Luật Đầu tư công cần áp dụng mạnh mẽ nguyên tắc minh bạch, chịu trách nhiệm cá nhân
	TPHCM phấn đấu giải ngân đầu tư công đạt ít nhất 95% trong năm 2019
	Luật sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư công: Chưa vướng mắc sao phải sửa?
	Sửa đổi Luật Đầu tư công: Phân cấp triệt để tạo sự chủ động, tránh lãng phí nguồn lực

Vướng mắc nhiều nhất và tiến độ chậm nhất của dự án đầu tư công là khâu bồi thường, giải phóng mặt bằng. Ảnh: ST.

Tách dự án giải phóng mặt bằng: Chỉ làm khi cần thiết

Được ban hành năm 2014, Luật Đầu tư công đã tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ và hoàn chỉnh, nâng cao năng lực, hiệu quả công tác quản lý hoạt động đầu tư và sử dụng vốn đầu tư công. Tuy nhiên, thực tiễn hoạt động đầu tư công có khá nhiều tồn tại dẫn đến yêu cầu phải sửa đổi Luật Đầu tư công để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn này.

Về nguyên nhân sửa luật, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Nguyễn Chí Dũng cho biết, pháp luật không phải nguyên nhân chính nhưng có một phần nguyên nhân. Bộ trưởng cũng khẳng định, tồn tại của đầu tư công là do trong thực hiện còn nhiều vướng mắc, chủ yếu nằm ở khâu tổ chức thực hiện ở các địa phương có rất nhiều vấn đề. Đó là sự yếu kém về chất lượng, tùy tiện trong việc điều chỉnh, tùy tiện trong việc quyết định; có cả vấn đề lợi ích nhóm chi phối, tư duy nhiệm kỳ nên nhiều quyết định đầu tư của chúng ta rất tùy tiện. Trong quá trình thực hiện, các công tác về chất lượng dự án, tổ chức đấu thầu, giải phóng mặt bằng, chuẩn bị hồ sơ triển khai khi được giao vốn rất chậm và lần sửa luật này để khắc phục những vấn đề như vậy.

Về nội dung dự án Luật, trên thực tế, có nhiều nội dung của dự án luật chưa nhận được sự thống nhất như: Việc tách riêng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập, về điều chỉnh tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A, B, C theo tiêu chí mức vốn, tiêu chí đối với dự án khẩn cấp, dự án không phải quyết định chủ trương đầu tư, thẩm quyền xem xét quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn...

Về nội dung tách riêng công tác bồi thường giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập, ông Nguyễn Đức Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho biết, một số ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị không tách riêng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập. Trường hợp cần thiết phải tách riêng đối với dự án đầu tư công cụ thể thì báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định. Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu theo hướng không quy định công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng thành một đối tượng riêng, nhưng cho phép trong trường hợp cần thiết và chỉ được thực hiện đối với dự án quan trọng quốc gia và dự án nhóm A như quy định tại khoản 1 Điều 5 của dự thảo Luật. Trường hợp dự án giải phóng mặt bằng là một dự án độc lập thì được quản lý theo quy định chung như các dự án khác.

Tuy nhiên, liên quan đến nội dung này, ông Trần Văn Tiến, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc cho rằng, cần phải xem xét rõ khái niệm, nội dung, tiêu chí trường hợp cần thiết là gì để việc áp dụng được thống nhất. Theo ông Trần Văn Tiến, trong thực tế triển khai thực hiện các dự án nhóm B theo tuyến như dự án giao thông cũng như các dự án nhóm B liên quan đến việc tái định cư thì tất cả các dự án này đều bị chậm tiến độ hoàn thành với nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó nguyên nhân chính là công tác giải phóng mặt bằng bị vướng mắc. “Để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công cũng như đáp ứng tiến độ đầu tư của các dự án thì các dự án nhóm B nêu trên được xem xét tách riêng công tác bồi thường hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập trong trường hợp cần thiết để thực hiện”, ông Trần Văn Tiến nói.

Trước đó, góp ý cho điều này của dự án Luật, bà Phạm Thúy Hạnh, Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ cũng cho rằng, thực tiễn thời gian qua cho thấy, vướng mắc nhiều nhất và tiến độ chậm nhất của dự án đầu tư công là khâu bồi thường, giải phóng mặt bằng, nên việc Chính phủ đề nghị tách riêng bồi thường, hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập là nhằm đẩy nhanh tiến độ dự án đầu tư công, nhất là đối với những dự án lớn như dự án sân bay Long Thành. Tuy nhiên, để thực hiện quy định này cần rà soát, sửa đổi các quy định liên quan của Luật Đất đai, Luật Đấu thầu để quy định về trình tựu, thủ tục phù hợp cho loại dự án này.

“Chốt” dự án quan trọng quốc gia là 10.000 tỷ đồng

Về tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A, B, tại phiên thảo luận về dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) mới đây, đại diện Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết, nhiều ý kiến đề nghị giữ nguyên các tiêu chí về tổng mức đầu tư trong phân loại các dự án như quy định của Luật hiện hành. Trong khi đó, Chính phủ và một số đại biểu Quốc hội đề nghị điều chỉnh dự án quan trọng quốc gia từ mức vốn 10.000 tỷ đồng lên 20.000 tỷ đồng, mức vốn dự án A, B, C tăng lên tương ứng để phù hợp với thực tiễn.

