Ông Nuno Cunha, chuyên gia cao cấp về an sinh xã hội, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO).

Thưa ông, quan điểm của ILO về đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu tại Việt Nam là như thế nào?

Chúng tôi ủng hộ đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu một cách từ từ. Theo đề xuất là mỗi năm tăng 3 tháng và bắt đầu tăng từ năm 2021, nghĩa là đến tận năm 2025 mới có người phụ nữ đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 56 và đến năm 2029 mới nghỉ ở tuổi 57.

Theo tôi, 4 năm tăng 1 tuổi nghỉ hưu không phải là sốc. Việc tăng tuổi nghỉ hưu từ từ như vậy cho phép người dân và nền kinh tế điều chỉnh theo. Nếu nhìn vào số liệu về tuổi thọ trung bình, đặc biệt là tuổi thọ của những người sống từ 60 trở lên, có thể thấy ngày nay một phụ nữ Việt Nam khi đạt đến tuổi 60 thì có tuổi thọ trung bình 81,6. Như vậy, nếu nghỉ hưu ở tuổi 55, phụ nữ Việt Nam sẽ nhận lương hưu hơn 26 năm.

Trong trường hợp, nếu người này bắt đầu tham gia lao động từ 25 tuổi, tối đa có thể đóng được 30 năm. Như vậy, đóng 30 năm để hưởng lương hưu 26 năm là điều không thể. Tình hình càng khó khăn hơn, khi tỷ lệ dân số lao động trên 1 người già sẽ giảm từ 6,6 xuống còn khoảng 2.

Đặc biệt, hiện nhiều người cho rằng sẽ công bằng hơn nếu cho phép phụ nữ nghỉ hưu sớm vì bên cạnh làm việc họ còn thực hiện chức năng chăm sóc gia đình làm họ bận rộn hơn, vì sức khỏe của họ không bằng nam giới. Những theo tôi điều trên hoàn toàn sai lầm. Phụ nữ có tuổi thọ cao hơn nam giới. Về nguyên tắc, sức khỏe của phụ nữ sau giai đoạn chăm sóc con cái bằng hoặc tốt hơn sức khỏe đàn ông.

Nếu nghỉ hưu sớm, phụ nữ sẽ có lương hưu thấp hơn (lương hưu của đàn ông) do thời gian đóng góp ít hơn, và thông thường phụ nữ có lương thấp hơn với nam giới (trong cùng công việc), trong khi thực tế là phụ nữ lại sống lâu hơn nam giới. Do vậy, cách công bằng nhất là cần phải tiến tới cân bằng tuổi nghỉ hưu nam và nữ, cho phép phụ nữ nghỉ hưu với mức lương hưu cao hơn. Hy vọng trong tương lai, nếu có thể tăng, tuổi nghỉ hưu của cả nam và nữ đều là 65.

Nhiều ý kiến cho rằng, việc nâng tuổi nghỉ hưu sẽ có tác động đến đối tượng lao động ở độ tuổi 35-40. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

Chúng ta hãy nhìn vào vấn đề theo cách, người trẻ sẽ được đào tạo như thế nào nếu không có người già tích lũy kinh nghiệm và chia sẻ nó và cần hướng người cao tuổi đến các công việc có thể chia sẻ kiến thức và sử dụng kinh nghiệm của mình.

Đặc biệt, trong đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu từ từ như hiện nay, có thể sẽ không thấy những tác động đến năng suất lao động. Việc người lao động trong độ tuổi 35 - 40 bị sa thải thì họ sẽ được hưởng chính sách bảo hiểm thất nghiệp. Tuy nhiên, cũng có các phương thức khác như cải thiện điều kiện việc làm, nâng cao năng lực người lao động, thay đổi phương thức làm việc…

Việt Nam có dân số đang già hóa nhanh, do vậy xã hội và nền kinh tế cần quan tâm đến việc sử dụng tiềm năng của từng con người theo cách thức tốt hơn. Rất cần phải đảm bảo điều kiện làm việc thích ứng với thể trạng của con người.

Tôi hiểu, mỗi người dân đều có mối quan tâm, lo lắng khi tuổi nghỉ hưu tăng. Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng chúng ta cần phải hiểu rõ tác động của những thay đổi này là gì, và các vấn đề về cơ cấu đòi hỏi phải có những cải cách hoặc chính sách khác. Nhưng nó không liên quan mấy đến đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu ở mức từ từ như vậy.

Xu hướng tuổi nghỉ hưu ở các nước trên thế giới đang được thực hiện như thế nào thưa ông?

Ở các quốc gia, tuổi nghỉ hưu thường là 60 (giống như với nam giới ở Việt Nam). Nhưng xu hướng tuổi nghỉ hưu đang tăng, vì tuổi thọ được nâng lên và sức khỏe của mọi người ngày càng tốt hơn. Thực tế này không chỉ diễn ra ở các nước giàu có như Nhật Bản hay châu Âu mà còn ở các quốc gia xung quanh Việt Nam. Nhiều quốc gia trong khu vực cũng đang tranh luận về vấn đề này và nếu tuổi nghỉ hưu chưa tăng thì nó sẽ sớm được tăng.

Xin cảm ơn ông!