Tuy nhiên, theo quan sát tại nhiều lễ hội đã diễn ra dịp đầu năm nay, người dân có quyền kỳ vọng vào một mùa lễ hội văn minh hơn.

Người dân đang thắp hương tại động Hương Tích, chùa Hương. Ảnh: DN

Chuyển biến tích cực

Theo thông tin từ Ban tổ chức lễ hội chùa Hương, riêng trong ngày khai hội (mùng 6 Tết) đã có gần 50.000 lượt du khách trẩy hội. Tính từ ngày mùng 3 (bắt đầu thu vé thắng cảnh) đến mùng 6 Tết, lễ hội chùa Hương 2019 đã đón gần 172.000 lượt khách. Mặc dù lượng khách đổ về ngày khai hội tăng đột biến, gây nên tình trạng quá tải tại một số điểm, song hoàn toàn không xảy ra sự cố, không có hành động chen lấn, xô đẩy hay du khách thiếu ý thức, bức xúc trèo lan can... Các hành vi như thắp hương tràn lan, vứt rác bừa bãi hay rải tiền lẻ khắp nơi dù vẫn còn song đã đỡ hơn những năm trước rất nhiều. Ngoài ra, tình trạng người dân ăn uống bừa bãi tại các điểm dừng chân như những năm trước không còn nữa, thay vào đó là ý thức giữ vệ sinh bằng cách bỏ rác vào đúng nơi quy định.

Ghi nhận thực tế của phóng viên cho thấy, ngày khai Hội chùa Hương, lượng khách tập trung đông nhất phải kể đến lối lên chùa Thiên Trù, lối vào cửa động Hương Tích. Thậm chí có lúc cao điểm đã xảy ra tắc nghẽn cục bộ, song thời gian ách tắc không quá lâu. Bên cạnh đó, nếu trước kia, người đi hội rất khó chịu về việc các quầy hàng ăn uống treo thực phẩm tươi sống phản cảm thì tại mùa lễ hội năm nay Ban tổ chức cấm quảng cáo, tổ chức dịch vụ ăn uống chế biến từ động vật hoang dã trong khu vực lễ hội. Các hộ phải có tủ bảo quản thực phẩm, không treo móc thịt trong tủ và ngoài cửa hàng gây phản cảm, mất vệ sinh an toàn thực phẩm.

Còn tại lễ hội Gióng, Sóc Sơn, Hà Nội, năm nay, việc phát giò hoa tre, trầu cau cho nhân dân và du khách thập phương lấy may đầu năm đã được Ban tổ chức lễ hội kiểm soát khá tốt, không có tình trạng chen lấn, xô đẩy như mọi năm. Ông Lê Hữu Mạnh, Phó Chủ tịch UBND huyện Sóc Sơn, Trưởng Ban tổ chức lễ hội đền Sóc cho biết, Ban tổ chức không tổ chức phát lộc sau khi kết thúc tế lễ mà giò hoa tre và trầu cau được đưa vào bảo vệ tại hậu cung và phát lộc vào buổi chiều để tránh tình trạng chen lấn, xô đẩy.

Bên cạnh đó, để đảm bảo mục tiêu tổ chức lễ hội an toàn, văn minh, Ban tổ chức lễ hội đã chỉ đạo ban quản lý đền và các thôn làng nâng cao chất lượng các bài văn tế, cách thức tổ chức các nghi lễ đảm bảo trang trọng. Đồng thời tổ chức nhiều hơn các hoạt động trong phần hội, các trò chơi dân gian và các giải thi đấu thể thao như bóng chuyền, cờ tướng, giải vật để thu hút du khách.

