Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết. Ảnh: Quochoi.vn

Áp dụng để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, ngày 8/10/2021, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đưa ra tuyên bố Khung giải pháp Hai trụ cột để giải quyết các thách thức về thuế phát sinh trong quá trình số hóa nền kinh tế bao gồm: trụ cột thứ nhất phân bổ thuế đối với hoạt động kinh doanh dựa trên kỹ thuật số; trụ cột thứ hai đặt ra mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu (TTTC) 15% đối với các công ty đa quốc gia.

Theo Bộ trưởng, các nước có vốn đầu tư ra nước ngoài về cơ bản sẽ áp dụng Thuế TTTC từ năm 2024 để thu thêm phần chênh lệch từ mức thuế thực tế so với Thuế TTTC (15%). Các nước nhận vốn đầu tư từ nước ngoài tương tự như Việt Nam đang nghiên cứu để đưa ra chính sách ứng phó, trong đó có việc áp dụng quy định Thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) để tránh việc nộp thuế bổ sung đối với phần thu nhập của công ty thành viên có thuế suất thực tế thấp hơn mức tối thiểu về các nước có công ty mẹ đóng trụ sở chính, đồng thời cũng nghiên cứu một số giải pháp hỗ trợ về tài chính để giữ chân các doanh nghiệp FDI thuộc đối tượng của Thuế TTTC và thu hút các nhà đầu tư mới.

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nêu rõ, thuế TTTC không phải là điều ước quốc tế, không phải là cam kết quốc tế, không bắt buộc các quốc gia phải áp dụng nhưng nếu Việt Nam không áp dụng thì vẫn phải chấp nhận việc các quốc gia khác áp dụng thuế TTTC, có quyền thu thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam (nếu thuộc đối tượng áp dụng) mà được hưởng mức thuế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn mức TTTC 15%, đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Trước bối cảnh nêu trên, để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình, theo Bộ trưởng, Việt Nam cần khẳng định áp dụng thuế TTTC. Theo hướng dẫn của OECD về quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, thuế TTTC bản chất là thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) bổ sung và các nước cần quy định trong hệ thống pháp luật của mình cho phù hợp...

Tuy nhiên, thuế TNDN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu là khoản thuế mới, bổ sung thêm so với thuế TNDN hiện hành, chưa được quy định trong Luật thuế TNDN. Vì vậy, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, cần trình Quốc hội ban hành Nghị quyết quy định về việc áp dụng thuế TNDN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu.

Bộ trưởng nêu rõ, việc áp dụng các quy định về thuế TTTC mang lại cho Việt Nam những cơ hội mới, cụ thể như: tăng nguồn thu ngân sách nhà nước từ phần thu thuế bổ sung; tăng cường hội nhập quốc tế; giảm thiểu hiện tượng trốn thuế, tránh thuế, chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Theo tờ trình của Chính phủ, đối chiếu với các quy định của pháp luật về thuế TNDN tại Việt Nam, để tập trung giành quyền đánh thuế, hạn chế việc chuyển số thuế sang các quốc gia khác, đồng thời để đảm bảo tính khả thi, Việt Nam cần áp dụng quy định tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIP) và quy định thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) từ năm 2024.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, sau khi lấy ý kiến rộng rãi từ bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp cùng các tổ chức, cá nhân, dự án Nghị quyết của Quốc hội về việc áp dụng thuế TNDN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu gồm 9 Điều, trong đó có các điều quy định về thuế IIP và QDMTT, quy định về kê khai và nộp thuế…

Theo tờ trình, dự kiến nguồn lực thi hành Nghị quyết từ nguồn ngân sách trung ương và ngân sách địa phương cùng các nguồn kinh phí hợp pháp khác. Ngoài ra, tờ trình cũng nêu cụ thể về những nhiệm vụ, giải pháp để đảm bảo cho việc thi hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh trình bày Báo cáo thẩm tra. Ảnh: Quochoi.vn

Đảm bảo điều kiện thi hành

Cũng tại phiên họp, thẩm tra dự thảo Nghị quyết này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cũng nêu lên sự cần thiết ban hành Nghị quyết. Theo đó, các quy định về việc áp dụng Thuế TTTC sẽ bắt đầu áp dụng từ kỳ tính thuế TNDN năm 2024.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách, nội dung thực hiện thuế TTTC này đã đạt được sự thoả thuận tham gia của hơn 100 quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Hiện nhiều nước đã nội luật hoá các quy định này để áp dụng cho kỳ tính thuế TNDN năm 2024. Nếu Việt Nam không nội luật hoá các quy định về thuế TTTC thì các nước xuất khẩu đầu tư sẽ được thu khoản thuế tính thuế TNDN bổ sung (cho đủ mức 15%) đối với các công ty đa quốc gia có dự án đầu tư nước ngoài tại Việt Nam và đang nộp thuế tính thuế TNDN thực tế dưới 15%.

Vì vậy, để giữ quyền đánh thuế của Việt Nam trong bối cảnh các nước xuất khẩu đầu tư sang Việt Nam sẽ thực hiện thuế TTTC từ kỳ tính thuế TNDN năm 2024, đa số ý kiến trong Uỷ ban Tài chính Ngân sách cho rằng, cần thiết phải ban hành một văn bản pháp luật để tạo cơ sở pháp lý cho các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài thuộc diện điều chỉnh của thuế TTTC có thể kê khai thuế TNDN bổ sung tại Việt Nam thay vì để các nhà đầu tư nước ngoài nộp khoản thuế bổ sung này tại nước mẹ.

Mặt khác, việc sớm ban hành Nghị quyết sẽ thể hiện rõ quyết tâm của Việt Nam trong việc thực hiện thuế TTTC từ 01/01/2024, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư về môi trường pháp lý tại Việt Nam.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh cho biết, trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành Nghị quyết và hình thức văn bản đã bảo đảm thực hiện đúng theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Thẩm tra về vấn đề bảo đảm đầu tư và khả năng khiếu kiện, Uỷ ban Tài chính, Ngân sách đề nghị Chính phủ có quan điểm chính thức về nội dung bảo đảm đầu tư khi thực hiện thuế TTTC để có phương án quy định phù hợp trong dự thảo Nghị quyết.

Hơn nữa, Ủy ban cũng đề nghị các cơ quan quản lý liên quan chuẩn bị các giải pháp để bảo đảm việc triển khai thực hiện các quy định của Nghị quyết được thuận lợi, tránh phát sinh các mâu thuẫn, tranh chấp quốc tế như Cơ chế trao đổi thông tin hoặc phối hợp giải quyết các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện với các quốc gia hoặc doanh nghiệp có liên quan...