Các nhà tiêu thụ cao su thiên nhiên có xu hướng nâng cao dần tiêu chuẩn về nguồn nguyên liệu.

Mất khách vì thiếu chứng chỉ bền vững

Theo dự báo của Hiệp hội các nước sản xuất cao su tự nhiên (ANRPC), sản lượng cao su thiên nhiên thế giới năm 2018 sẽ đạt 14,2 triệu tấn, tăng 6,4% so với năm 2017. Đồng thời nhu cầu cao su thế giới năm 2018 cũng có tốc độ tăng trưởng tương đương là 6,4% và đạt 14,286 triệu tấn. Số liệu dự báo này cho thấy triển vọng cân bằng giữa nguồn cung và cầu cao su thiên nhiên thế giới trong năm 2018, nhờ đó góp phần ổn định thị trường.

Tại Hội nghị thượng đỉnh cao su thế giới tổ chức hồi tháng 5 vừa qua tại Sri Lanka, 3 DN tiêu thụ cao su lớn nhất thế giới là Bridgestones, Goodyear và Michelin đã cùng nhau cam kết phát triển bền vững. Ngay sau đó, Bridgestone đã công bố chính sách thu mua mới năm 2018 theo chiến lược phát triển bền vững và thực hiện yêu cầu nâng cao dần tiêu chuẩn về nguồn nguyên liệu và sản phẩm. Nhiều DN khác như Công ty Nông nghiệp Sri-Trang thuộc Tập đoàn Sri-Trang, Tập đoàn Olam cũng đã công bố chính sách phát triển bền vững trong cung cấp các loại nguyên liệu nông sản…

Ông Võ Hoàng An, Tổng Thư ký Hiệp hội Cao su Việt Nam cho biết, hiện 11 nhà sản xuất vỏ xe lớn nhất thế giới với thị phần tiêu thụ lên đến 65% lượng cao su thiên nhiên toàn cầu đã cùng thống nhất chủ trương sẽ đi theo hướng phát triển bền vững. Bà Trần Thị Thúy Hoa, Trưởng ban Tư vấn Phát triển ngành cao su – Hiệp hội Cao su Việt Nam cho biết: "Các khách hàng hiện tại và tiềm năng hiện đã bắt đầu đặt ra yêu cầu nguyên liệu phải có chứng chỉ bền vững FSC. Khi trả lời chưa có, chúng tôi đã bị mất một số khách hàng”.

Nhiều năm qua, thị trường cao su luôn ở tình trạng cung vượt cầu, khiến giá cao su luôn ở mức thấp. Thông thường, giá cao su thiên nhiên có xu hướng đi theo giá dầu, tức là giá dầu xuống giá cao su cũng xuống và ngược lại. Nhưng hiện nay tình hình đang đi ngược lại với quy luật trên khi giá dầu đã lên nhưng giá cao su vẫn giảm. Theo bà Hoa, chính việc cung vượt cầu khiến cho giá cao su rất khó tăng lên trong những năm gần đây. Các dự báo đều cho thấy tình trạng này sẽ còn kéo dài trong vài năm nữa nên các DN sẽ phải đối mặt với việc giá cao su thấp kéo dài. Trước tình hình đó, bà Hoa khẳng định, phát triển bền vững chính là lối thoát cho cao su Việt Nam trong sự bế tắc kể trên, giúp cao su Việt Nam có được thị trường lâu dài và khách hàng tốt. Tuy nhiên, điều này không thể thực hiện ngay trong một sớm một chiều, bởi với diện tích gần 1 triệu ha cao su hiện nay, trong đó 50% là cao su tiểu điền, việc triển khai sẽ gặp nhiều khó khăn về nguồn vốn.

Tìm giải pháp

Thực ra tại Việt Nam, xu hướng phát triển bền vững đã được Chính phủ đưa vào hệ thống pháp lý từ cách đây nhiều năm. Năm 2012, Quyết định 432/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020. Tiếp sau đó là nhiều quyết định, thông tư khác cụ thể hơn như Quyết định 889/QĐ-TTg về Phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, hay Thông tư 38/2014/TT-BNNPTNT về hướng dẫn phương án quản lý rừng bền vững, trong đó có cả rừng trồng. Sắp tới thông tư này sẽ còn cập nhật các yêu cầu quy định phát triển rừng bền vững để Việt Nam có thể lấy được các chứng chỉ phát triển rừng bền vững của nhiều tổ chức thế giới uy tín. Tháng 4 năm 2017, Thủ tướng cũng đã ra quyết định 419/QĐ-TTg về Giảm phát thải khí nhà kính thông qua hạn chế mất và suy thoái rừng. Trong đó, cao su là 1 trong 4 nông sản được đưa vào thí điểm mô hình phát triển bền vững. Luật Lâm nghiệp sẽ có hiệu lực từ đầu năm 2019 cũng là căn cứ quan trọng để phát triển và quản lý bền vững cây cao su.

Với cơ sở pháp lý như trên, Hiệp hội cao su Việt Nam cho biết, tổ chức này đang tìm giải pháp làm thế nào để phát triển bền vững, đáp ứng các tiêu chí để đạt được các chứng chỉ quốc tế nhưng không tốn kém mà phù hợp với điều kiện Việt Nam. Theo đó, VRA đang tìm những nguồn tài chính hỗ trợ để có thể tập hợp các chuyên gia tham vấn và ban hành càng sớm càng tốt bộ ba quy trình, bao gồm chính sách quản lý, môi trường - xã hội và giải pháp kỹ thuật, để ngành cao su có được những hướng dẫn làm thế nào để phát triển bền vững một cách khả thi, thực tế, đỡ tốn kém. Hiện VRA đã hợp tác với Quỹ Quốc tế Bảo vệ thiên nhiên (WWF) để làm sổ tay hướng dẫn quản lý rừng cao su bền vững theo tiêu chuẩn chứng chỉ rừng quốc tế. Ngoài ra, VRA cũng đề xuất đẩy mạnh hợp tác công tư để thúc đẩy và giám sát phát triển ngành cao su bền vững.

“Chúng ta đang được nhiều tổ chức quốc tế ủng hộ phát triển cao su bền vững. Vấn đề là các DN có kịp nhận thức để chuyển mình hay không. Không ai bắt DN phải làm ngay, sản phẩm cao su thiên nhiên bền vững cũng chưa chiếm tỷ lệ lớn, nhưng sẽ tăng dần. Và hiện là thời điểm tốt nhất để các DN bắt tay và thay đổi để hòa nhập với thị trường” - bà Hoa nhấn mạnh.

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, trong 5 tháng đầu năm, xuất khẩu cao su của Việt Nam đạt trên 442.000 tấn, trị giá 647 triệu USD, tăng 22,6% về số lượng nhưng lại giảm 8,4% về giá trị.