Đơn cử như, theo Mục 2, Điều 13 quy định, các loại phân bón không phải khảo nghiệm chỉ có phân đơn, phân phức hợp, phân hữu cơ (loại a – thành phần chất chính chỉ có hữu cơ và các dinh dưỡng có nguồn gốc nguyên liệu hữu cơ), phân hữu cơ truyền thống. Ngoài 4 loại trên thì tất cả đều phải khảo nghiệm mới, ngay cả các loại phân bón NPK “xưa như trái đất”. Chưa biết chi phí cụ thể như thế nào, song việc khảo nghiệm lại các bộ sản phẩm có tới hàng trăm sản phẩm dự kiến sẽ khiến DN phải chi ra khoản phí không nhỏ.

Không dừng lại ở đó, NĐ 108 được nhìn nhận chứa đựng bóng dáng nhiều giấy phép con. Ví dụ như, một DN muốn NK sản phẩm phân bón từ Mỹ về phải thực hiện tới 8 bước gồm : 1. Xin giấy phép NK phân bón về khảo nghiệm; 2. Hợp đồng khảo nghiệm; 3. Hội đồng xét duyệt đề cương khảo nghiệm của Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) cho phép thực hiện; 4. Sau 2 năm có kết quả khảo nghiệm phải gửi kết quả khảo nghiệm đến Cục Bảo vệ thực vật để thành lập Hội đồng xét duyệt kết quả; 5. Sau khi được Hội đồng xét duyệt, công ty làm đơn xin Cục Bảo vệ thực vật các sản phẩm đó được phép lưu hành tại Việt Nam; 6. Sau khi sản phẩm được phép lưu hành ở Việt Nam, công ty NK về phải xin đăng ký kiểm tra chất lượng nhà nước; 7. Sau khi sản phẩm được kiểm tra nhà nước, công ty phải thuê một đơn vị chứng nhận hợp quy; 8. Sau khi sản phẩm được chứng nhận hợp quy, công ty lại đưa hồ sơ đó lên Sở NN&PTNT xin công bố hợp quy.

Nghiên cứu kỹ 8 bước trên mới thấy, nhiều giấy tờ đều gom về đầu mối là Cục Bảo vệ thực vật. Vượt qua cả 8 bước, DN quy mô lớn, làm ăn bài bản còn “mướt mồ hôi” nên các DN nhỏ và vừa nếu có ý định muốn kinh doanh trong lĩnh vực phân bón chắc phải chào thua từ trong “trứng nước”.

Tinh thần của Chính phủ hiện nay là Chính phủ kiến tạo, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho DN khởi nghiệp, đầu tư sản xuất, kinh doanh. Tinh thần ấy đã và đang lan tỏa khắp các bộ, ngành, lĩnh vực, nhằm tạo ra “bệ đỡ” đồng bộ để DN phát triển. Trong bối cảnh đó, NĐ 108 khiến DN cảm thấy chật vật, gian nan.

NĐ 202 trước đây chỉ tồn tại được vài năm đã phải sửa đổi, thay thế bởi nó mang nhiều hạn chế. Cách nghiên cứu, xây dựng Nghị định như hiện tại, thuận tiện cho nhà quản lý, có lẽ quản lý phân bón chưa thể dừng lại ở NĐ 108 mà sẽ còn nhiều văn bản khác ra đời.

Bài toán loay hoay quản lý phân bón chưa biết bao giờ mới có lời giải thỏa đáng.