA, Việt Nam cần có chương trình hành động quốc gia triển khai hiệp định quan trọng về đầu tư này để nâng cao chất lượng dòng vốn ngoại vào Việt Nam trong giai đoạn tới theo định hướng không quá chú trọng vào số lượng vốn đăng kí, nhất là trong bối cảnh Việt Nam hướng tới nền kinh tế số và thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 và vẫn còn khoảng 150 tỷ USD vốn FDI đăng ký trong nhiều ngành nghề hiện tại chưa được giải ngân. Việt Nam cũng cần có các giải pháp phù hợp loại bỏ, phòng tránh các nhà đầu tư nước ngoài khác lợi dụng EVFTA và EVIPA để đầu tư vào Việt Nam nhằm hưởng lợi từ các Hiệp định này, làm ảnh hưởng đến uy tín, sức cạnh tranh của môi trường đầu tư Việt Nam.

Theo ông, các doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị những gì để đón nhận cơ hội và phát triển mạnh mẽ hơn?

Dưới góc độ doanh nghiệp, khả năng cạnh tranh của DN nội cũng là vấn đề cần lưu tâm. Thực tế cho thấy, trong bất kỳ hoàn cảnh nào thuận lợi và thách thức luôn đan xen. Tuy các doanh nghiệp Việt Nam còn có các điếm yếu hơn so các doanh nghiệp - nhà đầu tư đến từ EU như: phần lớn doanh nghiệp Việt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thiếu vốn, thiếu công nghệ kĩ thuật cao, thiếu kinh nghiệm quản lý và thông tin về thị trường còn thấp hơn các nhà đầu tư EU,... nhưng ngược lại, các DN Việt Nam ham học hỏi, thông minh và sự quyết tâm vươn lên thì không thiếu. Cơ hội ở đây là các nhà đầu tư EU có công nghệ, có vốn, có thị trường và có tâm trong kinh doanh cũng như ý thức trách nhiệm trong đầu tư quốc tế nhất là trong việc minh bạch thực thi luật pháp, thực thi cam kết đầu tư kinh doanh tại nước sở tại... do đó, nếu các doanh nghiệp Việt Nam biết nắm bắt cơ hội từ EVFTA và EVIPA mang đến, biết liên kết để có đủ vốn, đủ kinh nghiệm quản trị và nắm bắt được xu thế thị trường quốc tế, tận dụng được các ưu đãi mà Chính phủ đang tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt phát triển, tự tin chủ động tìm ra các dự án phù hợp với doanh nghiệp của mình, thì các doanh nghiệp Việt sẽ thành công trong hợp tác đầu tư với các nhà đầu tư EU.

Trân trọng cảm ơn ông!