Sau khi hoàn tất các thủ tục theo quy định tại NĐ 116, lượng ô tô nhập khẩu đang ngày một gia tăng Ảnh: Nguyễn Hà

Lập lại trật tự nhập khẩu ô tô

Ngày 17/10/2017, Chính phủ đã ký ban hành NĐ 116 quy định điều kiện sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng ô tô.

Thực hiện NĐ 116, tính đến hết tháng 6/2019, Bộ Công Thương đã cấp 46 Giấy phép kinh doanh nhập khẩu ô tô, (trong đó có 30 doanh nghiệp Việt Nam và 16 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài) và 36 Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất, lắp ráp ô tô cho 29 doanh nghiệp (riêng Thaco 6 giấy và Hyundai Thành Công 3 giấy).

Do cần thời gian đáp ứng các điều kiện theo quy định tại NĐ 116, 6 tháng đầu năm 2018, hoạt động nhập khẩu ô tô chững lại, gần như không có doanh nghiệp nào nhập khẩu được ô tô vào Việt Nam. Tuy nhiên hoạt động nhập khẩu ô tô bắt đầu trở lại vào những tháng cuối năm 2018, với mức trung bình đạt 12.570 chiếc/tháng (cao hơn nhiều so với mức trung bình 8.000 chiếc/tháng của năm 2017).

Tốc độ nhập khẩu ô tô tiếp tục đà tăng vào năm 2019, khi 6 tháng đầu năm đã đạt gần bằng cả năm 2018 với 75.438 chiếc, trị giá 1,68 tỷ USD (cả năm 2018 đạt 81.787 chiếc). Dự báo của Bộ Công Thương cho rằng “lượng ô tô nhập khẩu sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao trong những năm tiếp theo”.

Sau gần 2 năm thực hiện NĐ 116, báo cáo gửi Chính phủ, Bộ Công Thương khẳng định: Việc thực hiện NĐ 116 đã giúp việc quản lý chất lượng xe nhập khẩu được kiểm soát chặt chẽ hơn, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng. Các nhà nhập khẩu chuyên nghiệp hơn do có vai trò chính hãng. Đảm bảo: Nguồn gốc xuất xứ xe nhập khẩu; chất lượng sản phẩm; các dịch vụ cho công tác bảo hành bảo dưỡng cũng như triệu hồi sản phẩm; nguồn vật tư, phụ tùng thay thế trong bảo hành, sửa chữa…

Đặc biệt các doanh nghiệp đã chú tâm hơn cho công tác bảo hành bảo dưỡng. Đơn cử cơ sở bảo hành của Công ty Honda Việt Nam đã tăng 61%, Trường Hải tăng 33%, Hyundai Thành Công tăng 120%...

Vướng mắc trong thực hiện

Theo Bộ Công Thương, các vướng mắc liên quan đến quy định NĐ 116 thuộc chức năng của Bộ Công Thương đã được giải quyết. Đơn cử như việc nhập khẩu xe chở tiền theo thiết kế ngân hàng, hay ô tô nhập khẩu về cảng trước ngày ban hành NĐ 116…

Các vướng mắc của doanh nghiệp chủ yếu liên quan đến vấn đề kiểm tra theo lô, thử nghiệm khí thải Giấy chứng nhận chất lượng kiểu loại (VTA)… Đây là các vấn đề thuộc bộ Giao thông vận tải và đã được bộ này xử lý. Hiện nay các doanh nghiệp không còn gặp vướng mắc gì về VTA. Tuy nhiên các nước vẫn quan ngại về quy định yêu cầu thử nghiệm theo lô hàng nhập khẩu và cho rằng đây là rào cản thương mại không cần thiết.

Theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), quy định kiểm tra, thử nghiệm về khí thải và an toàn kỹ thuật cho từng lô xe ô tô nhập khẩu làm tăng chi phí cho doanh nghiệp.

NĐ 116 quy định "Lô xe nhập khẩu là các ô tô thuộc một tờ khai hàng hóa nhập khẩu của doanh nghiệp nhập khẩu ôtô", có nghĩa, nếu 1 lô hàng có cùng vận đơn, cùng hóa đơn, cùng cảng đích, có số thuế nhập khẩu từ 12 chữ số sẽ phải làm thủ tục khai báo hải quan bằng giấy mà không sử dụng được hệ thống VNACCS, vì phải tách tờ khai để giảm trị giá. Nếu tách tờ khai sẽ phải lấy ít nhất 2 xe ôtô nhập khẩu thay vì 1 xe đi làm mẫu. Điều này làm gia tăng chi phí cho doanh nghiệp.

