Xuất khẩu chính ngạch tổ yến sang Trung Quốc
	Trung Quốc chính thức nhập khẩu tổ yến, khoai lang Việt Nam

Hoạt động sơ chế tổ yến tại DN. Ảnh: T.L

Thị trường lớn nhất thế giới

TS. Nguyễn Đức Trọng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Trang trại và Doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam thông tin, nuôi chim yến là một nghề cho sản phẩm có giá trị dinh dưỡng và kinh tế rất cao, 1.500-2.000 USD/kg tổ yến. Tổ yến là sản phẩm phục vụ xuất khẩu có lợi thế nhất trong các sản phẩm của ngành chăn nuôi.

Trong những năm qua, số lượng nhà yến đã phát triển mạnh ở các địa phương. Theo số liệu của Cục Chăn nuôi, nếu như năm 2027, cả nước mới chỉ có 8.300 nhà yến thì đến năm 2022 con số này đã tăng lên trên 23.600 nhà yến. Với sự phát triển nhanh chóng đó, chim yến chính thức đã được coi là động vật khác trong chăn nuôi, được hướng dẫn quản lý trong Luật Chăn nuôi và các văn bản dưới luật, cơ bản đầy đủ về thể chế để quản lý. Đồng thời, sản phẩm của yến được đưa vào định hướng trong Chiến lược phát triển chăn nuôi giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045. Theo Chiến lược này, đến năm 2030 sản lượng yến dự kiến đạt 350-400 tấn, với giá trị khoảng trên 1 tỷ USD, đây thực sự là một nghề quan trọng và có hiệu quả kinh tế cao trong ngành chăn nuôi.

Đặc biệt, ngày 9/11/2022, Việt Nam và Trung Quốc đã ký Nghị định thư về việc xuất khẩu tổ yến vào thị trường Trung Quốc. Điều này mở ra cơ hội rất lớn cho ngành yến khi Trung Quốc chính là thị trường tiêu thụ tổ yến lớn nhất thế giới. Theo ông Trần Phương Tuấn, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Phát triển Tổ yến Việt Nam, tổng doanh thu tổ yến trên thế giới trong năm 2022 đạt trên 10 tỷ USD. Trong đó, thị trường Trung Quốc chiếm trên 80% (trên 8 tỷ USD). Hiện Indonesia và Malaysia là hai nguồn chính cung cấp tổ yến chính ngạch cho Trung Quốc. Năm 2022, lượng tổ yến nhập khẩu chính ngạch của Trung Quốc là 451,6 tấn, trong đó có 291,8 tấn đến từ Indonesia và 159,8 tấn đến từ Malaysia.

Trong khi đó, tổ yến của Việt Nam chủ yếu được xuất khẩu tiểu ngạch, thu về khoảng 200-300 triệu USD/năm và chiếm thị phần rất nhỏ tại Trung Quốc. Do đó, việc ký Nghị định thư xuất khẩu chính ngạch tổ yến sang Trung Quốc sẽ mở ra cơ hội cho ngành yến đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này trong thời gian tới.

Gấp rút hoàn thiện các thủ tục

Là thị trường có tiềm năng rất lớn đối với mặt hàng tổ yến, song để xuất khẩu chính ngạch sang thị trường này, ngành yến Việt Nam cần phải hoàn thiện các thủ tục xuất khẩu, mà trước hết là cấp mã số cho nhà nuôi chim yến. Bởi Nghị định thư xuất khẩu chính ngạch sản phẩm tổ yến sang Trung Quốc có yêu cầu sản phẩm tổ yến xuất khẩu phải có sự giám sát theo chuỗi sản phẩm, có thể truy xuất nguồn gốc từ gây nuôi, khai thác, sơ chế, chế biến, bảo quản, đóng gói, ghi nhãn đến sản phẩm cuối cùng, đáp ứng yêu cầu kiểm soát chất lượng, an toàn dịch bệnh, an toàn thực phẩm.

