Ước tính cả năm 2019, các DN thuộc VAMM bán được khoảng 3,2 triệu xe máy các loại. Ảnh: Nguyễn Hà

Sụt giảm

Báo cáo cập nhật nhất của Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) cho thấy, hai tháng cuối của quý 4/2019, thời điểm tiêu thụ xe máy vốn sôi động nhất trong năm, kết quả kinh doanh của 5 thành viên thuộc VAMM (Honda, Yamaha, Suzuki, Piaggio, SYM) đều sụt giảm so với cùng kỳ năm trước.

Cụ thể, tháng 10/2019 doanh số bán của 5 thành viên chỉ đạt 227.776 xe (giảm 6,5% so với cùng kỳ năm 2018) và tháng 11/2019 bán được 230.288 xe (giảm 2,2%).

Trước đó, kết quả kinh doanh của các thành viên VAMM trong 3 quý đầu năm 2019 cũng giảm. Cụ thể: quý 1/2019 giảm 6,13%, quý 2/2019 giảm 4,39% và quý 3/2019 giảm 3,8% so với cùng kỳ năm 2018. Cộng dồn cả ba quý, doanh số bán đạt 2,335 triệu xe máy các loại, giảm khoảng 4,7% so với cùng kỳ năm 2018.

Như vậy, ước tính cả năm 2019, các DN thuộc VAMM bán được khoảng 3,2 triệu xe máy các loại, thấp hơn con số 3,38 triệu xe của năm 2018 (nếu tính tổng thị trường bao gồm cả những DN không thuộc VAMM đạt khoảng 3,35 triệu xe). Trong tổng số 3,2 triệu xe năm 2019 của VAMM, riêng Honda Việt Nam (HVN) đã chiếm 2,6 triệu xe, (thị phần có gia tăng so với năm trước khoảng gần 80% do thị phần hãng khác giảm). Liên doanh đứng thứ 2 thị trường là Yamaha Việt Nam có sự sụt giảm nhiều hơn, doanh số chỉ đạt khoảng 400.000 xe, giảm trên 20% (còn 13% thị phần).

Xu thế giảm dần của thị trường xe máy đã được dự báo trước do lượng xe máy đã được tiêu thụ lớn trong nhiều qua, thu thập bình quân đầu người tăng nên nhiều người đã chuyển sang mua ô tô, mặt khác xu thế xe máy điện, xe đạp điện đang ngày một lên ngôi với nhiều thương hiệu trong và ngoài nước xuất hiện, chủ trương hạn chế các phương tiện cá nhân, trong đó đặc biệt là xe máy sẽ được áp dụng theo lộ trình với các thành phố lớn.

Tuy số lượng sụt giảm, song thị trường xe máy hiện nay vẫn đang tồn tại một nghịch lý là nhiều sản phẩm của HVN người tiêu dùng phải mua tại đại lý với giá chênh hơn so với giá nhà sản xuất công bố từ vài triệu đến cả chục triệu (tùy thời điểm, tùy phiên bản). Thực tế này đã tồn tại từ nhiều năm, song HVN cho rằng hãng không thể “điều tiết” được do hợp đồng giữa hãng và đại lý là hợp đồng “mua đứt bán đoạn”, nhà sản xuất chỉ có thể cố gắng sản xuất đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng. Tuy nhiên tình trạng giá đại lý cao hơn giá hãng vẫn không được cải thiện là bao. Nhờ chiêu “găm hàng, đẩy giá” này các đại lý của HVN vẫn thu được lợi nhuận khá tốt (dù giảm so với năm trước).

Ngược lại hệ thống đại lý của Yamaha Việt Nam (với khoảng 500 đại lý) thì khó khăn hơn khỉ cả năm chỉ tiêu thụ được con số khoảng 400 nghìn xe. Số lượng đã ít, để kéo khách, các đại lý của Yamaha Việt Nam hầu hết đều bán xe với mức giá thấp hơn hoặc bằng so giá hãng công bố.

3 doanh nghiệp còn lại thuộc VAMM là Suzuki, SYM và Piagio Việt Nam năm 2019 vẫn đang cố giữ thị phần ổn định của mình với dòng sản phẩm riêng. Đặc biệt là Piagio Việt Nam, nhà sản xuất xe thương hiệu cao cấp đến từ Ý này bí mật không công bố doanh số cụ thể song năm 2019, các thương hiệu ga cao cấp của Piagio vẫn giữ vững thị phần của mình, hệ thống đại lý do số lượng và quy mô nhỏ nên hoạt động kinh doanh được đánh giá là vẫn ổn.

Dây chuyền sản xuất xe máy điện của Vinfast. Ảnh: Nguyễn Hà

Xe điện lên ngôi

Năm 2019 ghi nhận sự xuất hiện khá rầm rộ của các thương hiệu xe máy điện. Gây ấn tượng mạnh trong năm 2019, là sự xuất hiện rầm rộ của các dòng xe máy điện cao cấp đến từ thương hiệu Việt, VinFast. Có mặt trên thị trường từ cuối tháng 11/2018, năm 2019 VinFast Klara được giới thiệu tới khách hàng trong nước với hai tuỳ chọn là phiên bản chạy bằng pin Lithium-ion và ắc-quy axit chì với mức giá được nhà sản xuất hỗ trợ lớn.

Sau Vinfast, tháng 9/2019, thương hiệu xe máy điện Mbigo (Hàn Quốc) chính thức góp mặt tại thị trường Việt Nam với 3 phiên bản Mbi X, Mbi S và Mbi V với giá bàn từ 39,8 triệu đồng đến 59,5 triệu đồng.

Tham gia thị trường muộn hơn hai đối thủ VinFast và Mbigo là thương hiệu xe máy điện YADEA. Xuất hiện vào tháng 11/2019 và chỉ bán ra duy nhất một mẫu xe là YADEA G5 (gần 40 triệu đồng) thương hiệu này đang có kế hoạch lớn tại thị trường Việt Nam. Hiện YADEA Việt Nam đã hoàn tất xây dựng nhà máy lắp ráp với dây chuyền hiện đại đặt tại Bắc Giang và đang triển khai mở rộng các showroom trên toàn quốc.

Thị trường xe máy điện Việt Nam còn xuất hiện một số sản phẩm đến từ các doanh nghiệp trong nước cũng như nhập khẩu từ Trung Quốc khiến thị trường xe máy điện thêm phần sôi động. Các mẫu xe máy điện với ưu thế của mình đang ngày một cạnh tranh với xe máy chạy xăng truyền thống, nhất là tại các thành phố lớn, các vùng nông thôn đang được đô thị hóa.

Tuy nhu cầu thị trường giảm, song giá xe máy được cho là sẽ khó có thể giảm do hiện phần lớn (tới 80%) thị phần vẫn nằm trong tay một doanh nghiệp là HVN. Khách hàng vẫn có tâm lý chuộng các sản phẩm của HVN sản xuất, chấp nhận mua giá cao hơn giá nhà sản xuất công bố.