Không phải đến thời điểm hiện tại mà ngay từ năm 2012-2013, EU đã đưa ra những khuyến cáo liên quan tới IUU với Việt Nam. Trong năm 2016 và 2017, EU liên tiếp cử các đoàn sang kiểm tra và cảnh báo. Gần đây nhất, EU cảnh báo: Đến ngày 30/9/2017, nếu Việt Nam không khắc phục được 5 nhóm khuyến nghị của EU liên quan đến IUU thì EU sẽ rút “thẻ vàng”.

Thực tế, thời gian qua, Chính phủ cũng như Bộ NN&PTNT đã khá quyết liệt trong khắc phục những khuyến cáo mà EU nêu ra, tập trung vào trọng tâm phải hoàn thiện các thể chế, các quy định của Việt Nam từ Luật trở xuống đến các văn bản hướng dẫn… Điển hình như trong Luật Thủy sản (sửa đổi), có hẳn 1 mục về IUU. Hiện nay, trong thiết kế Luật Thủy sản cũng như các văn bản tới đây hướng dẫn Luật Thủy sản sẽ đi theo hướng nhấn mạnh đến việc phát triển thủy sản bằng cách phát triển nuôi trồng trên đất liền, nuôi biển, nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm thủy sản… Về phía cộng đồng DN, cuối tháng 9 vừa qua, Hiệp hội Chế biến và XK Thủy sản Việt Nam (VASEP) đã tổ chức hội nghị kêu gọi DN cam kết chống IUU.

Có quyết tâm, có hành động thực tiễn nhưng cuối cùng sau thời gian thấp thỏm, Việt Nam vẫn phải nhận thẻ vàng từ EU. Điều đó cho thấy, nỗ lực nhằm khắc phục các cảnh báo của EU chưa đủ mạnh để tạo ra sự đổi thay rõ rệt. Những thiếu sót của Việt Nam được chính phía EU liệt kê ra gồm: Thiếu hệ thống xử phạt hiệu quả để ngăn chặn các hoạt động đánh bắt IUU và hành động để giải quyết các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp được thực hiện bởi các tàu thuyền Việt Nam trên vùng biển của các nước láng giềng. Hơn nữa, Việt Nam có một hệ thống kiểm soát yếu kém đối với thủy sản đánh bắt được chế biến tại địa phương trước khi XK sang các thị trường quốc tế, bao gồm EU.

Cũng phải nhấn mạnh rằng, mặc dù đã bị rút thẻ vàng, song ở thời điểm hiện tại quyết định này không đưa ra bất kỳ biện pháp nào ảnh hưởng đến thương mại. “Thẻ vàng” được coi là một cảnh báo và đưa ra khả năng để Việt Nam có biện pháp khắc phục tình trạng này trong khoảng thời gian hợp lý.

Cơ hội còn, thời gian còn, vấn đề chỉ là có lẽ Việt Nam phải đổi thay cách tiếp cận, nâng quyết tâm, quyết liệt lên mức cao nhất với một kế hoạch hành động thiết thực để giải quyết những tồn tại đã được xác định. Làm được như vậy, may ra cánh cửa XK hải sản vào EU mới không dần khép lại.