Bà Tống Thị Minh, Cục trưởng Cục Quan hệ lao động và Tiền lương (Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội).

Thưa bà, trong cuộc họp của Hội đồng Tiền lương quốc gia năm nay về mức tiền lương tối thiểu năm 2019, nhiều ý kiến cho rằng các căn cứ về mức sống tối thiểu chưa được thống nhất. Ý kiến của bà về vấn đề này như thế nào?

Trong phiên họp thứ hai của Hội đồng Tiền lương quốc gia, chúng tôi đã tập trung đưa ra những luận cứ để tính mức sống tối thiểu đến năm 2020 là bao nhiêu, hiện nay đã đáp ứng được bao nhiêu để cho thành viên hội đồng thống nhất được về các căn cứ để lựa chọn. Ví dụ mức sống tối thiểu phải được tính toán dựa trên những căn cứ nào, phải cập nhật giá cả tiêu dùng của Tổng cục Thống kê, cũng như nhu cầu về chi tiêu, về dinh dưỡng của người lao động là bao nhiêu. Đồng thời cũng phải xem xét xem mức sống tối thiểu nếu tính toán theo giá cả thì hiện nay các vùng đã đáp ứng được bao nhiêu, nếu đạt mục tiêu đến năm 2020 thì chúng ta phải tăng mức lương tối thiểu vùng theo từng năm như thế nào.

Đáng chú ý, việc tăng lương tối thiểu chỉ tác động đến một bộ phận rất nhỏ của số lao động thôi còn tiền lương bình quân – thu nhập mà lâu nay gọi là tiền lương đủ sống khác với đủ mức sống tối thiểu. Đủ sống ở đây phải phụ thuộc vào năng suất lao động, vào năng lực của người lao động. Theo đó, nếu mức lương tối thiểu áp sát với mức lương bình quân, có nghĩa là người lao động đi làm được trả bằng lương tối thiểu thì sẽ không còn sự thương lượng và điều này có nghĩa là không có động lực để khuyến khích người lao động làm việc có năng suất có hiệu quả.

Mức lương tối thiểu phải có sự phân biệt giữa mức sống tối thiểu với mức lương đủ sống của người lao động. Trong đó, lương đủ sống là lương do năng suất, do thương lương còn mức lương tối thiểu chỉ là sàn dưới để đảm bảo chống bóc lột người lao động mà thôi.

Vậy theo bà, mức tiền lương tối thiểu vùng năm 2019 sẽ được tính toán dựa trên những yếu tố nào?

Bên cạnh việc xác định lại mức sống tối thiểu của người lao động, Hội đồng Tiền lương quốc gia cũng đã phân tích về tình hình kinh tế, đặc biệt là tình hình sản xuất kinh doanh của các DN 6 tháng đầu năm. Theo đó, bức tranh về kinh tế là tương đối khả quan, ví dụ như GDP, số lượng DN thành lập mới… Tuy nhiên thách thức của nền kinh tế 6 tháng cuối năm là rất lớn như Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã gần tiến sát đến mục tiêu của Quốc hội, hiện nay Chính phủ đang có những điều chỉnh để giữ được mức CPI. Chỉ có giữ nguyên được mức CPI thì mới đảm bảo được tiền lương thực tế cho người lao động. Không thể để tình trạng tăng lương 1 đồng nhưng giá cả ngoài tăng lên vài đồng thì việc tăng lương này không còn ý nghĩa với người lao động, đặc biệt là những lao động yếu thế (là những lao động có trình độ tay nghề đơn giản, không được đào tạo bài bản, làm những công việc hết sức giản đơn, không có làm thêm giờ). Đồng thời, trong bối cảnh thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ, vấn đề giữa Mỹ và Triều Tiên… đang khiến tỉ giá Nhân dân tệ đang thả nổi có tác động rất lớn đến tỷ giá ngoại tệ của Việt Nam. Điều này đã tác động đến khả năng của DN, cũng như năng lực cạnh tranh của DN.

Trong phiên họp bàn về mức tăng tiền lương tối thiểu vùng năm 2019, đại diện cho giới chủ sử dụng lao động cũng đã đặt vấn đề về sự tác động rất lớn của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, của trí tuệ nhân tạo. Điều này dẫn đến một số các ngành nghề của các DN đòi hỏi phải có sự đầu tư về công nghệ mà đầu tư về công nghệ lại đòi hỏi năng lực của DN là rất lớn trong khi chúng ta hiện nay chủ yếu là DN nhỏ và vừa.

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê năm 2017 về điều tra các đơn vị DN thì số DN thành lập nhiều nhưng quy mô DN lại nhỏ dần so với 5 năm trước đây. Nếu trước đây bình quân trong giai đoạn 2012 là 32 lao động thì giai đoạn 2017 chỉ còn 27 lao động, quy mô DN ngày càng nhỏ dần. Quy mô nhỏ thì vốn ít mà bây giờ nếu đầu tư công nghệ 4.0 vào lao động lại bị mất việc làm hoặc giảm bớt lao động trong DN. Có thể dễ dàng thấy ngành kế toán và thống kê hiện nay cũng ko cần nhiều bởi đã có sẵn các phần mềm trong máy tính. Thậm chí sau này đối với các ngành nghề như dệt may, da giày hệ thống máy móc có thể làm thay 50 lao động. Nên tăng lương như thế nào để vừa cải thiện đời sống người lao động và quan trọng hơn nữa là phải giữ được việc làm cho người lao động. Cụ thể là phải hài hòa được nhu cầu của người lao động (cải thiện đời sống của người lao động) với khả năng của DN để tạo được việc làm ổn định.

Sau 2 phiên họp của Hội đồng Tiền lương quốc gia thì hiện nay sự đàm phán giữa các bên đã có kết quả chưa, thưa bà?

Hội đồng Tiền lương quốc gia mới thảo luận toàn bộ những căn cứ cơ sở để tính đến mức tăng lương tối thiểu vùng trong năm 2019, còn kết quả thương lượng như thế nào thì phải chờ đến phiên sau. Tuy nhiên, qua 2 phiên thương lượng, giới chủ đã nhận thấy được các cơ sở về tiền lương tối thiểu cũng như nhu cầu sống tối thiểu của người lao động, từ đó đã đồng ý phải tăng (trước đó giới chủ sử dụng lao động đề xuất năm 2019 sẽ không tăng mức lương tối thiểu vùng - PV) tuy nhiên mức tăng bao nhiêu thì còn cần phải cân nhắc. Tôi cho rằng sau 2 phiên họp 2 bên đã hiểu nhau hơn và tiến gần nhau hơn.

Theo quan điểm của bà mức tăng bao nhiêu sẽ là hợp lý?

Đứng trên phía đại diện của nhà nước thì chúng tôi sẽ chỉ cầm tay tạo những cơ hội để 2 bên tiến gần lại nhau và tăng ở mức bao nhiêu phải hài hòa về mặt lợi ích. Vấn đề không phải là lợi ích của 2 bên mà là lợi ích của cả quốc gia về đảm bảo việc làm cũng như về an sinh xã hội và thậm chí cả vấn đề trật tự an toàn xã hội.

Xin cảm ơn bà!