Kho ngoại quan của Công ty Thiên Lộc tại cửa khẩu phụ Na Hình.

Thiếu hệ thống giám sát

Theo Cục Hải quan Lạng Sơn, từ tháng 10/2017 đến nay, hàng hóa đưa ra, đưa vào kho ngoại quan của các DN gồm các mặt hàng như: Hạt nhựa, chân, cánh gà, chân vịt, thịt trâu, cọng thuốc lá, ferro silicon, dược liệu, tạp hóa, hải sản tươi sống, tổ yến, rượu ngoại, đường tinh luyện, gạo, hoa quả tươi, linh kiện điện tử, đồ hộp, mỹ phẩm, thức ăn cho chó mèo, nấm hương, tinh bột sắn, thịt đông lạnh, giấy cuốn thuốc lá, sữa bột… có tổng trị giá lên tới gần 4 triệu USD.

Trao đổi với phóng viên, đại diện Cục Hải quan Lạng Sơn cho biết, trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn có 16 địa điểm tập kết, kiểm tra hàng hóa XNK, 2 cửa hàng miễn thuế và 6 kho ngoại quan tại các khu vực cửa khẩu hoạt động theo quy định tại Nghị định 68/2016/NĐ-CP và Thông tư 84/2017/TT-BTC. Trong đó, đơn vị đang quản lý hoạt động của 6 kho ngoại quan của các DN: Công ty CP Sản xuất và XNK Đạt Phát; Công ty TNHH Thành Trung; Công ty CP KD Kho ngoại quan Chi Ma - Bắc Kinh; Công ty CP Đầu tư và Phát triển Thiên Lộc; Công ty TNHH Kim Phúc Hà; Công ty TNHH Vĩnh Long, tập trung tại các cửa khẩu Tân Thanh, Cốc Nam và Chi Ma. Phần lớn các kho ngoại quan đều nằm trong khu vực cửa khẩu, song cũng có những kho ngoại quan nằm ngoài cửa khẩu khiến hoạt động kiểm tra, giám sát gặp nhiều khó khăn.

Mặc dù, theo cam kết điều kiện kinh doanh, hầu hết các kho ngoại quan phải được trang bị hệ thống camera giám sát và kết nối với cơ quan Hải quan, đảm bảo giám sát hoạt động của hàng hóa, phương tiện đi vào, đi ra kho ngoại quan với thời gian lưu giữ 12 tháng.

Tuy nhiên, qua quan sát, kiểm tra trong chuyến đi thực tế mới đây của phóng viên Báo Hải quan tại một số kho ngoại quan tại các cửa khẩu cho thấy, tình trạng vi phạm về điều kiện kinh doanh kho ngoại quan của một số DN vẫn đang diễn ra nghiêm trọng. Cụ thể: Tại kho ngoại quan của Công ty CP Đầu tư và Phát triển Thiên Lộc chưa đáp ứng các điều kiện về hệ thống camera giám sát và phần mềm lưu trữ dữ liệu cũng như yêu cầu kết nối giữa hệ thống giám sát của kho ngoại quan với cơ quan Hải quan.

Đặc biệt, tại kho ngoại quan của Công ty CP Sản xuất và XNK Đạt Phát do Chi cục Hải quan Cốc Nam quản lý, trong kho ngoại quan Đạt Phát có phân chia thành 2 kho nóng và lạnh. Tại kho nóng, DN đã lắp đặt các camera giám sát có thể giám sát các góc của kho. Tuy nhiên, tại kho lạnh do nhiệt độ quá thấp (-25 độ C) không thể lắp camera giám sát bên trong được nên DN chỉ lắp được camera tại cửa ra vào. Hay Công ty TNHH Tuấn Minh thực hiện gia công hàng hóa XK không đúng quy định.

Còn tại 16 địa điểm tập kết, kiểm tra hàng hóa, phóng viên nhận thấy, mỗi đơn vị, DN kinh doanh địa điểm lại sử dụng phần mềm của các nhà cung cấp khác nhau dẫn đến không thuận lợi cho hoạt động quản lý của cơ quan Hải quan. Đặc biệt, nhiều phần mềm chỉ kết xuất được số lượng phương tiện ra vào địa điểm tập kết, số lượng phương tiện còn tồn mỗi ngày mà không quản lý được lượng hàng hóa ra vào địa điểm tập kết, kiểm tra hàng hóa XNK.

