Người nghiện ma túy- nguồn cầu của ma túy đang ngày càng có xu hướng lan rộng, nếu cộng đồng xã hội không chung tay giúp đỡ họ, rất có thể đây cũng sẽ nảy sinh thêm nguồn tội phạm ma túy. Trên thực tế, người nghiện ma túy vẫn cai được và có thể sinh sống, lao động, học tập bình thường, là một công dân có ích cho xã hội, do vậy cộng đồng không nên kỳ thị, không nên bỏ rơi họ. Xung quanh vấn đề này, phóng viên Báo Hải quan đã có cuộc trao đổi với bà Khuất Thị Hải Oanh (ảnh), Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sáng kiến phát triển cộng đồng (SCDI).

Theo bà, đâu là nguyên nhân khiến cho tình trạng nghiện ma túy, nhất là ma túy tổng hợp trong nhóm đối tượng thanh, thiếu niên tăng nhanh?

Để xảy ra tình trạng người sử dụng ma túy, nhất là ma túy tổng hợp tăng nhanh trong đối tượng thanh, thiếu niên, nguyên nhân khách quan là trong điều kiện xã hội hiện nay, các bậc phụ huynh không có thời gian để gần gũi, tìm hiểu tâm tư, tình cảm, theo dõi các diễn biến tâm lý của con. Nhiều thanh, thiếu niên sống trong gia đình không đầy đủ, không trọn vẹn, không hạnh phúc; nhiều trong số đó cũng sống trong gia đình bị bạo hành, lạm dụng tình dục. Về phía chủ quan dẫn đến con đường nghiện ngập là do một số thanh, thiếu niên không có chủ định sử dụng những chất đó, nhưng do những lời khích bác của bạn bè, để chứng tỏ mình với bạn bè nên đã sử dụng nó một cách vô tư.

Bên cạnh đó, một số bạn khác lại thấy tò mò không biết các chất gây nghiện đó mùi vị như thế nào nên muốn thử cho biết. Chính sự tò mò và thiếu hiểu biết đã gây ra nhiều hậu quả đáng tiếc về sau. Mặt khác, do ma túy tổng hợp rất dễ thử, dễ sử dụng và phù hợp với không khí vui vẻ, sôi động tại các điểm vui chơi, giải trí của giới trẻ như các quán bar, karaoke, vũ trường.

Để giảm số người nghiện ma túy trước hết phải giảm số người nghiện mới. Do vậy, công tác “dự phòng nghiện” được cho là giữ vai trò quyết định trong việc hạn chế tác hại của ma túy đối với cộng đồng, quan điểm của bà về vấn đề này?

Công tác dự phòng có vai trò rất quan trọng để giải quyết vấn đề xã hội, thể chất, sức khỏe tâm thần liên quan trực tiếp đến ma túy. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, các chương trình dự phòng không chỉ phòng tránh việc lạm dụng chất gây nghiện mà còn là một cách rất tiết kiệm, để giải quyết những tiêu cực nảy sinh từ các vấn đề xã hội, như nghiện ma túy.

Các nghiên cứu đều nhận thấy việc dự phòng lạm dụng chất gây nghiện, lợi ích thu được đều vượt hơn chi phí bỏ ra ít nhất 2 lần. Ở Mỹ hiện nay cứ mỗi USD chi cho dự phòng lạm dụng chất gây nghiện, sẽ tiết kiệm được từ 2 đến 20 USD về mặt phúc lợi xã hội. Do vậy các chuyên gia y tế hàng đầu thế giới khuyến cáo rằng, cần thay đổi việc tập trung vào bệnh tật sang việc dự phòng và sức khỏe. Để “dự phòng” hiệu quả cần sự đồng lòng của những nhà hoạch định chính sách; những nhà quản lý; những người hoạt động trong lĩnh vực y tế, xã hội, giáo dục. Đặc biệt, là chính bản thân những đối tượng tiếp xúc và sử dụng ma túy.

Yếu tố quan trọng trong lĩnh vực dự phòng là tăng cường nhận thức đúng đắn cho mỗi cá nhân trong cộng đồng; trang bị kiến thức và kỹ năng giúp họ chủ động đối mặt với những khó khăn cám dỗ từ cuộc sống. Ví dụ, trong lĩnh vực ma túy cần tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của việc sử dụng ma túy, để có biện pháp can thiệp tận gốc.