Việc gắn mã số đối với từng cơ sở nuôi chim yến là hết sức cần thiết nhằm quản lý được tổng thể các nhà yến trên Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý. Mặt khác, dùng mã số này để truy xuất được thông tin sản phẩm lưu thông trên thị trường trong nước cũng như xuất khẩu.

Trong khi đó, ngành yến của Việt Nam đang phải đối mặt với hàng loạt vấn đề bất ổn như sự phát triển nhà yến chủ yếu là tự phát chưa có quy hoạch vùng nuôi, thiếu kỹ thuật trong xây dựng và vận hành nhà yến, chưa xây dựng kế hoạch sản xuất theo ngành hàng...

Do đó, các DN đang rất mong đợi sớm có hướng dẫn về đăng ký và cấp mã số cơ sở nuôi chim yến để có thể sớm bắt tay vào xuất khẩu chính ngạch tổ yến sang Trung Quốc. Theo đó, ông Trần Phương Tuấn kỳ vọng có thể bắt đầu xuất khẩu chính ngạch tổ yến sang Trung Quốc ngay trong năm nay.

Để sớm hoàn thiện các thủ tục cần thiết cho việc xuất khẩu tổ yến chính ngạch, hiện Cục Chăn nuôi đang lấy ý kiến các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp, chuyên gia... để hoàn thiện và sớm ban hành hướng dẫn về đăng ký và cấp mã số cơ sở nuôi chim yến. Cùng với đó, Cục Chăn nuôi cũng đề xuất các bộ, ngành ban hành hướng dẫn các thủ tục xuất khẩu tổ yến (thô, tinh) và sản phẩm từ tổ yến. Đồng thời xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật liên quan đến chim yến, các quy trình kỹ thuật nuôi chim yến, quy trình sơ chế, bảo quản sản phẩm bảo đảm an toàn sinh học.

Còn theo ông Nguyễn Đức Trọng, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần kịp thời chỉ đạo các cơ quan trực thuộc phối hợp với FAO và các DN triển khai hướng dẫn cho các địa phương, thống nhất về quản lý ngành yến. Về phía các DN chế biến, cần chủ động xây dựng phần mềm cấp mã QR để truy xuất nguồn gốc sản phẩm, quản lý sản phẩm theo chuỗi, từ nuôi, vệ sinh thú y, kiểm soát dịch bệnh, thu hoạch, vận chuyển, sơ chế, chế biến, tiêu thụ; phần mềm truy xuất nguồn gốc có thể tích hợp vào phần mềm về cơ sở dữ liệu quốc gia để phục vụ cho quản lý ngành.

Các địa phương, cần sớm thực hiện quy hoạch vùng nuôi chim yến đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường, an sinh xã hội, giám sát chặt các cơ sở chăn nuôi chim yến. Đồng thời chủ động hướng dẫn và cấp mã định danh cho chủ nhà yến, nhà yến theo quy định của pháp luật hiện hành, quản lý bằng công nghệ thông tin.

Bên cạnh việc hoàn thiện các thủ tục cho việc xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc như trên, ông Dương Tất Thắng, Cục trưởng Cục Chăn nuôi cũng chỉ ra những việc cần thực hiện để phát triển ngành yến có hiệu quả. Đó là tổ chức lại hệ thống sản xuất và quản lý sản phẩm yến theo chuỗi giá trị; đảm bảo về an toàn dịch bệnh, an toàn sinh học đối với cơ sở nuôi yến và an toàn thực phẩm đối với sản phẩm tổ yến. Về lâu dài, cần xây dựng và tiêu chuẩn hóa thương hiệu quốc gia về sản phẩm tổ yến; cam kết mạnh mẽ về hợp tác giữa DN chế biến xuất khẩu tổ yến với người nuôi chim yến, đồng thời cần có sự ủng hộ vào cuộc giữa các cơ quan Trung ương, chính quyền địa phương nhằm thúc đẩy thị trường xuất khẩu tổ yến chính ngạch.