Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Mai Xuân Thành

Đến nay cơ quan Hải quan đã xử lý như thế nào đối với số lượng lớn container phế liệu tồn đọng tại các cảng, thưa Phó Tổng cục trưởng?

- Mặt hàng phế liệu luôn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, chính vì vậy, trước thông tin Trung Quốc cấm NK 24 loại phế liệu và nhận thấy phế liệu NK vào Việt Nam có chiều hướng tăng mạnh, ngay từ đầu năm, Tổng cục Hải quan đã ban hành các kế hoạch kiểm soát quản lý rủi ro, kế hoạch kiểm soát chặt chẽ để phát hiện đấu tranh với DN cố tình sai phạm, đưa rác thải vào Việt Nam bằng nhiều hình thức, thủ đoạn.

Trong đó, Tổng cục Hải quan chỉ đạo các đơn vị thực hiện rà soát, đánh giá, phân loại các DN, lô hàng phế liệu có dấu hiệu vi phạm, dấu hiệu rủi ro trên địa bàn toàn quốc để tiến hành các biện pháp kiểm tra, điều tra, xác minh và xử lý kịp thời. Đồng thời, đối với phế liệu là hàng hóa có nguy cơ rủi ro cao gây ô nhiễm môi trường, 100% các lô hàng đều phải kiểm tra thực tế hàng hóa tại cửa khẩu, không cho phép đưa vào trong nội địa để kiểm tra. Trường hợp phát hiện không đáp ứng các điều kiện quy định về bảo vệ môi trường thì phải tái xuất ra khỏi lãnh thổ Việt Nam. Đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường cung cấp và đưa lên Cổng thông tin một cửa quốc gia danh sách DN đã được cấp Giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất và văn bản Thông báo về lô hàng phế liệu nhập khẩu để kiểm tra, thông quan. Cơ quan Hải quan chủ động, kịp thời đề ra các biện pháp ngăn chặn, phát hiện việc DN làm giả giấy phép, hoặc NK rác thải, phế liệu không đủ điều kiện gây ô nhiễm môi trường.

Đối với các trường hợp có dấu hiệu vi phạm, Tổng cục Hải quan đã chỉ đạo điều tra, xác minh hoạt động NK phế liệu của một số công ty và qua kết quả điều tra đã phát hiện phương thức, thủ đoạn của DN như giả mạo giấy phép, văn bản thông báo về lô hàng phế liệu NK để xuất trình cơ quan Hải quan kiểm tra và được thông quan.

Những khó khăn mà ngành Hải quan đang gặp phải trong công tác phòng ngừa, phát hiện, xử lý vi phạm NK phế liệu là gì, thưa Phó Tổng cục trưởng?

- Hiện nay, cơ quan Hải quan thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nói chung và phế liệu nói riêng trên cơ sở quy định chính sách quản lý của cơ quan quản lý chuyên ngành, cụ thể đối với phế liệu là Bộ Tài nguyên và Môi trường. Phế liệu NK chỉ được phép thông quan khi đáp ứng đầy đủ các quy định về pháp luật hải quan và pháp luật bảo vệ môi trường. Chính vì vậy, để đảm bảo quản lý các lô hàng phế liệu NK, không để các đối tượng gian lận, lợi dụng để biến Việt Nam thành điểm đến của phế liệu trên thế giới, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần phối hợp chặt chẽ với Tổng cục Hải quan trong việc cung cấp, trao đổi thông tin về giấy chứng nhận đủ điều kiện NK phế liệu, tình trạng hoạt động sản xuất của các DN NK phế liệu; đặc biệt việc cấp giấy phép cần được thực hiện trên Cơ chế một cửa quốc gia.

Bên cạnh đó, những chính sách trong việc xử lý hàng hóa là phế liệu hiện còn một số bất cập. Tại điểm b khoản 6 Điều 58 Luật Hải quan năm 2014 quy định: “Đối với hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền có trách nhiệm vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi lãnh thổ Việt Nam”.

Tại điểm c khoản 2 Điều 14 của Thông tư 203/2015/TT-BTC của Bộ Tài chính quy định: “Riêng đối với hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, chủ hàng, chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền có trách nhiệm vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi lãnh thổ Việt Nam”.

Như vậy, về quy định pháp luật hiện hành đã có quy định trách nhiệm chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền phải thực hiện vận chuyển hàng hóa tồn đọng gây ô nhiễm môi trường ra khỏi lãnh thổ Việt Nam. Tuy nhiên lại chưa có quy định về chế tài xử phạt khi không thực hiện trách nhiệm nêu trên. Chính vì vậy, Tổng cục Hải quan sẽ tham mưu Bộ Tài chính kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về chế tài xử phạt đối với trường hợp chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền khi không thực hiện vận chuyển hàng hóa gây ô nhiễm môi trường ra khỏi lãnh thổ Việt Nam theo quy định tại Điều 58 Luật Hải quan năm 2014.

Cuối tháng 6/2018, Tổng cục Hải quan cũng đã tham mưu Bộ Tài chính kiến nghị Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Giao thông vận tải có biện pháp nhằm kịp thời ngăn chặn nguy cơ ô nhiễm môi trường và tháo gỡ tình trạng ùn tắc tại cảng biển. Đối với Bộ Giao thông vận tải, Bộ Tài chính kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường có văn bản hướng dẫn các DN kinh doanh cảng kiểm tra Giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong NK phế liệu làm nguyên liệu sản xuất trước khi cho hàng hóa dỡ xuống cảng. Trường hợp chủ hàng hoặc hãng tàu không xuất trình được Giấy xác nhận thì không cho dỡ hàng hóa xuống cảng.

Đồng thời, kiến nghị Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo Cảng vụ Hàng hải không cấp phép cho phương tiện vào cảng đối với trường hợp phương tiện đó đã từng vận chuyển hàng hóa không có người nhận, buộc tái xuất vi phạm pháp luật hoặc hàng hóa gây ô nhiễm môi trường không có người nhận, buộc tái xuất mà chủ phương tiện vận tải không vận chuyển ra khỏi lãnh thổ Việt Nam theo quy định tại Điều 58 Luật Hải quan.

Bên cạnh việc kiến nghị các cấp có thẩm quyền các giải pháp để xử lý vấn đề phế liệu NK vào Việt Nam, mới đây nhất, Tổng cục Hải quan đã ban hành công văn 4202/TCHQ-PC ngày 17/7/2018 hướng dẫn cục hải quan tỉnh, thành phố trong quản lý phế liệu NK từ nước ngoài vào Việt Nam. Cơ quan Hải quan sẽ cương quyết xử lý và yêu cầu hãng tàu vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi lãnh thổ Việt Nam và xử lý vi phạm theo quy định nếu thông tin khai báo trên manifest không đúng quy định. Cơ quan Hải quan cũng sẽ không thực hiện đăng ký tờ khai hải quan đối với hàng hóa là phế liệu nhưng DN NK không có Giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong NK phế liệu làm nguyên liệu sản xuất. Cơ quan Hải quan sẽ lấy mẫu, phân tích, giám định đối với các lô hàng phế liệu để đảm bảo các lô hàng đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép được NK khi đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật về môi trường.

Đối với hàng chưa có quy chuẩn kỹ thuật về môi trường, Tổng cục Hải quan sẽ đưa vào diện kiểm soát trọng điểm.

Xin cảm ơn Phó Tổng cục trưởng!