Thấy gì qua bức tranh về đại lý làm thủ tục hải quan hiện nay? Bài 1: Chưa đúng “chất” đại lý!

Công chức Chi cục Hải quan Vĩnh Phúc hướng dẫn thủ tục hải quan cho người khai hải quan. Ảnh: N.Linh.

Lợi trước mắt, hại lâu dài

Vì sao ĐLLTTHQ chưa được nhiều DN XNK tin tưởng sử dụng dịch vụ?

Trong một báo cáo khảo sát của Tổng cục Hải quan mới đây cho thấy, tỉ lệ tờ khai đại lý được ủy quyền nộp thuế thay hoàn toàn cho chủ hàng chiếm tỉ lệ rất thấp chỉ 9,9%; mức độ tin cậy của đại lý chưa được đánh giá ở mức cao, chỉ chiếm tỉ lệ dưới 10%.

Theo Trưởng phòng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) Nguyễn Quang Sơn, một trong những nguyên nhân khiến đại lý chưa phát triển, do có sự e ngại từ chính DN XNK. Có tình trạng DN không làm thủ tục nhưng cũng không muốn ký hợp đồng đại lý. Vì ký hợp đồng đại lý sẽ phức tạp hơn về mặt thủ tục, cũng như phát sinh chi phí. Chính vì vậy giải pháp phổ biến mà DN XNK đang làm là ký giấy giới thiệu khống, vô hình trung biến những người khai thuê thành nhân viên của mình. Đây là vấn đề chủ chốt tác động đến tình trạng đại lý rất khó phát triển hiện nay. Rõ ràng với cách làm đã tồn tại từ năm này qua năm khác đã dẫn đến tình trạng các đại lý sẽ chỉ khai báo sao cho nhanh nhất, có lợi nhất còn trách nhiệm về sau thuộc về phía DN XNK.

Lí giải về vấn đề này, một nhân viên ĐLLTTHQ thừa nhận đã có nhiều năm thực hiện dịch vụ khai thuê, thậm chí có những lúc “cầm” đến cả chục chữ ký số của DN XNK để thực hiện dịch vụ khai thuê. “Có rất nhiều công ty làm theo kiểu giấy giới thiệu đó. Điều này không phải ngẫu nhiên hình thành mà từ thực tế yêu cầu của DN XNK. Bản thân DN chưa hiểu dùng dịch vụ ĐLLTTHQ sẽ có lợi như thế nào và thuận lợi gì. Dù rất muốn thực hiện thủ tục cho DN XNK qua hợp đồng đại lý nhưng vẫn có sự e ngại và DN chọn giải pháp đưa luôn chữ ký số cho đại lý để khai hải quan”- nhân viên đại lý này cho biết.

Theo đại diện Công ty TNHH Minh Nhật, trong nhiều năm nay chưa có cơ chế phân định rõ ràng chế độ ưu đãi dành cho ĐLLTTHQ, kể cả khi lượng khách hàng tăng trưởng hàng năm song trong quá trình làm thủ tục hải quan chưa được phân loại rủi ro ưu tiên. Chính vì vậy, DN hoạt động XNK chưa nhận thấy rõ sẽ được những lợi ích gì khi làm thủ tục thông qua đại lý.

Giám đốc Công ty TRA-SAS Nguyễn Việt Huy cho biết, là DN hoạt động đại lý, hiện nay, phần lớn DN thực hiện thủ tục hải quan theo hình thức ủy quyền cho DN khai thuê hải quan. DN khai thuê hải quan không phải xin giấy chứng nhận để thực hiện dịch vụ, không phải chịu chế tài của bất cứ cơ quan quản lý nào, trong khi đó ĐLLTTHQ phải chịu nhiều chế tài, kiểm duyệt của cơ quan quản lý, phải thực hiện báo cáo hoạt động định kỳ theo quy định. Chính vì thế, DN làm dịch vụ khai thuê lợi hơn rất nhiều so với ĐLLTTHQ. Từ thực tế này, ông Huy cho rằng, để đẩy mạnh phát triển hoạt động của ĐLLTTHQ thì không thể chỉ một mình đại lý làm ăn chân chính thực hiện được mà rất cần sự hỗ trợ của cơ quan chức năng, trong đó có cơ quan Hải quan.

