Cháo chì thường được các thực khách ăn kèm với bánh đa và có thể dùng đũa khi ăn. Ảnh minh họa.

Ai từng một lần thưởng thức món cháo chì hẳn sẽ còn nhớ mãi. Cháo chì là món ăn dân dã nấu từ gạo tẻ với nước xương, thịt nạc thăn cùng một số gia vị bình dân nhưng kỹ thuật nấu lại đòi hỏi rất kỳ công, khéo léo. Gia đình bà Trần Thị Thuận, 74 tuổi (làng Chì, xã Bồng Lai, Quế Võ) có mấy đời nấu cháo chì bán khắp các chợ Chì, chợ Phủ. “Đời bà, đời mẹ tôi nấu cháo chì ngon nức tiếng trong vùng. Tôi thường phụ bà, phụ mẹ nấu cháo chuẩn bị cho các buổi chợ phiên nên biết rõ kỹ thuật các bước song tay nghề thì không thể bằng bà và mẹ tôi được” - Bà Thuận chia sẻ.

Bây giờ, để nấu thành công món cháo chì là cả một nghệ thuật, tưởng dễ mà hóa rất khó. Nguyên liệu chính là gạo tẻ Khang Dân, không dùng được các loại gạo thơm hay gạo dẻo vì nó dính. Gạo ngâm khoảng 5-6 tiếng rồi cho vào cối giã nhỏ, lọc lấy phần bột mịn đem thấu kỹ với nước, nặn thành từng quả bột rồi cho vào luộc đến khi quả bột chín khoảng 0.5 cm bề mặt vớt ra đưa luôn vào cối giã. Lúc này phải dùng cối giã gạo bằng chân ngày xưa để giã vì quả bột chín dở và đang nóng rất keo dính. Giã đến khi bột đạt độ dẻo, dai, mịn thì đem cán mỏng khi bột còn ấm. Tiếp theo cắt nhỏ thành sợi dạng con chì dài như chiếc đũa rồi lăn các con sợi qua bột gạo mịn để không bị dính. Làm “con sợi” là công đoạn quan trọng nhất vì nó quyết định sự thành công của món cháo chì. Nếu không khéo mà giã bột lúc non thì khi nấu con sợi bị gãy nát, mất độ dẻo dai sẽ không được gọi là cháo chì.

Bước tiếp theo là ninh xương lấy nước đem nấu với bột gạo to được sàng ra lúc trước. Sau đó cho từ từ con sợi vào khuấy nhẹ để các con sợi không kết dính. Khi cháo chín, các con sợi không chìm mà lơ lửng trong nồi cháo, phần bột ngoài quện với nước tạo độ sanh sánh. Cuối cùng nêm nếm gia vị cho vừa ăn. Một điều chú ý khi nấu cháo là phải dùng nồi gang được đúc dày và khi cho con sợi vào phải để lửa liu riu, khuấy nhẹ đều tay để cháo không bị khê nồng. “Bí quyết gia truyền để có nồi cháo chì thơm ngon là không dùng bột canh cũng không dùng các loại mắm thông thường mà phải là nước mắm cốt cá xưa gia đình tôi thường mua ở chợ Thị Cầu. Loại mắm này bây giờ có giá từ 60-70 ngàn đồng/lít”- Bà Thuận bật mí.

Cháo chì khi chín, hương thơm ngào ngạt, các con sợi trắng tròn trông thật cuốn hút. Để xem nồi cháo nấu có thành công hay không, người ta dùng đũa vớt con sợi lên thấy dẻo mềm không bị gãy là được. Khi ăn, vị thơm ngon của gạo quê, vị béo ngọt của xương ninh, ngọt mềm của món thịt nạc băm nhuyễn xào hành quyện với hương gạo trong cháo và cái dẻo giòn của từng con sợi tất cả được hòa quyện sánh đặc tạo cảm giác hấp dẫn. Với món cháo này, người ăn không có cảm giác ngấy, mà ngược lại cảm thấy thanh mát, đậm đà khó cưỡng. Trước đây, các thực khách thường ăn cháo chì với bánh đa, tạo hương vị đặc trưng khiến bất kỳ ai có dịp thưởng thức đều nhớ mãi khôn nguôi. Đây là món ăn phù hợp cho mọi lứa tuổi bởi hương vị ngọt mát, mềm dẻo của sợi cháo.

Ông Nguyễn Mậu Việt, Trưởng thôn Vũ Dương (xã Bồng Lai, Quế Võ) tâm sự: Ẩm thực cháo chì thất truyền từ mấy chục năm trước mới được bà con khôi phục lại vào dịp lễ hội đầu Xuân Mậu Tuất. Do nguyên liệu thay đổi, dụng cụ giã bột (cối giã gạo) cũng thất lạc hết nên hương vị của món cháo chì ngày nay khó mà giống được với truyền thống. Trong làng hiện có khoảng 5-7 bà là con gái của các cụ từng có thâm niên nấu cháo bán ở các chợ nhưng tay nghề không thể sánh bằng các bậc tiền bối. Vũ Dương là làng ven sông Đuống, vốn đất giao thương buôn bán nên món cháo chì không chỉ được người trong vùng biết đến mà còn nức tiếng ở nhiều tỉnh, thành phố lân cận.

Với người dân miền Bồng Lai, món cháo chì dân dã nhưng chất chứa trong đó sự mặn mòi của mồ hôi, thấm đẫm của hương đồng gió nội, là sự kết hợp hài hòa giữa những tinh túy của hạt gạo với tài đảm đang, khéo léo, tháo vát của người phụ nữ làng Chì…