Khó khăn kéo dài trong công tác thu ngân sách của ngành Thuế
	Ngành Tài chính: Kịp thời tôn vinh, khen thưởng để tạo động lực phấn đấu cho cán bộ, công chức

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân thăm và làm việc tại Tổng cục Thuế vào tháng 6/2020. Ảnh TCT.

Những mốc son lịch sử

Sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, ngân khố quốc gia gần như trống rỗng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, hưởng ứng lời kêu gọi thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, hàng loạt các biện pháp về tài chính đã được áp dụng nhằm khơi dậy và phát huy lòng yêu nước, sức mạnh tổng hợp của nhân dân để tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, góp sức, góp của, góp công vào sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước. Các chủ trương, chính sách và biện pháp tài chính, tiền tệ đã khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần độc lập, tự chủ và sự đóng góp của nhân dân. Những sắc lệnh, nghị định về chính sách thuế, hệ thống tổ chức thuế được thực hiện nghiêm túc. Nhờ vậy, số thu ngân sách nhà nước đã đáp ứng nhu cầu cấp bách, quan trọng của chính quyền cách mạng và tiếp sức cho cuộc kháng chiến chống Pháp đi đến thắng lợi.

Trong giai đoạn 1954-1965, Việt Nam bước vào thời kỳ xây dựng Chủ nghĩa Xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Ngành Thuế đã tiếp tục có những nghiên cứu, tham mưu, đóng góp cho Đảng, Nhà nước về các giải pháp quản lý phù hợp với tình hình thực tế của hai miền đất nước. Theo đó, một hệ thống thuế hoàn chỉnh được ban hành và áp dụng thống nhất trên toàn miền Bắc (gồm thuế nông nghiệp thu bằng hiện vật và 12 thứ thuế thu bằng tiền là: thuế doanh nghiệp, thuế lợi tức doanh nghiệp, thuế buôn chuyến, thuế hàng hoá, thuế sát sinh, thuế kinh doanh nghệ thuật, thuế thổ trạch, thuế môn bài, thuế trước bạ, thuế muối, thuế rượu, thuế xuất khẩu-thuế nhập khẩu). Nhờ các chính sách động viên vừa hợp lý vừa mềm dẻo, kết hợp với viện trợ của nhân dân các nước yêu chuộng hòa bình trên thế giới, đất nước ta đã tạo ra được nguồn lực tài chính khá dồi dào cho tiền tuyến, tập trung được sức người, sức của cho chiến trường miền Nam, đưa đất nước đến ngày thống nhất.

Bước sang giai đoạn 1966-1975, chính sách thuế đã bám sát nhiệm vụ chính trị của Đảng và Chính phủ, tăng thu để đảm bảo nhu cầu chi cấp bách trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn của công cuộc chống Mỹ cứu nước, đi đôi với xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, (từ năm 1986 đến năm 1996), ngành Thuế nghiên cứu trình các cấp có thẩm quyền ban hành một hệ thống chính sách thuế mới thay thế cơ bản chính sách thuế trước đó. Đồng thời, ngành Thuế nghiên cứu, trình Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị định số 281-HĐBT ngày 7/8/1990 về việc thành lập hệ thống thuế Nhà nước trực thuộc Bộ Tài chính. Từ đó cho đến nay, ngành Thuế hoạt động với một bộ máy thống nhất từ Trung ương đến địa phương. Việc thực hiện hệ thống chính sách thuế và cơ cấu tổ chức mới đã giúp số thu nội địa liên tục vượt dự toán giao, năm sau cao hơn năm trước, tỷ trọng ngày càng tăng trong tổng thu ngân sách (đến năm 1996 đã chiếm trên 90% tổng số thu của ngân sách nhà nước); tỷ lệ động viên từ thuế và phí so với GDP ngày càng tăng (từ 12,83% GDP năm 1992 tăng lên 23,52% năm 1996); số thu thuế năm 1996 gần bằng 9,5 lần số thu năm 1990.

Giai đoạn 2011-2020 là khoảng thời gian ngành Thuế thực hiện Chiến lược cải cách hệ thống thuế. Theo đó đã ban hành Luật Phí và lệ phí; đồng thời sửa đổi, bổ sung nhiều chính sách thuế như: thuế giá trị gia tăng, tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, nhập khẩu, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế tài nguyên, Luật Quản lý thuế... theo hướng đơn giản, minh bạch, hiện đại, đảm bảo thực hiện cam kết quốc tế, góp phần tạo môi trường đầu tư ổn định, hấp dẫn, bình đẳng giữa các thành phần kinh tế; giảm động viên vào ngân sách, tăng tích tụ vốn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Gặt hái thành tựu ấn tượng

Sau 30 năm hợp nhất và 4 lần thực hiện cải cách, đến nay, ngành Thuế đã hình thành hệ thống chính sách thuế khá đầy đủ, bao quát được hầu hết các nguồn thu, áp dụng thống nhất đối với mọi thành phần kinh tế và thích ứng với yêu cầu chuyển đổi nền kinh tế theo cơ chế thị trường. Qua đó, góp phần thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển; khuyến khích xuất khẩu, đầu tư, đổi mới công nghệ; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao, bền vững, cải thiện đời sống của nhân dân và đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của đất nước.

Cùng với việc ban hành, sửa đổi các sắc thuế, ngành Thuế đã không ngừng rà soát, bãi bỏ hoặc sửa đổi các loại phí, lệ phí không hợp lý; triển khai các chương trình cải cách hành chính theo hướng xóa bỏ các thủ tục rườm rà, gây tốn kém về thời gian, tiền bạc của người nộp thuế; tinh giảm đầu mối và đưa ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý.

Công tác quản lý thuế đã chuyển sang cơ chế tự khai, tự tính và tự nộp nhằm đề cao ý thức tự giác của người nộp thuế. Đồng thời, thực hiện quy trình quản lý thuế thống nhất trên toàn quốc cho tất cả các chức năng quản lý như: đăng ký thuế, kê khai và kế toán thuế, hoàn thuế, miễn giảm thuế, quản lý nợ, cưỡng chế, kiểm tra, thanh tra... Nhờ vậy, thời gian nộp thuế của Việt Nam đã giảm 300 giờ so với năm 2014 và giảm 114 giờ so với năm 2019. Chỉ số nộp thuế giai đoạn 2015-2019 tăng 64 bậc, từ vị trí 173 lên 109 trong tổng số 190 quốc gia được Ngân hàng Thế giới đánh giá độc lập.

Đặc biệt, những cải cách mạnh mẽ này đã giúp số thu nội địa tăng trưởng không ngừng và trở thành nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước. Trong đó, tính riêng giai đoạn 2016-2020, tỷ trọng thu nội địa đã tăng từ mức bình quân 67,7% GDP giai đoạn 2011-2015 lên 81,9% GDP năm 2019 (dự kiến năm 2020, tỷ trọng thu nội địa sẽ đạt gần 84% GDP nếu không có biến động lớn), góp phần đảm bảo tài chính quốc gia, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.