Liên quan đến VTA, theo VCCI, một số doanh nghiệp cho biết, các hãng có xe nhập nguồn từ Nhật Bản đều không thể có VTA do Chính phủ Nhật không có cơ chế hoặc quy định về cấp VTA. Doanh nghiệp kiến nghị chấp thuận phương án thay thế VTA bằng một trong nhiều giấy chứng nhận kiểu loại linh kiện được cơ quan có thẩm quyền nước ngoài cấp.

Sẽ sửa gì tại NĐ 116?

Mặc dù cho rằng đến thời điểm hiện tại các vướng mắc của doanh nghiệp trong sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ô tô đã được các bộ ngành giải quyết song để hoàn thiện và đơn giản hóa các chính sách, thủ tục tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, Bộ Công Thương đang lấy ý kiến về Dự thảo sửa đổi NĐ 116.

Dự thảo sửa đổi, bãi bỏ các quy định về điều kiện an toàn, vệ sinh lao động, an toàn phòng cháy và chữa cháy, phương án chữa cháy (khoản 2, khoản 3, khoản 4 Điều 7 của Nghị định số 116/2017/NĐ-CP). Như vậy việc quản lý nhà nước sẽ chuyển hướng từ tiền kiểm sang hậu kiểm đối với các điều kiện này mà sẽ không đặt ra trong điều kiện cấp giấy phép kinh doanh.

Tuy nhiên, góp ý về dự thảo này, VCCI cho rằng việc sửa đổi, bổ sung các quy định trên là không thay đổi về điều kiện sản xuất, lắp ráp ô tô, các doanh nghiệp vẫn phải đáp ứng các điều kiện về an toàn, vệ sinh lao động, phòng cháy và chữa cháy theo quy định của pháp luật liên quan.

VCCI cho rằng việc sửa đổi những quy định trên của NĐ 116 vẫn chưa đáp ứng được nguyện vọng của doanh nghiệp. Cụ thể, thời gian qua, VCCI nhận được nhiều ý kiến từ các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu ô tô nước ngoài về một số vướng mắc liên quan.

Báo cáo của nhóm công tác ô tô – xe máy trong khuôn khổ Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) giữa kỳ năm 2019 cho rằng: Gánh nặng phát sinh khi cùng một kiểu loại xe nhập khẩu, không có điểm nào khác biệt về thông số kỹ thuật mà vẫn phải thử nghiệm khí thải và an toàn theo từng lô hàng dẫn đến thời gian cần để hoàn thành thử nghiệm, chứng nhận cho lô sản phẩm khá dài. Việc này làm tăng chi phí và khách hàng mua xe đang phải chờ đợi trong thời gian dài.

Hiệp hội doanh nghiệp châu Âu (EuroCham) trong báo cáo tại VBF cũng chỉ ra rằng: Quy trình đăng kiểm áp dụng cho xe nhập khẩu nguyên chiếc (CBU) đang gây ra những trở ngại đối với thương mại liên quan đến vấn đề an toàn như tốn kém chi phí, mất nhiều thời gian và không cần thiết.

Do vậy doanh nghiệp kiến nghị Bộ Giao thông vận tải xem xét sửa đổi các quy trình kiểm tra thử nghiệm xe ô tô nhập khẩu theo hướng áp dụng quản lý trên cơ sở đánh giá mức độ rủi ro của hàng hóa và mức độ tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp.

EuroCham đề xuất chỉ kiểm tra mẫu ô tô đại diện cho từng kiểu loại xe đối với tất cả các lô hàng thay vì áp dụng cho từng lô xe nhập khẩu và việc kiểm tra mẫu ô tô đại diện này chỉ nên được thực hiện lần đầu tiên cho mỗi kiểu loại xe.

Về vấn đề này, tại cuộc làm việc với các bộ, ngành về việc sửa đổi điều kiện kinh doanh và kiểm tra chuyên ngành ngày 21/8 Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết, Chính phủ sẽ sớm ban hành văn bản sửa đổi quy định của NĐ 116 trong đó ô tô nhập khẩu sẽ được kiểm tra theo kiểu loại, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm.

Theo Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, việc sửa đổi NĐ 116 là phù hợp trong bối cảnh thị trường ô tô, hoạt động nhập khẩu ô tô đã đi vào ổn định.