Doanh nghiệp chế biến điều thô nhập khẩu từ các nước châu Phi. Ảnh: N.H

Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) cho biết, từ đầu tháng 7, hiệp hội nhận được phản ảnh của một số doanh nghiệp chế biến hạt điều về việc Bờ Biển Ngà thực hiện cấp ePhyto đối với hạt điều thô xuất khẩu. Khi cần kiểm tra, chỉ cần quét mã QR trên bản in màu là có đầy đủ thông tin liên quan đến kiểm dịch thực vật lô hàng và nơi cấp chứng nhận.

Tuy nhiên, cơ quan kiểm dịch thực vật Việt Nam chưa chấp nhận do 2 nước chưa có thỏa thuận về vấn đề này và yêu cầu phải có bản in với chữ ký và con dấu “sống” mới chấp nhận cho thông quan. Trong khi đó, cơ quan Kiểm dịch thực vật Bờ Biển Ngà cho biết đã áp dụng chứng nhận kiểm dịch thực vật điện tử cho tất cả các nước và không cấp bản in có chữ ký đóng dấu “sống” nữa.

Để hỗ trợ doanh nghiệp, cơ quan kiểm dịch thực vật Việt Nam đã cho phép doanh nghiệp đưa hàng về nhà máy, kho bãi của mình để không bị đóng phí lưu kho, lưu bãi tại cảng. Tuy nhiên, các container điều thô vẫn phải chờ Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật hợp lệ mới được chính thức thông quan; lúc đó, hạt điều mới được đưa vào chế biến. Điều này ảnh hưởng lớn đến kế hoạch chế biến, xuất khẩu, đáp ứng yêu cầu khách hàng của doanh nghiệp.

VINCAS cho biết, trong cuộc họp với VINACAS mới đây, ông Lê Sơn Hà, Trưởng phòng Kiểm dịch thực vật, Cục Bảo vệ thực vật cho biết, ePhyto do tổ chức Bảo vệ thực vật quốc tế (Công ước Bảo vệ thực vật quốc tế - IPPC) quy định và Việt Nam đã tham gia gần 10 năm. Một số nước đã thực hiện trao đổi, kết nối ePhyto nhưng cho đến nay thì vẫn ở giai đoạn thử nghiệm và có chưa đến 10 quốc gia bắt đầu áp dụng.

Tuy nhiên, các nước vẫn làm theo phương thức: cấp ePhyto trong nội bộ quốc gia nhưng khi xuất đi cho các quốc gia khác thì vẫn in ra và ký lên đó. Việt Nam cũng áp dụng tương tự, cụ thể trên Hệ thống Một cửa quốc gia, Cục Bảo vệ thực vật cũng làm ePhyto và gửi cho cơ quan Hải quan, nhưng khi đưa ra nước ngoài thì vẫn phải in ra và ký thì họ mới chấp nhận.

Theo ông Hà, để thực hiện ePhyto, 2 nước phải kết nối trong hệ thống điện tử với nhau: bên này gửi, bên kia nhận được; đồng thời được mã hóa để tránh giả mạo. Các quốc gia cũng có quyền chấp nhận hoặc chưa chấp nhận. Đến nay, Bờ Biển Ngà mới kết nối được với 10 quốc gia, còn hơn 100 quốc gia chưa kết nối và chưa chấp nhận, trong đó có Việt Nam.

Ông Hà cho biết, trước những khó khăn hiện nay, nhất là với ngành điều – một ngành đóng góp hàng tỷ USD xuất khẩu mỗi năm, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn rất quan tâm. Ngay khi nắm được thông tin cơ quan kiểm dịch thực vật Bờ Biển Ngà không chấp nhận ký thêm trên bản in ePhyto, trong khi Bờ Biển Ngà chưa thỏa thuận với Việt Nam về vấn đề này, Cục Bảo vệ thực vật đã họp trực tuyến với Cơ quan Bảo vệ thực vật quốc gia Bờ Biển Ngà. Trước thực tế là 2 quốc gia chưa thể kết nối ePhyto trực tiếp, 2 bên đã thống nhất biện pháp tháo gỡ cho doanh nghiệp 2 nước.

Theo đó, hệ thống cấp ePhyto của Bờ Biển Ngà khi cấp cho bất cứ lô hàng nào xuất khẩu đến Việt Nam thì gửi cho Cục Bảo vệ thực vật Việt Nam qua email. Khi nhận được, Cục sẽ chuyển ngay cho Chi cục Kiểm dịch thực vật nơi hàng đến. Tức là, khi hàng chưa ra khỏi Bờ Biển Ngà thì ePhyto của lô hàng đã đến Chi cục Kiểm dịch thực vật. Do đó, khi hàng về, doanh nghiệp chỉ cần đem hồ sơ đến làm thủ tục, không cần ePhyto có chữ ký trực tiếp như trước đây.

Ông Hà cũng lưu ý, trường hợp gặp khó khăn, “trục trặc”, ví dụ hệ thống bên Bờ Biển Ngà bị lỗi, không chuyển ePhyto cho Cục Bảo vệ thực vật Việt Nam được, doanh nghiệp liên hệ trực tiếp hoặc qua email với Phòng Kiểm dịch thực vật, trực thuộc Cục Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hoặc Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 2. Cục Bảo vệ thực vật sẽ liên lạc với phía Bờ Biển Ngà để xác mình, nếu đúng sẽ chấp nhận.

Cục đã mở 1 địa chỉ email riêng, chuyên nhận các email liên quan đến xuất nhập khẩu thực vật với Bờ Biển Ngà là [email protected]. Với các lô hàng đã nhận trước khi có thỏa thuận này mà chưa có ePhyto có chữ ký trực tiếp, doanh nghiệp gửi ePhyto bản in về Cục Bảo vệ thực vật để Cục gửi cho Cơ quan Bảo vệ thực vật Bờ Biển Ngà xác minh, nếu đúng sẽ cho thông quan.