Môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi là mục tiêu hàng đầu hiện nay. (Ảnh: L.Bằng)

Bà đánh giá thế nào về những việc Bộ Tài chính đã thực hiện trong quá trình cải cách môi trường đầu tư kinh doanh theo tinh thần Nghị quyết 19 thời gian qua?

Bộ Tài chính là một trong những bộ có nhiều nỗ lực trong cải cách cách thủ tục hành chính trong hơn 2 năm vừa qua. Bằng chứng là theo khảo sát các hiệp hội DN và Liên minh hợp tác xã, có 3 lĩnh vực nhận được đánh giá tích cực nhất là thành lập DN, thuế, hải quan. Như vậy có 2 lĩnh vực liên quan đến Bộ Tài chính. Kết quả này đã phản ánh những cải cách mạnh mẽ, quyết liệt của 2 bộ là Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính theo tinh thần Nghị quyết 19.

Ông Bùi Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đăng ký kinh doanh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Sau khi Luật Đầu tư và Luật DN có hiệu lực, việc đăng ký thành lập DN đã rất thuận lợi. Hiện nay xuống các tỉnh, thấy không khí khác hẳn. Ở Hưng Yên, người dân sáng nộp hồ sơ, chiều đã nhận được kết quả đăng ký kinh doanh. Riêng ở TP Hồ Chí Minh, mỗi ngày có đến 1.200 hồ sơ mà cũng chỉ một ngày là xong, chủ yếu đăng ký qua tổng đài 1080. Bà Phạm Chi Lan, chuyên gia kinh tế: Trong kinh doanh, "thời gian là vàng bạc", thế nên không ít DN đã bị vuột cơ hội kinh doanh do thủ tục với cơ quan nhà nước rườm rà, gây khó dễ. Điều kiện kinh doanh không bình đẳng, chỉ hướng đến ưu đãi cho một nhóm đối tượng nhất định nên dẫn đến một thực tế đáng buồn ở Việt Nam là DN chỉ "chăm chăm" chạy quan hệ để được việc, hơn là làm sao nâng cao năng lực cạnh tranh. L.B (ghi)

Một dẫn chứng khác là từ cuộc bình chọn 10 quy định tốt nhất và 10 quy định tồi nhất do VCCI thực hiện mới đây. Thống kê sơ bộ cho thấy có 70% đề cử cho các quy định pháp luật tồi nhất và 30% đề cử cho các quy định pháp luật tốt nhất. Trong đó, hai lĩnh vực được đề cử tốt nhiều nhất cũng chính là Kế hoạch và Đầu tư và Tài chính. Điều mà các DN nhận thấy rõ ràng nhất là việc đơn giản hóa và rút ngắn thời gian thực hiện các thủ tục hành chính, nhất là trong đăng ký thành lập DN, kê khai và nộp thuế, thủ tục hải quan… Kết quả này một lần nữa phản ánh đúng thực tế cải cách mạnh mẽ, quyết liệt của hai bộ trong thời gian qua.

Riêng trong lĩnh vực Hải quan, báo cáo kết quả khảo sát năm 2015 về mức độ hài lòng của DN đối với thủ tục hành chính trong lĩnh vực Hải quan cho thấy, các DN đã có phản hồi tích cực về 4 nội dung được khảo sát liên quan tới thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan. Đó là: (1) Tiếp cận thông tin pháp luật về thủ tục hải quan, (2) thực hiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan, (3) sự phục vụ của công chức hải quan và (4) kết quả giải quyết công việc. Tuy vậy, vẫn còn tình trạng DN phải trả chi phí ngoài quy định dù có giảm so với các năm trước.

Bà có thể cho biết các chỉ số về thời gian nộp thuế và bảo hiểm xã hội, giao dịch thương mại qua biên giới đã thay đổi như thế nào?

Về nộp thuế và bảo hiểm xã hội, Nghị quyết yêu cầu rút ngắn thời gian nộp thuế và bảo hiểm xã hội xuống còn 171 giờ (từ 872 giờ), trong đó cơ quan Thuế chịu trách nhiệm giảm xuống còn 121,5 giờ; cơ quan bảo hiểm xã hội chịu trách nhiệm giảm xuống còn 49,5 giờ.

Đối với thời gian nộp thuế, với những cải cách quyết liệt về quy định chính sách và thủ tục hành chính thuế, Bộ Tài chính tính toán thời gian nộp thuế đã đạt mục tiêu của Nghị quyết và dự kiến sẽ được ghi nhận trong báo cáo Doing Business trong năm 2016.

Đối với thời gian nộp bảo hiểm xã hội, năm 2015, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã cắt giảm được 154 giờ nộp bảo hiểm xã hội. Tuy chưa đạt mục tiêu của Nghị quyết, nhưng với lộ trình tiếp tục cải cách thủ tục hành chính của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, dự kiến năm 2016 cắt giảm thêm được 36 giờ, và do vậy đến hết năm 2016 sẽ đạt mục tiêu theo yêu cầu.

