Một cuộc họp giao ban tại Chi cục KTSTQ- Hải quan Quảng Ninh. Ảnh: T.TRANG

Với yêu cầu cải cách hiện đại hóa mạnh mẽ, công tác kiểm tra giám sát hải quan dựa vào phương pháp quản lý rủi ro, chuyển dần từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm". Chính sự đổi mới này đã khẳng định rõ nét vai trò, vị trí của công tác KTSTQ, đồng thời tạo ra những thách thức lớn cho công tác KTSTQ để đáp ứng được các nhiệm vụ, yêu cầu quản lý ngày càng cao.

Việc tăng cường công tác KTSTQ đã trở thành yêu cầu cấp thiết, bắt buộc và tất yếu của toàn ngành Hải quan trong giai đoạn trước mắt, nhằm từng bước đưa hoạt động này đi vào nề nếp, hoạt động vững chắc, đảm bảo thực hiện đúng Luật Hải quan, tạo thông thoáng cho hoạt động của DN kinh doanh XNK, đầu tư, phù hợp với xu thế đơn giản hoá, hài hoà hoá và hiện đại hoá thủ tục hải quan, xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, nhưng vẫn đảm bảo quản lý nhà nước về hải quan.

Trách nhiệm này đã đặt lên vai những cán bộ làm công tác KTSTQ nhiệm vụ vô cùng to lớn, đó là thực thi công tác giám sát sự tuân thủ pháp luật của DN. Chính vì vậy, trong ngành Hải quan, công tác KTSTQ là một vị trí công việc khá “gai góc”, không phải ai cũng có thể đảm đương công việc này, bởi đòi hỏi người làm công tác này không chỉ giỏi nghiệp vụ hải quan mà còn giỏi về trình độ chuyên môn kế toán, kiểm toán DN để kiểm tra chứng từ, kế toán, báo cáo tài chính tại DN.

Anh em trong ngành Hải quan thường đùa với nhau, đây là vị trí công việc thường xuyên phải “đấu trí” với DN, bởi mục đích, tính chất của KTSTQ là kiểm tra tính tuân thủ của DN. Theo kế hoạch KTSTQ của mỗi đơn vị hàng năm, những người làm công việc này thường phải đi nhiều, có những chuyến công tác KTSTQ tại DN kéo dài tới 15 - 20 ngày.

Tính chất công việc là thế, và tưởng chừng như chỉ phù hợp với nam giới, thế nhưng tại Chi cục KTSTQ thuộc Cục Hải quan Quảng Ninh số lượng nữ giới lại chiếm đa số (30/45 người), trong đó Chi cục trưởng và 2 đội phó (trong 3 đội nghiệp vụ thuộc Chi cục) cũng là nữ.

Chia sẻ với chúng tôi, Chi cục trưởng Chi cục KTSTQ Quảng Ninh - Phùng Thị Nguyên Hạnh cho biết, so với các công việc chuyên môn khác, công tác KTSTQ là một công việc khá vất vả. Đối với cán bộ nữ làm công tác KTSTQ thì vất vả hơn gấp bội, bởi tính chất của công việc đòi hỏi phải dành nhiều hơn thời gian và công sức. Việc đi công tác xa nhà là chuyện thường xuyên.

Dường như những người phụ nữ đã -xác định gắn bó với công việc này thì chuyện thường xuyên đi công tác xa nhà không phải là chuyện quan trọng, quan trọng hơn đó là kết quả sau một lần KTSTQ tại DN có thành công hay không? Có tìm ra được kẽ hở gian lận hay có thuyết phục được DN nhận sai và đồng ý nộp thuế vào NSNN?