Trước đây, đã có sự hiểu lầm về bản chất của tình trạng nghiện ma túy khi cho rằng những người nghiện là thiếu đạo đức và ý chí. Quan niệm sai lầm này, định hình phản ứng của xã hội đối với người nghiện, coi việc sử dụng ma túy là sự suy đồi về đạo đức chứ không phải là một vấn đề về y tế. Từ đó, dẫn đến sự thiên lệch vào khía cạnh “đe dọa và trừng phạt” hơn là phòng chống và điều trị. Thực tế và các kết quả nghiên cứu khoa học cũng đã chứng minh mô hình cai nghiện mang tính chất cưỡng bức áp đặt và trừng phạt đã không phát huy được hiệu quả giúp người nghiện từ bỏ ma túy, tái hòa nhập cộng đồng, như chúng ta kỳ vọng.

Vậy theo bà, để giúp cộng đồng dân cư có cái nhìn khách quan, thiện cảm hơn với người nghiện ma túy, cần biện pháp gì trước mắt và lâu dài?

Trong một thời gian dài, xã hội coi những người nghiện ma túy là thành phần xấu của xã hội. Họ bị gắn mác là “trộm cắp, cướp giật hay tù tội”, là những người không chịu lao động, lười biếng, thích hưởng thụ. Chính vì vậy, mọi người có tâm lý đề phòng, sợ hãi và xa lánh những người nghiện ma túy. Gần đây, rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, nghiện ma túy chỉ là một bệnh mãn tính do rối loạn của não bộ - một bệnh có khả năng chữa được và cần chữa trị lâu dài. Vì vậy các thông điệp truyền thông cần rõ ràng, chính xác để người dân không hiểu lầm, khuyến khích cộng đồng cùng chung tay chia sẻ, giúp đỡ những người nghiện cai nghiện để làm lại cuộc đời, đừng bỏ rơi họ.

Với đối tượng thanh, thiếu niên, cần đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, giáo dục trong học đường, bởi các đối tượng này chưa thực sự trưởng thành, đề cao cái tôi, dễ bị ảnh hưởng tâm lý và nhạy cảm với những điều mới lạ. Do đó, các nội dung truyền thông cần cung cấp kiến thức đầy đủ cho các em để giúp các bạn trẻ hiểu và tự xây dựng cho mình kỹ năng phòng chống tác hại của ma túy. Đồng thời, thông qua nhà trường, tổ chức các buổi dã ngoại thực tế đến thăm trung tâm cắt cơn, xem các bộ phim tư liệu về tác hại của ma túy, nói chuyện, giao lưu với người thật việc thật…

Với gia đình, các bậc phụ huynh cần thường xuyên cập nhật các thông tin liên quan đến ma túy để trang bị kiến thức về tác hại của những loại ma túy khác nhau, trong đó, đáng chú ý là các loại ma túy trá hình (shisha, bóng cười..). Hơn nữa, mỗi gia đình cần được hướng dẫn cách phát hiện người sử dụng ma túy để kịp thời ngăn chặn và có biện pháp giải quyết phù hợp và linh hoạt, đặc biệt với đối tượng là các em học sinh. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh mục tiêu xây dựng các khu dân cư văn hóa, nói “không” với ma túy, góp phần tạo nên sức mạnh chung của tập thể trong phòng, chống ma túy.

Với sự định hướng đúng đắn của Đảng và Nhà nước, sự tham gia tích cực của hoạt động truyền thông cũng như từ phía gia đình và toàn xã hội, khi đó những người nghiện ma túy sẽ được nhìn nhận đúng và khách quan nhất. Từ đó, giúp họ tiếp cận với các giải pháp trợ giúp hiệu quả, nâng cao chức năng xã hội của bản thân, tiến tới từ bỏ ma túy và hòa nhập với cộng đồng, góp phần tháo gỡ mắt xích quan trọng trong công cuộc phòng, chống ma túy.

Xin cảm ơn bà!