Ở khu vực cửa khẩu Bình Nghi do lượng phương tiện chờ hàng XK ít nên 3 địa điểm tập kết hàng hóa của DN (Công ty TNHH TM Vân Sơn, Công ty TNHH TM Thuận Phát – Lạng Sơn và Công ty CP Đầu tư TM Thanh Phát) mới đưa vào sử dụng phần mềm quản lý; tại cửa khẩu Cốc Nam lượng phương tiện của Trung Quốc di chuyển sang tải nhận hàng nhiều, liên tục nên việc áp dụng phần mềm gặp khó khăn. Một trong những nguyên nhân chính là việc dừng, đỗ phương tiện cập nhật vào hệ thống sẽ dẫn đến ách tắc tại cửa khẩu đã khiến cho 2/3 địa điểm tập kết kiểm tra hàng hóa tại đây chưa đáp ứng điều kiện thực tế yêu cầu.

Theo đại diện Cục Hải quan Lạng Sơn, hiện nay 2 cửa hàng miễn thuế do Chi cục Hải quan cửa khẩu Hữu Nghị quản lý đều chưa đảm bảo được điều kiện về vị trí đặt cửa hàng theo đúng quy hoạch của cửa khẩu cũng như chưa nằm trong khu vực cách ly theo quy định.

Trao đổi với phóng viên, đại diện Công ty CP Sản xuất và XNK Đạt Phát thừa nhận, do kho ngoại quan có nhiệt độ quá thấp nên không thể lắp đặt được hệ thống camera giám sát bên trong theo quy định đã ảnh hưởng đến khả năng giám sát, truyền dữ liệu thông tin làm cho việc kết nối giữa hệ thống giám sát của DN với cơ quan Hải quan bị gián đoạn.

Giải pháp khắc phục

Để thực hiện các hoạt động liên quan đến XNK, kiểm tra, giám sát, tạo thuận lợi tối đa cho DN, ông Vy Công Tường, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Lạng Sơn cho biết, sau khi kiểm tra trực tiếp tại một số kho ngoại quan và địa điểm tập kết hàng hóa, đơn vị đã yêu cầu các DN khẩn trương khắc phục những hạn chế, tồn tại, đồng thời, Hải quan Lạng Sơn đang khẩn trương hoàn thiện Quy trình giám sát đặc thù đối với các kho ngoại quan để nâng cao hiệu quả giám sát, quản lý đối với hoạt động kinh doanh kho ngoại quan trên địa bàn.

Cục Hải quan Lạng Sơn cũng đã yêu cầu các đơn vị cửa khẩu chủ động xây dựng quy chế phối hợp giữa cơ quan Hải quan và các DN kinh doanh kho bãi thuộc địa bàn quản lý. Yêu cầu các DN kinh doanh kho bãi sử dụng phần mềm quản lý địa điểm, đối chiếu số liệu với cơ quan Hải quan định kỳ 10 ngày/lần để đảm bảo công tác quản lý giám sát hải quan. Đặc biệt, DN cần cập nhật thường xuyên số liệu hàng hóa XNK, hoàn thiện các điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật và áp dụng phần mềm trong quản lý để phù hợp với yêu cầu của Nghị định 68/2016/NĐ-CP.

Ngoài ra, Cục Hải quan Lạng Sơn cũng cho rằng, Tổng cục Hải quan và UBND tỉnh Lạng Sơn cần phải có chế tài đối với những bến bãi tự phát, chưa được cấp phép hoạt động. Xây dựng phần mềm chung để thống nhất quản lý địa điểm tập kết, kiểm tra hàng hóa XNK và kho ngoại quan phù hợp với đặc thù của tỉnh Lạng Sơn.

Theo Hải quan Lạng Sơn, hiện nay trong 16 địa điểm tập kết, kiểm tra hàng hóa XNK, 6 kho ngoại quan thuộc quản lý của đơn vị thì chỉ có 5 địa điểm tập kết, kiểm tra hàng hóa XNK và 1 kho ngoại quan có quyết định thành lập sau khi Nghị định 68/2016/NĐ-CP có hiệu lực. Do đó, để tạo điều kiện cho DN hoạt động, Hải quan Lạng Sơn kiến nghị Tổng cục Hải quan đề xuất Bộ Tài chính kéo dài thời gian để các DN có điều kiện đầu tư cơ sở vật chất đáp ứng theo quy định và thực tế tại cửa khẩu.