Giữ vai trò kế toán trưởng - là thành phần không thể thiếu trong mỗi lần KTSTQ tại trụ sở DN, chị Nguyễn Thị Nghĩa vẫn nhớ thời gian con còn nhỏ, do yêu cầu công việc phải thực hiện KTSTQ tại trụ sở một DN tại thành phố Móng Cái, để vừa đảm bảo được việc cơ quan và vẫn đảm bảo được việc nhà, chị chọn cách hàng ngày sáng đón xe đi, tối đón xe về với đoạn đường gần 200km (Hạ Long - Móng Cái). Và cứ thế, trong vòng nửa tháng, hàng ngày mỗi sáng chị dậy sớm đón xe khách đi làm và chiều tối khi xong việc lại đón xe về, tổng cộng mỗi ngày chị phải di chuyển gần 400km. Vất vả là thế, nhưng với chị kết quả của cuộc KTSTQ tại trụ sở DN đó mới là quan trọng, công sức mà chị cùng các đồng nghiệp bỏ ra cũng không uổng phí, bởi sau cuộc KTSTQ đó đã thu về cho NSNN khoản tiền không nhỏ.

Trao đổi nghiệp vụ để nâng cao hiệu quả công tác là việc làm thường xuyên của CBCC nữ Chi cục KTSTQ- Hải quan Quảng Ninh. Ảnh: T.TRANG

Có thể thấy, bên cạnh việc thực hiện nghiệp vụ KTSTQ, các cán bộ Hải quan cũng phải chuẩn bị rất kỹ càng để làm việc với DN, vừa phải đảm bảo để không lãng phí thời gian của cả hai bên, vừa đảm bảo việc kiểm tra, chuẩn bị hồ sơ không được sơ sài, bỏ lọt lỗi, không phát hiện sai phạm, gian lận. Cán bộ Hải quan cũng phải được trang bị năng lực làm việc cao, trách nhiệm lớn hơn để sẵn sàng thực hiện KTSTQ tại trụ sở DN nếu hai bên không thống nhất được quan điểm hoặc DN cố tình không công nhận sai phạm.

Và không phải DN nào cũng hiểu hết được công việc KTSTQ, chính vì vậy mà trong những bước đầu của những cuộc KTSTQ tại DN, đa số DN không mấy hợp tác với cơ quan Hải quan, thậm chí họ còn đóng cửa không tiếp.

Chi cục trưởng Chi cục KTSTQ Quảng Ninh Phùng Thị Nguyên Hạnh cũng cho biết, khó khăn là thế nhưng nếu nữ giới đã thích nghi được với công việc này thì lại có lợi thế hơn rất nhiều so với nam giới. Bởi, việc tiếp xúc với DN, bên cạnh đòi hỏi chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng thì rất cần sự mềm mỏng thuyết phục để DN hiểu được mục đích công việc, hợp tác làm việc. Những công việc này, phái nữ lại có lợi thế hơn rất nhiều.

Chính vì vậy, tại Chi cục KTSTQ Quảng Ninh, có những đoàn KTSTQ tại DN có nữ là trưởng đoàn, hoặc có đoàn tỷ lệ nữ là thành viên chiếm rất nhiều, và kết quả thành công của những đoàn này cũng rất cao. Không có cán bộ nào bị khiển trách hay vi phạm lỗi…

Với những nỗ lực trong công việc của cả tập thể Chi cục KTSTQ Quảng Ninh nói chung và tập thể nữ của đơn vị nói riêng, trong năm 2013, Chi cục KTSTQ Quảng Ninh đã truy thu được hơn 40 tỷ đồng vào NSNN, đã tập trung phát hiện và xử lý được nhiều hành vi cố ý gian lận, trốn thuế như: khai báo thiếu khoản phí bốc xếp trong trị giá tính thuế mặt hàng linh kiện ô tô NK, thiếu phí bảo hiểm trong giá tính thuế đối với hàng nhập khẩu, sử dụng không đúng mục đích đối với nguyên liệu gia công được miễn thuế, giả mạo chứng từ trong hồ sơ TNTX... Kết quả KTSTQ này còn là cơ sở đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật của các DN để Cục và Tổng cục Hải quan có sự điều chỉnh phù hợp trong việc phân loại và áp dụng quản lý rủi ro đối với DN.

Thu Trang