Ông có thể khái quát bức tranh TTCKPS sau 2 tháng thị trường này chính thức đi vào hoạt động?

Theo tôi, đây là “bức tranh” khá sinh động với nhiều màu sắc tươi mới, thu hút được sự quan tâm ngày càng lớn của nhà đầu tư. Điều đó được thể hiện thông qua sự tăng trưởng mạnh mẽ cả về khối lượng hợp đồng, giá trị giao dịch và số lượng tài khoản được mở thêm trong vòng 2 tháng qua.

Tính đến ngày 10/10 đã có 10.375 tài khoản giao dịch phái sinh được mở ở các Công ty chứng khoán thành viên thị trường phái sinh, tăng 4,2 lần so với ngày giao dịch đầu tiên. Trong đó, nhà đầu tư cá nhân trong nước chiếm áp đảo với 10.299 tài khoản, chiếm tới 99%; có 41 nhà đầu tư có tổ chức (2 tổ chức nước ngoài).

Tổng khối lượng hợp đồng giao dịch trong 2 tháng qua là 246.749 hợp đồng, tương ứng giá trị giao dịch (theo quy mô danh nghĩa hợp đồng) đạt 19.133,992 tỷ đồng. Tính bình quân, khối lượng giao dịch đạt 5.738 hợp đồng/phiên, giá trị giao dịch bình quân theo quy mô danh nghĩa đạt 444,97 tỷ đồng/phiên, tăng gấp 12 lần so với ngày giao dịch đầu tiên.

Thanh khoản thị trường tập trung vào các hợp đồng ngắn hạn, phù hợp với thông lệ quốc tế. Khối lượng mở (OI) toàn thị trường nhìn chung duy trì xu hướng tăng. Tính đến ngày 10/10/2017, khối lượng OI của thị trường đạt 3.106 hợp đồng, tăng 43,4% so với thời điểm cuối tháng 8 nhưng giảm 5,16% so với thời điểm cuối tháng 9.

Số lượng lệnh vào hệ thống trong tháng 9 tăng 91,3% so với tháng 8. Trong 2 tháng, tính đến 10/10 đã có 230.864 lệnh của nhà đầu tư được đưa vào hệ thống, tính bình quân có 5.369 lệnh/ngày, trong đó tổng cộng 126.177 giao dịch đã được thực hiện, chiếm 54,65% lượng lệnh đặt.

Hoạt động giao dịch được thực hiện chủ yếu bởi các nhà đầu tư trong nước, đặc biệt là trong tháng 9, nhà đầu tư tổ chức đã bắt đầu giao dịch trên thị trường phái sinh, với khối lượng giao dịch là 397 hợp đồng, chiếm 0,15% khối lượng giao dịch toàn thị trường. Nhà đầu tư nước ngoài cũng đã tham gia giao dịch với tổng khối lượng giao dịch tính đến ngày 10/10 đạt 160 hợp đồng, tương ứng 0,065 % tổng khối lượng giao dịch toàn thị trường.

Công tác giám sát thị trường này được thực hiện ra sao nhằm ngăn chặn những hành vi giao dịch bất thường, thưa ông?

Về cơ bản, hoạt động giám sát trên TTCKPS được thực hiện liên tục thông qua các cảnh báo trong ngày và đánh giá phân tích trên cơ sở dữ liệu giao dịch nhiều ngày. Mục tiêu của giám sát không chỉ là phát hiện các hành vi vi phạm mà còn sớm có cảnh báo các dấu hiệu có thể trở thành hành vi vi phạm nhằm bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư trên thị trường và sự phát triển bền vững của thị trường này.

Các đối tượng chính tham gia TTCKPS hiện tại gồm có: Thành viên giao dịch phái sinh, thành viên bù trừ, ngân hàng thanh toán và nhà đầu tư (tổ chức và cá nhân).

Có 3 đơn vị có trách nhiệm giám sát trên TTCKPS là UBCKNN, Sở GDCK Hà Nội và Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (TTLKCK).

UBCKNN là cơ quan quản lý, đồng thời thực hiện công tác giám sát toàn bộ hoạt động của TTCK nói chung và TTCKPS nói riêng. UBCKNN sẽ thực hiện cấp phép và giám sát các tổ chức trung gian là các công ty chứng khoán và ngân hàng thương mại thành viên trên TTCKPS; giám sát các hành vi gian lận, thao túng thị trường của nhà đầu tư và trực tiếp giám sát Sở GDCK và TTLKCK.

Sở GDCK Hà Nội với vai trò là đơn vị vận hành thị trường, chịu trách nhiệm xây dựng hệ thống giám sát và thực hiện giám sát các giao dịch CKPS. Hệ thống giám sát hiện nay tại Sở GDCK cho phép giám sát liên thị trường nhằm đảm bảo phát hiện được và ngăn ngừa kịp thời các hành vi thao túng giữa hai thị trường cơ sở và TTCKPS, hoạt động giao dịch có dấu hiệu bất thường giữa hai thị trường được kiểm soát chặt chẽ.