Với lễ hội chùa lớn nhất tại tỉnh Ninh Bình là chùa Bái Đính, trong suốt thời gian diễn ra lễ hội, nhà chùa đã phối hợp với Công an huyện Gia Viễn và Công an tỉnh Ninh Bình thực hiện hướng dẫn phân luồng giao thông, phát hiện, xử lý các vi phạm như móc túi, cướp giật; chấn chỉnh các dịch vụ xe chở khách, bán hàng rong chèo kéo khách và các vi phạm lợi dụng nơi đông người phát tán tài liệu, tuyên truyền vi phạm pháp luật…

Ban tổ chức lễ hội chùa Bái Đính cũng tăng cường công tác vệ sinh môi trường, lắp đặt các bảng thông báo nội quy của khu du lịch cũng như giá cả từng loại dịch vụ để thuận lợi cho khách tham quan và nhân dân đến lễ Phật, du Xuân… đón một mùa lễ hội an toàn và hạnh phúc.

Ngoài ra, với những lễ hội chuẩn bị diễn ra, công tác chuẩn bị đã được chính quyền địa phương hoàn tất để đảm bảo mùa lễ hội văn minh. Theo đó, mùa lễ hội 2019 là năm thứ 8 lễ hội đền Trần- Nam Định thay đổi giờ phát ấn (từ 23 giờ 30 phút 14 tháng Giêng chuyển sang 5 giờ ngày 15 tháng Giêng). Sự thay đổi này kỳ vọng tạo nhiều chuyển biến tích cực, không còn tình trạng dẫm đạp lên nhau để tranh cướp ấn, cướp lộc hoặc tung tiền vào các nơi thờ tự, nhất là khi địa phương bố trí hợp lý các vòng kiểm soát an ninh, lắp camera giám sát cũng như công tác tuyên truyền bằng hình ảnh trực quan, loa đài để chấn chỉnh kịp thời các hành vi vi phạm của người dân và du khách thập phương.

Xử lý nghiêm sai phạm

Mùa lễ hội 2019 là năm đầu tiên Nghị định 110/2018/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý và tổ chức lễ hội có hiệu lực, trong đó quy định rất rõ về trách nhiệm của UBND các cấp trong công tác quản lý lễ hội. Do vậy, theo bà Trịnh Thị Thủy, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các địa phương cần nâng cao vai trò trách nhiệm, không đùn đẩy, né tránh; đồng thời tăng cường phối hợp liên ngành và phân công trách nhiệm rõ ràng. Đặc biệt, các địa phương cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh sai phạm trong công tác tổ chức, quản lý lễ hội. Đây cũng là giải pháp quan trọng cho một mùa lễ hội văn minh, an toàn.

Về phía cơ quan thanh tra, ông Phạm Xuân Phúc, Phó Chánh Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho rằng, nhằm trả lại cho lễ hội các giá trị văn hóa, tâm linh vốn có, việc tuyên truyền, hướng dẫn cho người đi lễ hội là cần thiết và phải làm. Thêm vào đó, Ban tổ chức Lễ hội cần thường xuyên hướng dẫn để nhân dân dự hội ăn mặc phù hợp, hành xử đúng mực, thắp hương, đặt đồ lễ, tiền công đức… đúng nơi quy định, đặc biệt là hạn chế đốt vàng mã.

“Các hành vi tiêu cực, lợi dụng lễ hội để hoạt động mê tín, dị đoan, kinh doanh thu lợi bất chính và các hoạt động không lành mạnh tại lễ hội sẽ bị xử lý nghiêm. Đối với việc đặt tiền công đức, tiền lễ không đúng quy định cũng sẽ bị nhắc nhở. Lực lượng chức năng cũng kiểm tra chặt chẽ các hoạt động dịch vụ, niêm yết công khai giá dịch vụ, kiểm tra, ngăn chặn các hành vi tăng về giá, phí dịch vụ”, ông Phạm Xuân Phúc nhấn mạnh.

Riêng về việc đốt vàng mã, bà Ninh Thu Hương, Cục trưởng Cục Văn hóa Cơ sở, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh, thời gian qua, trên thị trường đã xuất hiện nhiều loại đồ mã không phù hợp với thuần phong, mỹ tục Việt Nam, thậm chí là phản cảm như quần áo tắm, đồ lót... Do đó, các địa phương có làng nghề sản xuất đồ mã tuyên truyền, vận động nhân dân chuyển đổi sản xuất mặt hàng không phù hợp với thuần phong mỹ tục, văn hóa dân tộc.