Xin ông cho biết hiệu quả của mô hình đặc khu kinh tế đã được áp dụng tại các quốc gia trên thế giới và lưu ý cho Việt Nam?

Một cách tổng quát, khu kinh tế đặc biệt thông thường được sử dụng như một công cụ để thúc đẩy phát triển kinh tế nói chung, thông qua việc thúc đẩy mạnh mẽ hơn một số hoạt động kinh tế đặc biệt. Chính sách chung trong nước về phát triển kinh tế quốc gia thường không đủ để thúc đẩy những hoạt động kinh tế theo mục tiêu mong muốn, do đó cần có những đặc khu với những chính sách đặc thù, nới lỏng hơn, khác với những chính sách chung.

Tuy nhiên, phải nhấn mạnh là không phải đặc khu kinh tế nào cũng đem lại hiệu quả kinh tế vượt trội như mục tiêu đặt ra ban đầu. Thực tế cho thấy, bên cạnh thành công thì cũng có nhiều đặc khu kinh tế không đạt được kết quả như mục tiêu đề ra.

Nhiều ý kiến cho rằng, nếu chỉ nặng về ưu đãi thuế, phí thì đặc khu kinh tế không khác mấy so với các khu công nghiệp, khu kinh tế đã có từ trước đến nay. Ý kiến của ông như thế nào?

Tôi đồng ý với quan điểm này. Điều quan trọng trước khi nói đến ưu đãi hoặc chính sách “đặc biệt” nào đó hay việc tổ chức bộ máy thì cần phải xác định được rất rõ mục tiêu thành lập khu kinh tế đặc biệt đó là gì? Nếu không thảo luận kỹ, không thống nhất được hoặc không xác định được rõ ràng mục tiêu thành lập đặc khu kinh tế thì cũng không có cơ sở để xác định ưu đãi thuế hoặc phí cụ thể là gì. Theo thông lệ thì các đặc khu kinh tế được thành lập thường nhằm các mục tiêu sau đây. Một là, thu hút đầu tư nước ngoài hoặc tập đoàn đa quốc gia, tuy nhiên cũng cần phải xác định rõ nhóm đối tượng mà khu kinh tế đặc biệt hướng tới. Hai là, giúp giải quyết công ăn việc làm, thu hút lao động trình độ cao. Ba là, thúc đẩy xuất khẩu, đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu. Bốn là, nơi thử nghiệm chính sách cải cách mới trước khi áp dụng đại trà trong toàn quốc. Với mục tiêu cụ thể, thì các chính sách khuyến khích không chỉ là ưu đãi thuế, phí mà còn cả chính sách khác như nhập cư, visa, lao động, giấy phép kinh doanh....

Theo ông, việc thành lập các đặc khu kinh tế sẽ tác động như thế nào tới phát triển kinh tế của Việt Nam?

Để trả lời câu hỏi việc thành lập các đặc khu kinh tế này sẽ tác động như thế nào tới phát triển kinh tế của Việt Nam là không dễ, bởi hiện nay các bên rất ít thảo luận xem chúng ta thành lập các đặc khu kinh tế để làm gì, nghĩa là mục tiêu của việc thành lập là như thế nào? Như tôi đã nói, phải xác định, thống nhất với nhau mục tiêu thành lập các đặc khu kinh tế một cách cụ thể thì lúc đó mới bàn đến vấn đề hiệu quả.

Mục tiêu đó theo tôi phải đủ rõ, đủ cụ thể chứ không thể nói chung chung là thành lập các đặc khu kinh tế để góp phần phát triển đất nước. Phải cụ thể hóa hơn nữa hoạt động kinh tế nào muốn thúc đẩy, phát triển, ví dụ mục tiêu thu hút đầu tư nước ngoài, hoạt động nghiên cứu phát triển, thu hút nhân lực lớn, thúc đẩy XK (nhắm tới thị trường cụ thể)… Hiện nay mục tiêu của việc thành lập 3 đặc khu kinh tế này như là bóng đêm, bắn mũi tên nào vào cũng trúng, rất chung chung, không cụ thể. Do đó, thông điệp của tôi là phải làm rõ chúng ta cần các đặc khu đó để làm gì và các mục tiêu cần phải được cụ thể hóa. Theo đó, cần làm rõ hiện nay hoạt động kinh tế nào sẽ có tác dụng thúc đẩy mạnh mẽ, đột phá cho nền kinh tế, không thể thu hút đại khái, tràn lan được.

Để 3 đặc khu kinh tế phát huy hiệu quả như kỳ vọng, theo ông cần lưu ý vấn đề gì?

Ngoài việc phải thảo luận rất kỹ và xác định được một cách rõ ràng mục tiêu của từng đặc khu kinh tế ở nước ta, tôi cho rằng cần tính đến mục tiêu các đặc khu kinh tế là nơi thử nghiệm chính sách phát triển kinh tế, ở đó khung khổ kinh tế thị trường được phát triển đầy đủ, hoàn hảo. Trường hợp thành công thì chúng ta có thể nhân rộng, nhưng phải theo dõi sát, nếu thấy bất cập thì phải điều chỉnh để chính sách đó được hoàn chỉnh hơn, với mục tiêu thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân thực sự. Để làm rõ mục tiêu, tôi cho rằng các bên liên quan cần thiết phải ngồi lại, thảo luận với nhau. Mục tiêu được xây dựng trên cơ sở đánh giá được chính xác lợi thế tự nhiên, kinh tế, xã hội của từng khu. Rà soát toàn bộ các thể chế có liên trên cơ sở mục tiêu đã xác định, tìm ra những điểm nghẽn chính sách để từ đó xác định các chính sách mới, chính sách đặc biệt cho đặc khu. Cuối cùng việc thành lập đặc khu phải tính đến mối liên hệ giữa các đặc khu cũng như tác động lan tỏa của đặc khu cho phát triển kinh tế nói chung của cả nước. Đồng thời, yếu tố phát triển bền vững và môi trường phải được tính đến và đảm bảo khi xây dựng luật về đặc khu kinh tế.

Xin cảm ơn ông!