Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Mai Xuân Thành (thứ 2 từ bên phải qua) kiểm tra, nắm bắt công tác quản lý, thực hiện thủ tục hải quan đối với phế liệu NK tại Cục Hải quan Hải Phòng ngày 3/8. Ảnh: N.Linh

Theo đó, khi thực hiện thủ tục hải quan đối với phế liệu NK, cục hải quan các tỉnh, thành phố chỉ đạo các chi cục hải quan trực thuộc kiểm tra, đối chiếu thông tin về DN NK, số lượng hàng hóa khai trên tờ khai hải quan với thông tin trên Giấy chứng nhận/Giấy xác nhận đủ điều kiện bảo vệ môi trường trong NK phế liệu làm nguyên liệu sản xuất còn hiều lực, Thông báo lô hàng phế liệu NK, đồng thời căn cứ công văn 4202/TCHQ-PC ngày 17/7/2018 và các văn bản hướng dẫn của Tổng cục Hải quan để giải quyết thông quan ngay đối với các lô hàng phế liệu NK của tổ chức, cá nhân đáp ứng các điều kiện NK.

Đối với các lô hàng không đáp ứng điều kiện NK, cục hải quan các tỉnh, thành phố xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật.

Đặc biệt, văn bản của Cục Giám sát quản lý về hải quan nêu rõ: cơ quan Hải quan không giải quyết thủ tục đối với các lô hàng phế liệu NK về đến cửa khẩu đường bộ và đường sắt từ ngày 1/10/2018.

Ngăn chặn từ xa việc NK phế liệu "bẩn"

Bên cạnh những chỉ đạo trên, liên quan đến vấn đề quản lý phế liệu NK, thời gian qua Tổng cục Hải quan đã triển khai nhiều giải pháp nhằm ngăn chặn nguy cơ rác thải công nghệ và phế liệu ồ ạt nhập vào Việt Nam, gây tồn đọng tại một số cảng biển, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Đặc biệt là sau khi Trung Quốc thực hiện chính sách cấm NK 24 loại phế liệu (từ 1/1/2018).

Theo phân tích của Tổng cục Hải quan, nhiều lô hàng phế liệu NK không đáp ứng các điều kiện quy định về bảo vệ môi trường trong NK phế liệu làm nguyên liệu sản xuất nên DN không đến làm thủ tục hải quan hoặc không được cơ quan Hải quan giải quyết thủ tục thông quan dẫn đến tình trạng có một lượng lớn các loại phế liệu NK đang tồn đọng tại các cảng biển Việt Nam.

Trước tình hình đó, Tổng cục Hải quan đã nhanh chóng triển khai một số biện pháp ngăn chặn phế liệu, phế thải không đáp ứng quy định về bảo vệ môi trường vào Việt Nam; đồng thời kiến nghị các cấp có thẩm quyền những bất cập, sơ hở của chính sách.

Tổng cục Hải quan đã chỉ đạo các cơ quan Hải quan địa phương, các đơn vị nghiệp vụ tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường trong NK phế liệu, xử lý nghiêm các trường hợp có hành vi gian lận, NK phế liệu không đáp ứng quy định. Trong tháng 4/2018, Tổng cục Hải quan đã ban hành kế hoạch kiểm soát rủi ro đối với hoạt động NK phế liệu trên toàn quốc. Đầu tháng 8/2018, đoàn công tác của Tổng cục Hải quan do Phó Tổng cục trưởng Mai Xuân Thành đã trực tiếp kiểm tra, nắm bắt công tác quản lý, thực hiện thủ tục hải quan đối với phế liệu NK tại Cục Hải quan Hải Phòng.

Đồng thời, Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) đã có công văn số 4202/TCHQ-PC ngày 17/7/2018 chỉ đạo, hướng dẫn cơ quan Hải quan địa phương thực hiện các biện pháp siết chặt phế liệu NK trong đó có biện pháp ngăn chặn từ xa khi hàng hóa vẫn còn trên tàu, chưa dỡ hàng xuống cảng đối với hàng hóa là chất thải, phế liệu không đáp ứng điều kiện, quy chuẩn môi trường vào lãnh thổ trên cơ sở rà soát, phân tích thông tin hàng hóa khai báo trên bản lược khai hàng hóa (manifest) trước khi hàng đến. Đây cũng là một trong những chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị 27/CT-TTg.

Chủ động đấu tranh với hành vi vi phạm

Song song việc thực hiện thủ tục đối với phế liệu NK đúng quy định, nhằm kiên quyết xử lý các trường hợp cố tình vi phạm pháp luật về hải quan, pháp luật về bảo vệ môi trường, Tổng cục Hải quan (Cục Điều tra chống buôn lậu) đã và đang chủ trì triển khai kế hoạch “Điều tra, xác minh, xử lý vi phạm trong hoạt động NK phế liệu”, tổ chức điều tra, xác minh các trường hợp có dấu hiệu nghi vấn trong hoạt động NK phế liệu từ tháng 1/2016 đến tháng 5/2018 và xử lý các trường hợp vi phạm theo quy định của pháp luật, tập trung vào đấu tranh làm rõ các hành vi vi phạm như:

Làm giả giấy xác nhận khẩu phế liệu, sửa chữa thời gian thực hiện, khối lượng, chủng loại phế liệu được xác nhận NK; làm giả, sửa chữa thông báo NK phế liệu của các cơ quan có thẩm quyền; làm giả, sửa chữa giấy xác nhận ký quỹ NK phế liệu; cung cấp văn bản chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật về môi trường đối với lô hàng phế liệu NK không hợp lệ (làm giả hoặc pháp nhân cung cấp văn bản chứng nhận không có chức năng).

