PGS Bùi Hoài Sơn, Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam.

Đây là Dự án được phát động tại một số quốc gia trên thế giới nhân dịp Giỗ Tổ Hùng Vương, thể hiện lòng thành kính của bà con Việt kiều hướng về quê cha, đất Tổ. Xung quanh Dự án này, phóng viên Báo Hải quan đã có cuộc trao đổi với PGS Bùi Hoài Sơn (ảnh), Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam.

Dự án “Ngày Quốc Tổ Việt Nam toàn cầu” là sáng kiến của một số kiều bào đang sinh sống, làm việc và nghiên cứu ở nước ngoài, hướng về cội nguồn dân tộc. Năm nay sự kiện này được tổ chức tại 5 quốc gia là Lào, Thái Lan, Nhật Bản, Canada, Ba Lan. Ông đánh giá ra sao về ý nghĩa việc tổ chức sự kiện này của kiều bào? Và theo ông chúng ta có nên tổ chức chọn một ngày duy nhất để tổ chức thay vì nhiều thời điểm khác nhau như Ban tổ chức đang tiến hành?

Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, thờ cúng Hùng Vương đã dần trở thành tín ngưỡng thiêng liêng của triệu triệu người Việt Nam đang sinh sống ở mọi miền Tổ quốc và khắp nơi trên thế giới. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay, hơn 4 triệu kiều bào ta đang sinh sống, lao động, học tập ở nước ngoài đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, nhằm gắn kết cộng đồng, gắn bó với quê hương, nguồn cội và làm cầu nối hữu nghị giữa Việt Nam với nhân dân các nước sở tại.

Tôi đánh giá cao việc tổ chức Ngày Quốc Tổ Việt Nam toàn cầu vì đây là sự kiện gắn kết tinh thần đại đoàn kết dân tộc, góp phần làm cầu nối cộng đồng người Việt đang sinh sống trên khắp 5 châu. Sự kiện này cũng nhằm bảo tồn truyền thống của dân tộc Việt Nam, khẳng định tinh thần đoàn kết, chủ quyền và niềm tự hào dân tộc. Đồng thời đây cũng là dịp để kiều bào ta giao lưu, hợp tác với bạn bè quốc tế nhằm quảng bá hình ảnh, truyền thống văn hóa của con người Việt Nam.

Hiện nay, khi đang còn trong giai đoạn hoàn thiện, Ngày Quốc Tổ Việt Nam toàn cầu được tổ chức tại nhiều quốc gia trên thế giới với các thời điểm khác nhau, kéo dài từ đầu tháng 3 âm lịch đến cuối tháng 3 âm lịch. Tuy nhiên, theo quan điểm của tôi, khi sự kiện này được tổ chức trên quy mô lớn hơn, ở khắp nơi có người Việt sinh sống, Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài nên xem xét việc tổ chức Ngày Quốc Tổ Việt Nam vào thời điểm duy nhất là ngày giỗ Tổ Hùng Vương 10/3 Âm lịch- trùng với lịch tổ chức quốc giỗ ở đền Hùng, Phú Thọ.

Việc tổ chức Ngày Quốc Tổ Việt Nam toàn cầu ngoài ý nghĩa thiêng liêng khẳng định chủ quyền, tinh thần đoàn kết dân tộc, còn có ý nghĩa lớn lao là giới thiệu, quảng bá bản sắc văn hóa của dân tộc đến bạn bè năm châu bốn biển, để bạn bè quốc tế hiểu hơn về truyền thống văn hóa, đất nước và con người Việt Nam. Và để thực hiện tốt các mục tiêu này, theo ông trong khâu tổ chức, chúng ta cần làm tốt điều gì? Liệu nghi thức tiến hành Ngày Quốc Tổ Việt Nam toàn cầu có nên thống nhất giữa các quốc gia hay mỗi nước, tùy theo điều kiện có thể tiến hành?

Về cơ bản, phần lễ của sự kiện nên có sự đồng nhất giữa các quốc gia trên thế giới. Phần lễ phải thể hiện được thành kính, nghiêm trang và phần hội thật vui tươi, đoàn kết, náo nhiệt. Phần hội hay các nghi lễ khác có thể tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của mỗi quốc gia để tiến hành phù hợp.