Về vấn đề này, ông Hoàng Quang Hàm, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho rằng nên giữ nguyên như luật hiện hành vì không có những biến động theo luật để điều chỉnh, mức vốn 10.000 tỷ đồng là không bất cập, Quốc hội khóa XIII, khóa XIV chỉ có hai dự án quan trọng quốc gia trình Quốc hội phê duyệt.

“Một quốc gia đang phát triển mà một năm có hai dự án là quá ít, điều chỉnh tăng lên 20.000 tỷ đồng có thể sẽ không còn dự án nào trình Quốc hội. Quốc hội quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước mà điều chỉnh để Quốc hội không điều chỉnh dự án nào là bất hợp lý”, ông Hoàng Quang Hàm nói.

Tại phiên biểu quyết lấy ý kiến Quốc hội về vấn đề này, đa số ý kiến đã chọn phương án 1 là giữ như quy định của Luật Đầu tư công hiện hành về tiêu chí phân loại dự án quan trọng Quốc gia 10.000 tỷ đồng và tiêu chí phân loại dự án nhóm A, B, C.

Ngoài nội dung tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A, B, C thì còn một số nội dung khác cũng đang nhận được những ý kiến trái chiều. Đơn cử như, vấn đề thời gian trình và thông qua kế hoạch đầu tư công trung hạn được quy định tại Điều 59 của dự thảo luật. Dự thảo đưa ra 2 phương án. Với phương án 1, Chính phủ trình Quốc hội dự thảo kế hoạch đầu tư công trung hạn trong giai đoạn mới tại kỳ họp cuối năm của năm thứ 5 nhiệm kỳ để Quốc hội cho ý kiến. Quốc hội mới sẽ quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn mới. Còn với phương án 2 sẽ theo hướng giữ nguyên quy định của Luật Đầu tư công hiện hành là Quốc hội khóa trước quyết định kế hoạch của giai đoạn kế tiếp tại kỳ họp cuối năm của năm thứ 5 nhiệm kỳ.

Ông Lê Thanh Vân, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội băn khoăn về cả 2 phương án này, vì mỗi phương án có mặt được và không được. Với phương án 1, mặt được là bảo đảm sự liên tục của nhiệm vụ kinh tế - xã hội được thực hiện và có thể thực hiện được ngay nhưng hạn chế là không cập nhật được tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng sau đó, vì Quốc hội khóa trước sẽ quyết định vào kỳ họp cuối năm, trong khi đầu năm kế tiếp mới Đại hội Đảng mà Đại hội Đảng có thể quyết định mục tiêu chiến lược khác với kế hoạch đầu tư công Quốc hội thông qua trước đó. Còn phương án 2, ưu điểm là cập nhật được tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng nhưng có bất cập là sự chậm trễ về tổ chức thực hiện. Vì vậy, ông Lê Thanh Vân đề xuất cách tiếp cận mới là: “Quốc hội khóa trước trên cơ sở tổng kết thực tiễn xây dựng dự kiến kế hoạch với nguồn lực phân bổ dự kiến để Quốc hội khóa sau xem xét thông qua. Phương án này kết hợp ưu điểm của phương án 1 và phương án 2, khắc phục được sự chậm trễ về thể chế hóa, chủ trương, đường lối trong Nghị quyết Đại hội Đảng”. Được biết, tại phiên lấy ý kiến biểu quyết mới đây, có 65% đại biểu đồng ý theo phương án 1.

Liên quan đến nội dung thẩm quyền xem xét danh mục dự án kế hoạch đầu tư công trung hạn được quy định tại Điều 59 của dự thảo luật, hiện nay cả hai phương án đề xuất (một là Quốc hội quyết định danh mục các dự án chi đầu tư từ ngân sách Trung ương, trong trường hợp cần thiết thì Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định danh mục, mức vốn của các chương trình dự án đầu tư công và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ nhất; hai là Quốc hội chỉ quyết định danh mục các dự án quan trọng Quốc gia và Chính phủ quyết định danh mục các dự án chi đầu tư từ ngân sách Trung ương) đều không nhận được đủ số phiếu tán thành nên phải có những bước tiếp thu giải trình cho phù hợp trước khi Luật được thông qua.

Lý giải đề xuất Quốc hội chỉ quyết định danh mục các dự án quan trọng quốc gia và Chính phủ quyết định danh mục các dự án chi đầu tư từ ngân sách Trung ương, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT cho rằng, Quốc hội vẫn phải đảm bảo quyền năng của mình là cơ quan quyết định cao nhất, quyết định tổng mức đầu tư của 5 năm, cơ cấu đầu tư là thế nào, ngành nào, địa phương nào, vùng, miền nào, tiêu chí, nguyên tắc, thứ tự ưu tiên ra sao. Chính phủ phải điều hành trong khung mà Quốc hội đã quyết. Việc điều hành cụ thể thế nào cho linh hoạt thì giao lại cho Chính phủ và Chính phủ thực hiện và chịu trách nhiệm. Tôi nghĩ, nếu Chính phủ điều hành như thế thì thuận lợi hơn.