Nhiều vụ việc vi phạm đã được điều tra, làm rõ. Mới đây nhất, căn cứ kết quả điều tra, ngày 12/9/2018, Cục trưởng Cục Hải quan Hải Phòng đã ký Quyết định 2525/QĐ-HQHP khởi tố vụ án hình sự về tội “Vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới” xảy ra tại cảng Hải Phòng có liên quan đến Công ty TNHH MTV Hương Quỳnh Cẩm Hưng và Quyết định 2526/QĐ-HQHP khởi tố vụ án hình sự với tội danh tương tự có liên quan đến Công ty cổ phần DFG.

Trước đó, liên quan đến vi phạm trong NK phế liệu, cơ quan Hải quan đã ban hành một loạt quyết định khởi tố vụ án hình sự về các hành vi làm buôn lậu, làm giả giấy tờ liên quan quan đến các công ty: Công ty TNHH Hồng Việt (địa chỉ tại TP.HCM); DNTN Trường Thịnh (địa chỉ huyện Yên Khánh, Ninh Bình); Công ty TNHH dịch vụ XNK Đức Đạt; hay vụ vận chuyển trái phép 103 tấn phế liệu được phát hiện tại cửa khẩu Vĩnh Hội Đông.

Thông quan nhanh phế liệu đủ tiêu chuẩn

Hiện nay, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị 27/CT-TT, Tổng cục Hải quan đã và đang chỉ đạo cơ quan kiểm định tập trung nguồn lực và đến nay đã đảm bảo thời gian kiểm tra phế liệu NK theo quy định. Tính từ 27/6 (thời điểm triển khai các biện pháp tăng cường quản lý phế liệu NK) đến 4/9, Cục Kiểm định hải quan đã tiếp nhận 2.762 mẫu phế liệu NK, ban hành 2.761 thông báo kết quả kiểm định, trong đó phát hiện 40 trường hợp không đạt điều kiện NK.

Đồng thời, Tổng cục Hải quan tiếp tục chỉ đạo các đơn vị hải quan địa phương quản lý chặt hàng hóa là phế liệu, hàng hóa đã qua sử dụng có đặc trưng của phế liệu tồn đọng trong địa bàn hoạt động hải quan, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm; kiểm soát chặt chẽ các mặt hàng này trước khi NK vào Việt Nam.

Tại các đơn vị hải quan địa phương các giải pháp quản lý chặt chẽ phế liệu NK vẫn đang được tăng cường. Các chi cục hải quan cửa khẩu và Đội Kiểm soát hải quan thuộc Cục Hải quan Hải Phòng tiếp tục thông báo cho các cá nhân, tổ chức (theo thông tin trên vận đơn) có liên quan đến lô hàng phế liệu tồn đọng tại khu vực cảng Hải Phòng đến làm thủ tục, trường hợp quá thời hạn theo quy định không có cá nhân, tổ chức không đến làm thủ tục đơn vị tiến hành xử lý theo quy định; tăng cường điều tra xác minh với các trường hợp nghi vấn để kịp thời phát hiện, xử lý đối với trường hợp phế liệu không đủ điều kiện NK.

Tại Cục Hải quan Đà Nẵng, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Đà Nẵng Nguyễn Hương cho biết, để quản lý mặt hàng này, lãnh đạo đơn vị đã chỉ đạo Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Đà Nẵng làm việc với các hãng tàu, đại lý hãng tàu thường xuyên vận chuyển phế liệu tại cảng để biết về chính sách NK phế liệu, nội dung của công văn 4202/TCHQ-PC hướng dẫn quản lý phế liệu NK từ nước ngoài vào Việt Nam. Nếu không chấp hành quy định, cơ quan Hải quan sẽ kiên quyết không cho dỡ hàng xuống, buộc phải tái xuất.

Tại An Giang, Trưởng phòng Chống buôn lậu và xử lý vi phạm (Cục Hải quan An Giang) Lý Việt Thái cho biết, thực hiện các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ liên quan đến phế liệu, Cục Hải quan An Giang sẽ kiên quyết xử lý các vụ bắt giữ phế liệu nhập lậu, nếu có dấu hiệu hình sự sẽ trao đổi với cơ quan chức năng để khởi tố điều tra, chỉ đạo các chi cục hải quan cửa khẩu thực hiện nghiêm Chỉ thị 27 của Thủ tướng. Trước khi thực hiện không cho phép NK phế liệu qua đường bộ theo Chỉ thị 27/CT-TTg từ ngày 1/10 tới, các đơn vị hải quan cửa khẩu phải đảm bảo thông quan các lô hàng đúng quy định.