Đại lý cần được nâng chất

Trên thực tế thì việc làm thủ tục cho hàng hóa XNK thường có 3 đối tượng chính: ĐLLTTHQ, chủ hàng, người khai thuê hải quan. Trong đó người được chủ hàng ủy quyền (người khai thuê) chiếm tỷ lệ lớn nhất. Họ làm việc khai thuê hải quan dưới hình thức sử dụng Giấy giới thiệu thay mặt chủ hàng để làm thủ tục hải quan (đối với hàng của công ty thì coi như họ là người của công ty đó, đối với hàng cá nhân họ là người được ủy quyền). Lực lượng này hoàn toàn lấn át các ĐLLTTHQ chính thức vì sự linh hoạt, ít phải làm các thủ tục theo quy định (về ủy quyền, ký hợp đồng…) so với các đại lý chính thức. Và để cạnh tranh với dịch vụ khai thuê, các ĐLLTTHQ phần nhiều cũng phải hoạt động giống như hình thức này. Đó là làm dịch vụ khai thuê dưới hình thức cử nhân viên của mình mang theo Giấy giới thiệu của công ty thuê và từ đó làm sai lệch bản chất hoạt động của một ĐLLTTHQ. Đấy là vấn đề tác động đến tình trạng đại lý rất khó phát triển theo đúng tính chất cốt lõi hiện nay.

Mặt khác, theo ông Lê Văn Triến, Phó Trưởng phòng Thuế XNK, Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh, nhiều công ty đã được công nhận ĐLLTTHQ nhưng đến nay vẫn chưa triển khai hoạt động kinh doanh dịch vụ hoặc vẫn chỉ chú trọng đến công tác dịch vụ vận chuyển, chưa chú trọng đến công tác tư vấn và hướng dẫn nghiệp vụ cho DN. Các ĐLLTTHQ thường có ít trang thiết bị năng lực vận chuyển hàng hóa và cũng không thường xuyên tự cập nhật nâng cao kiến thức về giao nhận XNK, thủ tục hải quan, đặc biệt trong kê khai tính thuế, xác định trị giá tính thuế, áp mã số HS, kỹ thuật nghiệp vụ hải quan, sở hữu trí tuệ, xuất xứ hàng hóa. Điều này khiến cho các DN hoạt động XNK, đặc biệt là DN vừa và nhỏ nhận thức không đầy đủ và đúng nghĩa về ĐLLTTHQ và có phần chưa tin tưởng vào đại lý và nhân viên đại lý, do đó muốn tự mình làm thủ tục hải quan.

Trên thực tế, việc thực hiện chưa đúng quy định pháp luật dẫn tới những hậu quả mà chính DN XNK gánh chịu đã được Tổng cục Hải quan cảnh báo trong thời gian qua. Một số DN XNK giao chữ ký số và tài khoản đăng nhập hệ thống VNACCS cho ĐLTTHQ hoặc các tổ chức, cá nhân khác không phải ĐLLTTHQ để thực hiện khai báo và truyền tờ khai hải quan, chữ ký số... Tài khoản này sau đó đã được sử dụng không đúng mục đích, đơn cử như: Dùng để khai báo cho các chủ hàng khác hoặc lợi dụng thông tin của chủ hàng để mở tờ khai hải quan. Việc lỏng lẻo trong quản lý, cấp phát, sử dụng giấy giới thiệu, giấy ủy quyền đã tạo cơ hội cho một số đối tượng lợi dụng để thực hiện các hành vi trục lợi, ẩn chứa nguy cơ buôn lậu, gian lận thương mại.

Những nhận thức chưa đầy đủ về hoạt động ĐLLTTHQ, cùng với việc đặt niềm tin không đúng chỗ đã dẫn tới những hệ lụy vi phạm quy định pháp luật.

(Bài 3: Khi đại lý làm thủ tục hải quan tiếp tay cho buôn lậu)