Người lao động đến làm thủ tục tại BHXH TPHCM. Ảnh: T.D

Hoãn xuất cảnh với chủ doanh nghiệp nợ BHXH

BHXH Việt Nam cho biết, đến hết năm 2022, cả nước có hơn 30.000 nợ BHXH thuộc diện đã giải thể, phá sản, chủ bỏ trốn nên khó thu hồi; với tổng số tiền còn nợ hơn 4.048 tỷ đồng (cả gốc và lãi) của trên 213.300 người lao động. Trong đó, Hà Nội dẫn đầu về tỷ lệ doanh nghiệp chậm đóng BHXH với 3.660 tỷ đồng; tiếp đến là TPHCM hơn 3.400 tỷ đồng; Hải Phòng 591 tỷ đồng; Cà Mau 86 tỷ đồng và Đăk Nông 44 tỷ đồng. Tỷ lệ chậm đóng BHXH (có tính lãi) của các đơn vị tham gia chỉ chiếm 2,91% trên số phải thu - đây là tỷ lệ chậm đóng thấp nhất từ trước đến nay.

Tuy nhiên, việc xử lý số tiền nợ BHXH kể trên để đảm bảo các quyền lợi về BHXH cho người lao động gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do chưa có quy định trong các luật liên quan. Đặc biệt, trong số tiền doanh nghiệp nợ BHXH của người lao động, có một phần được trích từ tiền lương hàng tháng của người lao động nhưng không nộp đầy đủ. Tổng số tiền doanh nghiệp đã trừ lương hàng tháng của người lao động trừ lương để đóng các khoản bảo hiểm khoảng 10,5% trên tổng lương tháng, gồm 8% vào quỹ BHXH, 1,5% vào quỹ BHYT và 1% vào quỹ BHTN.

Do doanh nghiệp còn nợ tiền BHXH, BHYT, BHTN của người lao động, nên khi lao động nghỉ việc không được chốt sổ để hưởng các quyền lợi bảo hiểm theo quy định (như lương hưu, chế độ BHXH một lần, trợ cấp thất nghiệp…).

Ông Dương Văn Hào, Trưởng ban Quản lý thu - sổ, thẻ cho hay, khoản nợ khó thu hồi tồn tích từ năm 1995 - thời điểm thực hiện chính sách BHXH đến nay. Đơn vị này đã phân loại trong số gần 213.400 lao động bị ảnh hưởng có trường hợp giải quyết BHXH một lần, có người đã hưởng hưu trí và phần lớn tiếp tục đóng bảo hiểm khi chuyển cơ quan.

"Thực tế những lao động này không thể ngồi chờ doanh nghiệp hoạt động trở lại hoặc có nguồn chi trả nên chuyển việc, chuyển doanh nghiệp khác để tiếp tục tham gia hệ thống", ông Hào nói, và cho biết thêm rằng sau này nếu doanh nghiệp có nguồn kinh phí đóng bù thì cơ quan BHXH sẽ cập nhật quãng thời gian bị nợ đóng để đảm bảo quyền lợi cho lao động.

Cũng theo ông Dương Văn Hào, có nhiều đề xuất xử lý doanh nghiệp chậm đóng BHXH như thêm chế tài xử phạt, phong tỏa tài khoản, song việc xử phạt cần cân nhắc, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp khắc phục, giữ việc làm cho lao động và cần phân biệt rõ doanh nghiệp khó khăn thực sự với đơn vị cố tình trốn đóng.

Giải quyết chế độ lương hưu với lao động đã đóng BHXH từ 20 năm trở lên

Theo BHXH Việt Nam, việc các đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ) chậm đóng BHXH gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền, lợi ích an sinh hợp pháp, chính đáng của NLĐ. Do đó, nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng cho NLĐ, với quan điểm luôn đặt quyền và lợi ích của người tham gia BHXH lên hàng đầu, ngành BHXH Việt Nam đã luôn nỗ lực, sát sao trong chỉ đạo, điều hành và quyết liệt trong tổ chức, thực hiện các giải pháp cụ thể, phù hợp, linh hoạt như: chủ động tham mưu, đề xuất và triển khai quyết liệt các giải pháp hỗ trợ, giúp NLĐ, người SDLĐ vượt qua đại dịch Covid-19; tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương trong công tác tổ chức, thực hiện chính sách BHXH; thành lập các đoàn công tác của BHXH Việt Nam do Tổng giám đốc và các Phó Tổng giám đốc làm trưởng đoàn làm việc với 63 BHXH tỉnh,. thành để đôn đốc, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong công tác thu, thu nợ, phát triển người tham gia BHXH và công tác khám, chữa bệnh BHYT…, qua đó đôn đốc thu, giảm số tiền chậm đóng BHXH, đảm bảo quyền lợi của người tham gia theo quy định. Mới đây, BHXH Việt Nam cũng có Công văn gửi Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội về việc đề xuất các phương án giải quyết chế độ BHXH đối với NLĐ tại các đơn vị SDLĐ chưa đóng đủ tiền BHXH nhằm giải quyết kịp thời quyền lợi cho NLĐ, đồng thời đảm bảo ổn định tình hình an ninh, trật tự địa phương.

Để tránh tình trạng nợ kéo dài, doanh nghiệp giải thể, phá sản, chủ bỏ trốn khó thu hồi, trong Dự thảo Luật BHXH sửa đổi mới nhất, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã đề xuất ngoài chế tài thu hồi và tính lãi tiền chậm đóng BHXH, khởi kiện ra toà, khởi tố hình sự (như Luật BHXH hiện hành) thì cần bổ sung thêm một số chế tài như: cơ quan có thẩm quyền có thể tuyên bố ngừng sử dụng hóa đơn (phong tỏa hóa đơn) với đơn vị nợ BHXH từ 6 tháng trở lên (tương tự chế tài với doanh nghiệp nợ thuế); hoãn xuất cảnh với chủ doanh nghiệp nợ BHXH từ 12 tháng trở lên.

Nhằm đảm bảo tốt nhất quyền lợi cho người lao động với quyết tâm tiếp tục phấn đấu giảm số tiền chậm đóng BHXH xuống mức thấp nhất, BHXH yêu cầu BHXH tỉnh thực hiện nghiêm các quy định, quy trình quản lý thu của BHXH Việt Nam; nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, phân công rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ kết quả. Hàng tháng, thực hiện việc thông tin, thông báo kết quả đóng BHXH tới đơn vị SDLD và NLĐ để đơn vị biết và đóng đầy đủ, kịp thời. Trường hợp đơn vị chậm đóng từ 1 tháng đến dưới 3 tháng, thực hiện gửi thông báo đôn đốc đến đơn vị. Nếu đơn vị không đóng tiền, lập Biên bản hành vi vi phạm theo quy định.

Đối với đơn vị chậm đóng từ 3 tháng trở lên, tổ chức thanh tra chuyên ngành đột xuất, xử phạt vi phạm hành chính và thực hiện cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính theo thẩm quyền; phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an lập và chuyển hồ sơ, tài liệu để xem xét xử lý theo quy định của pháp luật…