Hoạt động tại Văn phòng đại diện tại Hải Phòng của Trung tâm kỹ thuật Tiêu chuẩn đo lường chất lượng 1 (QUATEST 1)- Bộ Khoa học và Công nghệ. Ảnh: T.Bình.

Tại Hội nghị Thúc đẩy Cơ chế một cửa quốc gia (NSW), Cơ chế một cửa ASEAN (ASW) và tạo thuận lợi thương mại” tổ chức tại Hà Nội mới đây, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ- Trưởng ban chỉ đạo Ủy ban chỉ đạo quốc gia về ASW, NSW và tạo thuận lợi thương mại đều yêu cầu các bộ, ngành phải phấn đấu giảm tỷ lệ các lô hàng phải kiểm tra chuyên ngành xuống dưới 15%; rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa 50% danh mục hàng hóa, sản phẩm và thủ tục kiểm tra chuyên ngành.

Thực tế, trong kế hoạch của nhiều bộ, ngành như Công Thương; Nông nghiệp và Phát triển nông thôn… cũng đưa ra những con số cụ thể theo định hướng trên, nhưng trong tham luận gửi đến Hội nghị của Bộ Khoa học và Công nghệ lại không có những mục tiêu rõ ràng như vậy.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, thời gian qua, với vai trò là cơ quan được Chính phủ giao về đầu mối quản lý nhà nước về chất lượng hàng hóa, Bộ đã tích cực hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan đến công tác kiểm tra chuyên ngành.

Cụ thể, về các sản phẩm, hàng hóa phải kiểm tra chuyên ngành thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ được chuyển mạnh sang chế độ hậu kiểm. Theo đó, sản phẩm, hàng hóa phải kiểm tra trước thông quan đã được cắt giảm từ 24 nhóm sản phẩm, hàng hóa xuống 2 nhóm sản phẩm, hàng hóa. Như vậy, 91% nhóm sản phẩm, hàng hóa do Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý đã được chuyển sang cơ chế hậu kiểm, đáp ứng vượt chỉ tiêu Nghị quyết 19, vượt mục tiêu ASEAN + 4 và hoàn thành nhiệm vụ trước kế hoạch Chính phủ giao 9 tháng.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã giảm được danh mục 114 sản phẩm, hàng hóa phải kiểm tra chất lượng, đặc biệt là sản phẩm, hàng hóa không có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia để quản lý (26 sản phẩm, hàng hóa của Bộ Y tế và Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội).

Với vai trò đầu mối thúc đẩy việc ký kết thừa nhận lẫn nhau cấp Chính phủ với Chính phủ trong ASEAN như Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau về Điện và Điện tử; về ô tô; thực phẩm đóng gói sẵn... Bộ Khoa học Công nghệ cũng đã chỉ đạo các tổ chức Đánh giá sự phù hợp thừa nhận kết quả thử nghiệm đối với hơn 42 tổ chức thử nghiệm của nhiều quốc gia như Nhật bản, Thái Lan, Malaysia... và đẩy mạnh công tác đánh giá tại nguồn, tại nước xuất khẩu cho gần 35 doanh nghiệp, điều này đã giúp giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, về mục tiêu trong thời gian tới, tham luận của Bộ Khoa học và Công nghệ mới đề cập hết sức chung chung “trong thời gian tới, tiếp tục duy trì và thúc đẩy các hoạt động trên”. Trong khi đó, danh mục hàng hóa thuộc diện quản lý chuyên ngành của Bộ vẫn còn lớn.

Theo tìm hiểu của phóng viên, tại Quyết định 3482/QĐ-BKHCN, ngày 8/12/2017 của Bộ Khoa học và Công nghệ còn hàng trăm mặt hàng thuộc trách nhiệm quản lý kiểm tra chuyên ngành của Bộ.

Đa số các nhóm hàng thuộc diện quản lý chuyên ngành của Bộ được chuyển sang quản lý theo phươnmg thức hậu kiểm (kiểm tra sau khi thông quan) và còn 21 mặt hàng thuộc 3 nhóm (không phải 2 nhóm như báo cáo của Bộ), gồm: Xăng, nhiên liệu điêzen và nhiên liệu sinh học; Khí dầu mỏ dạng hóa lỏng-LPG; Mũ bảo hiểm cho người đi mô tô, xe máy, vẫn thực hiện kiểm tra trước khi thông quan hàng hóa.

Như vậy, thực chất số lượng mặt hàng phải kiểm tra chuyên ngành của Bộ Khoa học và Công nghệ chưa được cắt giảm nhiều mà chủ yếu thay đổi về phương thức quản lý (kiểm tra trước khi thông quan chuyển sang kiểm tra sau khi thông quan).