TTLKCK đóng vai trò trung tâm thanh toán bù trừ theo cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP), cho phép quy trình bù trừ, thanh toán các giao dịch chứng khoán phái sinh diễn ra thuận lợi, an toàn và hiệu quả. Tuy nhiên, trên TTCKPS thì rủi ro thanh toán là lớn nhất vì vậy vai trò của TTLKCK là rất lớn trong công tác giám sát tỷ lệ ký quỹ, quy định về giới hạn vị thế để kiểm soát được các trường hợp mất khả năng thanh toán có ảnh hưởng đến tính an toàn của thị trường.

Ông có khuyến cáo gì cho các nhà đầu tư khi tham gia TTCKPS, thưa ông?

CKPS là công cụ phòng ngừa rủi ro hiệu quả, đồng thời mang lại cơ hội tìm kiếm lợi nhuận lớn cho nhà đầu tư trên thị trường với lợi thế đòn bẩy cao. Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng cần tìm hiểu kỹ trước khi tham gia thị trường tài chính bậc cao này.

Khi tham gia giao dịch CKPS, có 3 việc mà nhà đầu tư cần lưu ý. Đó là ký quỹ trước khi giao dịch; duy trì mức ký quỹ yêu cầu và ngày đáo hạn hợp đồng.

Cũng như các sản phẩm tài chính khác, nhà đầu tư khi tham gia thị trường phái sinh đều phải đối mặt với các rủi ro về biến động giá chứng khoán và thanh khoản của chứng khoán trên thị trường.

Lợi thế của việc tham gia vào hợp đồng tương lai là nhà đầu tư có thể dùng đòn bẩy để mua hợp đồng tương lai, nghĩa là nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra một khoản tiền đặt với một tỷ lệ nhất định để giao dịch các hợp đồng tương lai có giá trị lớn hơn gấp nhiều lần. Nhưng, đây cũng là một con dao hai lưỡi. Nếu giá của hợp đồng tương lai mà nhà đầu tư đã giao dịch biến động theo chiều hướng có lợi, nhà đầu tư sẽ ghi nhận một khoản lời lớn.

Tuy nhiên, nếu giá hợp đồng tương lai biến động theo chiều hướng bất lợi, nhà đầu tư sẽ thua lỗ lớn. Nếu khoản tiền ký quỹ trong tài khoản của nhà đầu tư giảm xuống dưới mức yêu cầu mà nhà đầu tư không ký quỹ bổ sung kịp thời, CTCK sẽ buộc phải đóng bớt một phần hoặc toàn bộ vị thế hợp đồng đang nắm giữ của nhà đầu tư.

Tài khoản nhà đầu tư có thể sẽ ghi nhận một khoản lỗ lớn có thể cao hơn mức ký quỹ ban đầu mà nhà đầu tư đã nộp vào trước khi giao dịch, thậm chí mất trắng khoản ký quỹ ban đầu.

Do vậy, để phòng ngừa rủi ro, cách tốt nhất là nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ các quy định, cách thức giao dịch, đặc biệt cách thức ký quỹ để tránh những tổn thất đáng tiếc trước khi tham gia đầu tư trên thị trường này. Nhà đầu tư phải có kiến thức vững về chứng khoán phái sinh đồng thời phải am hiểu về thị trường cơ sở, bởi chứng khoán phái sinh liên quan đến tài sản cơ sở, liên quan đến thị trường, các chỉ số cổ phiếu, trái phiếu… để có thể dự báo chính xác xu hướng thị trường.

Nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về đặc điểm, cơ chế hoạt động của từng loại sản phẩm trước khi giao dịch và đặt ra các nguyên tắc đầu tư phù hợp với khả năng tài chính và kinh nghiệm của bản thân trên cơ sở xác định mức độ chấp nhận rủi ro của mình, đồng thời tìm hiểu và xây dựng các phương pháp giao dịch phù hợp và hiệu quả nhất.

Nhà đầu tư cần cân nhắc mức độ sử dụng đòn bẩy khi quyết định số lượng vị thế hợp đồng sẽ tham gia. Nhà đầu tư nên nắm giữ số lượng nhỏ các hợp đồng khi mới tham gia giao dịch để làm quen dần cách thức giao dịch trên thị trường.

Khi nhận thấy việc dự báo xu hướng không đúng, nhà đầu tư có thể sửa sai (cắt lỗ) bằng cách sử dụng lợi thế giao dịch khi không cần nắm giữ tài sản cơ sở và giao dịch ngược chiều để đóng vị thế hợp đồng ngay lập tức nhằm hạn chế tối đa thiệt hại do thua lỗ.

Nhà đầu tư cũng nên lưu ý, giao dịch phái sinh sẽ bị tính thuế giao dịch. Hiện tại, nhằm hỗ trợ thị trường, nhà đầu tư chưa bị thu giá dịch vụ. Tuy nhiên, trong tương lai vẫn phải nộp các khoản giá dịch vụ này nhằm hỗ trợ các thành viên giao dịch, Sở GDCK, TTLKCK bù đắp một phần các chi phí đầu tư hạ tầng và công nghệ. Vì vậy, nhà đầu tư cần cân nhắc tất cả các khoản chi phí có thể phát sinh khi tính toán hiệu quả đầu tư.

Xin cảm ơn ông!