Để Ngày Quốc Tổ Việt Nam toàn cầu mang trọn ý nghĩa tốt đẹp là giới thiệu, quảng bá bản sắc văn hóa của dân tộc đến bạn bè năm châu bốn biển, để bạn bè quốc tế hiểu hơn về truyền thống văn hóa, đất nước và con người Việt Nam đồng thời đây cũng là dịp để kiều bào ta giao lưu văn hóa giữa với các nền văn hóa trên thế giới, củng cố sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, Ban tổ chức cần tiến hành công tác chuẩn bị một cách bài bản, khoa học.

Lễ giỗ tổ Hùng Vương tại Cộng hòa Séc

Theo đó, Ban tổ chức cần cố gắng thể hiện rõ tính thiêng của nghi thức trong việc tế lễ để cho những người Việt tham dự và cả người dân quốc gia sở tại hiểu được tầm quan trọng của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương cũng như việc khẳng định Hùng Vương, Đền Hùng là biểu tượng của tinh ần dân tộc, là cội nguồn của sức mạnh, niềm tin, chói sáng của văn hóa Việt Nam .

Vậy thưa ông, với thế hệ trẻ đang sinh sống, lao động, học tập tại nước ngoài, tiếp xúc với nền văn hóa phương Tây mới mẻ, chúng ta cần có biện pháp nào để lan tỏa tinh thần dân tộc, truyền thống văn hóa, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương qua việc tổ chức Ngày Quốc Tổ Việt Nam toàn cầu?

Lịch sử như một dòng chảy liên tục. Trải mấy nghìn năm, trước bao biến động thăng trầm, trong tâm thức của cả dân tộc, Đền Hùng vẫn là nơi của bốn phương tụ hội, nơi con cháu phụng thờ công đức Tổ tiên. Và trong quan niệm dân gian Việt Nam, việc thờ cúng Hùng Vương nhằm lan tỏa tinh thần đoàn kết dân tộc, truyền thống uống nước nhớ nguồn từ đời này qua đời khác, từ đồng bằng lên miền núi, từ Bắc vào Nam, từ trong nước ra nước ngoài. Đất nước có lúc thịnh lúc suy, có lúc bị giặc ngoại xâm thống trị nhưng Tín ngưỡng thờ cúng Vua Hùng vẫn được các thế hệ duy trì đến tận ngày nay và còn mãi đến muôn đời sau.

Với thế hệ trẻ, đặc biệt thế hệ trẻ người Việt đang sinh sống, học tập, làm việc ở nước ngoài, với cách nhìn của một người nghiên cứu văn hóa tôi cho rằng rất nhiều bạn trẻ hiện nay quan tâm đến tín ngưỡng thờ cúng Vua Hùng, đến nền văn minh Văn Lang, nhưng họ chưa có điều kiện tiếp cận cũng như chưa có các thông tin cần thiết. Do vậy nhiều người trẻ còn mơ hồ với truyền thống lịch sử của dân tộc.

Nhận thức được vấn đề tồn tại này, tổ chức người Việt ở nước ngoài cần quan tâm hơn nữa tới công tác giáo dục các kiến thức lịch sử cũng như bồi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc, từ đó hướng tới tinh thần dựng xây đất nước qua việc tổ chức Ngày Quốc Tổ Việt Nam với nhiều hoạt động phong phú, có ý nghĩa. Nếu mỗi người dân Việt chỉ coi yêu nước là dựng nước là đúng nhưng chưa đủ, bởi yêu nước không phải chỉ đi tìm vinh quang ở chiến trận mà còn phải tìm kiếm thắng lợi trong hòa bình, trong dựng xây và phát triển đất nước, giúp đất nước sánh ngang với các cường quốc phát triển trên thế giới.

Ngoài ra, các tổ chức người Việt ở nước ngoài cũng cần giáo dục cho thế hệ trẻ Việt Nam cả trong nước và đang học tập, sinh sống làm việc ở nước ngoài rằng tín ngưỡng thờ cúng Vua Hùng ngoài việc thể hiện lòng yêu nước, gắn kết cộng đồng còn là minh chứng rõ nhất cho truyền thống uống nước nhớ nguồn của dân tộc Việt. Uống nước nhớ nguồn là truyền thống song cũng là cách để dân tộc tồn tại và phát triển bởi bất kể quốc gia nào muốn bước vào tương lai chắc chắn phải nhìn quá khứ. Sở dĩ như vậy bởi xác định quá khứ mới biết chính xác bản thân là ai, khi biết bản thân là ai sẽ không mất phương hướng trên con đường tiến tới tương lai.

Xin cảm ơn ông!