Chế biến thuỷ sản xuất khẩu. Ảnh: T.H

Tôm XK lên ngôi

Theo thông tin từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản, sau khi giảm liên tục trong 2 quý đầu đầu năm, sang quý 3, XK thủy sản đã tăng nhẹ 2% so với cùng kỳ năm ngoái đạt gần 2,4 tỷ USD. Sau khi hồi phục tương đương với cùng kỳ năm ngoài trong tháng 7 và tháng 8, kim ngạch XK trong tháng 9 đạt 790 triệu USD, tăng 9% so với cùng kỳ năm ngoái và lũy kế 9 tháng đầu năm XK thủy sản ước đạt giảm 4% đạt gần 6 tỷ USD.

Năm nay, do ảnh hưởng của đại dịch, xu hướng tiêu thụ thủy sản trên thị trường thế giới thay đổi, theo đó những sản phẩm phục vụ cho phân khúc dịch vụ như cá tra và một số sản phẩm có giá vừa phải bị sụt giảm nhu cầu vì yêu cầu giãn cách xã hội và lệnh phong tỏa ở các nước. Trong khi đó, nhu cầu thủy sản trong phân khúc bán lẻ vẫn ổn định hoặc tăng ở một số thị trường lớn như Mỹ, đó đó, XK tôm vẫn tăng mặc dù XK cá tra và các sản phẩm hải sản giảm. Ngoài ra, thiếu hụt nguyên liệu khai thác trong nước và nhập khẩu cũng khiến cho XK hải sản sụt giảm.

Trong số các sản phẩm XK chính, chỉ có tôm có mức tăng trưởng XK khả quan trong 9 tháng đầu năm, nhất là 6 tháng gần đây vì vậy kim ngạch XK tôm chiếm tỷ trọng chi phối, hơn 44% giá trị XK thủy sản của Việt Nam (so với năm 2019 chiếm 38,5%) trong khi cá tra liên tục sụt giảm XK dẫn đến chỉ chiếm 17,6% (giảm so với 23,6% cùng kỳ năm 2019).

Theo đó, XK tôm trong tháng 9/2020 đạt 369 triệu USD, tăng 20% và lũy kế tính đến cuối tháng 9/2020 XK tôm tăng 10% đạt 2,7 tỷ USD.

Từ quý III, các doanh nghiệp tôm tăng tốc XK sang Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc. XK sang các thị trường khác như Anh, Canada vẫn duy trì tăng trưởng khả quan từ đầu năm đến nay. Chỉ có thị trường EU bị sụt giảm liên tiếp qua 2 quý, giảm 4% trong quý I và tiếp tục giảm sâu gần 10% trong quý II. Tuy nhiên, XK bắt đầu phục hồi 2% từ tháng 7 và tăng mạnh 16% trong tháng 8/2020 cho thấy thuế NK tôm đông lạnh vào EU giảm về 0% (theo hiệp định EVFTA) đã tác động tích cực đến XK sang thị trường này.

Cá tra là mặt hàng có doanh số XK giảm sâu nhất trong cả quý I (giảm 29%) và quý II (giảm 32%), tiếp tục giảm 27% và 29% trong tháng 7 và tháng 8. XK cá tra trong tháng 9 tiếp tục giảm 14% với doanh số đạt 135 triệu USD, đưa kết quả XK lũy kế 9 tháng đầu năm giảm 28% đạt khoảng 1 tỷ USD.

Dịch bùng phát trên toàn thế giới, nhu cầu cá tra sụt giảm mạnh tại các thị trường NK chính như Mỹ, EU, Trung Quốc, ASEAN do giãn cách xã hội làm giảm tiêu thụ ở phân khúc HORICA. Trong khi đó, nguồn cung trong nước và lượng tồn kho tăng, càng khiến cho XK cá tra khó khăn. XK sang tất cả các thị trường đều giảm liên tiếp trong 9 tháng qua, trừ thị trường Anh tăng trưởng mạnh 24% và sẽ là thị trường bù đắp cho sự sụt giảm của các thị trường khác trong những tháng cuối năm, cùng với thị trường Mỹ cũng đang có xu hướng hồi phục từ tháng 7 dù chỉ tăng nhẹ 2-4%.

TOP 6 thị trường tiềm năng

Từ đầu năm 2020 đến nay, Việt Nam XK thủy sản sang 154 thị trường. trong đó, top 6 thị trường gồm Nhật Bản, Mỹ, Trung Quôc, EU, Hàn Quốc và ASEAN chiếm gần 80% kim ngạch XK.

Trong quý I, XK sang Trung Quốc, ASEAN, Hàn Quốc và EU sụt giảm, trong khi XK sang Nhật Bản và Mỹ vẫn tăng nhẹ, do dịch Covid 19 lây lan chủ yếu ở khu vực châu Á. Sang quý II, dịch bùng phát mạnh trên thế giới nhất là Mỹ và châu Âu, trong khi lắng xuống ở các nước châu Á dẫn đến xu hướng XK sang các thị trường đảo chiều. Theo đó, XK thủy sản trong quý II sang Trung Quốc tăng, trong khi giảm tại các nước khác.

Sang quý III, XK sang Mỹ tăng mạnh, sang Hàn Quốc hồi phục nhẹ, trong khi XK sang các thị trường khác đều giảm. XK sang EU trong tháng 8 tăng nhẹ 1% sau khi giảm liên tục trong 6 tháng trước, do XK tôm, mực, bạch tuộc sang thị trường này tăng.

Theo dự báo của các chuyên gia, trong bối cảnh dịch Covid -19 vẫn còn diễn biến phức tạp, bùng phát đợt 3 tại các thị trường và xuất hiện trở lại trong cộng đồng trong nước, XK thủy sản của Việt Nam trong 3 tháng cuối năm chưa thoát được cơn khủng hoảng suy giảm do nhu cầu giảm, sản xuất bị ảnh hưởng khiến nguyên liệu chế biến giảm.

Tuy nhiên, trong bối cảnh này, thủy sản Việt Nam vẫn có cơ hội ở các thị trường. Đối với thị trường Mỹ, Việt Nam vẫn có thể tiếp tục đẩy mạnh XK tôm, nhất là tôm chân trắng vì sản phẩm này vẫn tiêu thụ tốt tại phân khúc bán lẻ, đồng thời Việt Nam có thể tăng chế biến và XK các sản phẩm có thời hạn bảo quản lâu như cá ngừ và cá biển khác đóng hộp.

Đối với thị trường EU, mặc dù Covid-19 làm giảm nhu cầu và gây khó khăn cho giao thương thủy sản nhưng tôm chân trắng cũng đang có chiều hướng tăng tiêu thụ trên thị trường này. Ngoài ra, các mặt hàng thủy sản như tôm, cá ngừ, mực bạch tuộc và nhuyễn thể được hưởng thuế 0% khi hiệp định EVFTA có hiệu lực từ 1/8/2020 sẽ là đòn bẩy để thúc đẩy XK sang thị trường EU tăng trong những tháng cuối năm nếu các DN có nguồn nguyên liệu tốt và tận dụng hiệu quả ưu đãi thuế quan.