Về Giao dịch thương mại qua biên giới, đáng tiếc là chỉ số này liên tục giảm thứ hạng trong 2 năm gần đây, mỗi năm giảm một bậc do những bất cập về quản lý chuyên ngành. Năm 2015, thời gian thực hiện các thủ tục NK thậm chí còn kéo dài hơn trước. Cho đến nay, hầu hết các bộ, cơ quan quản lý chuyên ngành chưa chú trọng thực hiện cải cách quy định và thủ tục hành chính về quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa XK, NK, nên chỉ số này chưa đạt mục tiêu của Nghị quyết.

Theo bà, hiện nay, vướng mắc lớn nhất trong thủ tục thông quan hàng hoá XNK là gì?

Tôi có thể trả lời ngay đó vẫn là vấn đề kiểm tra chuyên ngành. Tuy một số bộ đã tập trung cải cách quản lý chuyên ngành, nhưng kết quả đạt được còn thấp so với yêu cầu. Do đó, thời gian thông quan hàng hóa của DN nhìn chung chưa có sự cải thiện, chỉ số Giao dịch thương mại qua biên giới liên tục giảm bậc trong 2 năm gần đây như đã nói ở trên. Những bất cập của hoạt động kiểm tra chuyên ngành đã và đang tạo gánh nặng cho DN, gây bất lợi đến cải thiện môi trường kinh doanh.

Lý do dẫn đến sự chậm chuyển động này là một số bộ chưa tích cực cải cách quy định và thủ tục quản lý chuyên ngành. Ngoài Bộ Tài chính, Giao thông vận tải, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Y tế, các bộ còn lại về cơ bản chưa thực hiện. Chẳng hạn, Nghị quyết yêu cầu 10 bộ ban hành danh mục hàng hóa cấm XK, cấm NK, hàng hóa XK, NK theo giấy phép và thuộc diện quản lý chuyên ngành. Nhưng cho đến nay vẫn còn một số bộ chưa ban hành danh mục này hoặc chưa ban hành đầy đủ các danh mục thuộc thẩm quyền quản lý.

Cơ chế một cửa cũng rất quan trọng đối với cải cách thủ tục kiểm tra chuyên ngành, nhưng hiệu quả triển khai còn hạn chế. Năm 2015, chúng ta thực hiện chính thức Cơ chế một cửa quốc gia và kết nối Cơ chế một cửa ASEAN; kết nối với DN kinh doanh cảng để phối hợp giám sát hàng hóa XNK. Cho đến nay, đã có 9 Bộ kết nối vào Cổng thông tin một cửa quốc gia. Tuy vậy, số thủ tục đăng ký kết nối (27 thủ tục) còn quá ít so với số lượng thủ tục kiểm tra chuyên ngành của các bộ. Trong đó: Bộ Giao thông vận tải – 10 thủ tục; Công Thương (3 thủ tục); Khoa học và Công nghệ (1 thủ tục); Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (7 thủ tục); Tài nguyên và Môi trường (1 thủ tục); Thông tin và truyền thông (1 thủ tục); Văn hóa, Thể thao và Du lịch (1 thủ tục); Y tế (3 thủ tục).

Thực hiện Luật Hải quan 2014, Nghị quyết 19 và Quyết định số 2026/QĐ-TTg, Tổng cục Hải quan đã triển khai các địa điểm kiểm tra chuyên ngành tập trung tại 7 Cục Hải quan có lưu lượng hàng hóa lớn trên cả nước để giảm thời gian thông quan, giảm chi phí cho DN. Bà đánh giá gì về kết quả triển khai giải pháp này?

Đầu năm 2016, chúng tôi đã có các chuyến đi khảo sát tại một số địa điểm kiểm tra chuyên ngành này. Nhưng trên thực tế, do mới bắt đầu triển khai từ cuối năm 2015 nên chưa có đánh giá tổng thể về hiệu quả của hình thức này. Theo báo cáo của một số đơn vị Hải quan cửa khẩu có đặt địa điểm kiểm tra chuyên ngành tập trung thì thời gian chỉ giảm khoảng 2-3 ngày do các mẫu hàng vẫn phải đưa về Hà Nội để kiểm tra, thay vì trước đây DN trực tiếp nộp hồ sơ đến cơ quan kiểm tra, kiểm định thì nay tiết kiệm được thời gian đi lại. Tuy nhiên, qua khảo sát ban đầu cho thấy việc thành lập các địa điểm kiểm tra chuyên ngành tập trung còn mang tính hình thức, chưa phải cải cách thực chất, do vậy chưa đem lại thay đổi đột phá trong công tác quản lý chuyên ngành.

Phải nhấn mạnh rằng, cải cách thủ tục kiểm tra chuyên ngành là trách nhiệm của các bộ ngành, không phải chỉ của ngành Hải quan hay Bộ Tài chính. Nếu các bộ khác không tích cực vào cuộc cùng, thì việc giảm thời gian kiểm tra chuyên ngành không thể nào thực hiện được.

Xin cảm ơn bà!