Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản phát biểu tại hội nghị. Ảnh: T.H

Thu triệu USD từ phế phẩm

Ngày 22/12, tại Hội nghị “Ngành Surimi và bột cá – thành lập Câu lạc bộ doanh nghiệp Surimi và bột cá VASEP” do Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) tổ chức, bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Chủ tịch VASEP cho rằng, phụ phẩm đối với sản phẩm đánh bắt trên biển rất nhiều, nên tiềm năng sản xuất surimi và bột cá rất lớn, đóng góp cho kim ngạch xuất khẩu ngành thủy sản Việt Nam.

“Để gia tăng xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt Nam đang chế biến surimi thô thành surimi có giá trị gia tăng cao. Tại Nhật Bản có cửa hàng chỉ bán riêng mặt hàng surimi, với lượng khách hàng rất đông, đây sẽ cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam gia tăng xuất khẩu vào thị trường này”- bà Sắc nhấn mạnh.

Chia sẻ bức tranh ngành sản xuất surimi và bột cá Việt Nam, bà Lê Hằng, Phó Chủ tịch, Giám đốc truyền thông VASEP cho biết, surimi và bột cá là nhóm ngành đặc trưng và tiêu biểu tạo nên chuỗi kinh tế tuần hoàn của thủy sản. Nhóm ngành này không chỉ tạo công ăn việc làm cho nông, ngư dân và người dân tại các địa phương, mà còn đóng góp đáng kể cho kinh tế thủy sản của đất nước và chăn nuôi nói chung.

Ngành sản xuất, xuất khẩu surimi đang và sẽ phát triển mạnh vì được đánh giá là sản phẩm thủy sản phổ biến nhờ hiệu quả về mặt chi phí, được sử dụng như một thành phần quan trọng trong một số món ăn, đặc biệt là trong ẩm thực châu Á. Ngoài ra, người tiêu dùng ưa chuộng surimi vì giá trị dinh dưỡng cao, thời hạn sử dụng phù hợp.

Trong 5 năm qua, mỗi năm Việt Nam thu về 300 – 420 triệu USD từ sản phẩm surimi XK, bao gồm cả surimi cá biển và surimi cá tra, chiếm 4%-5% tổng kim ngạch XK thủy sản của Việt Nam. Trong số hàng trăm sản phẩm thủy sản đông lạnh, chế biến, tươi, sống, khô… thì surimi là một phân khúc có dư địa và tiềm năng phát triển vì đặc thù phù hợp của nghề cá trong nước và xu hướng gia tăng tiêu thụ của thị trường thế giới.

Cùng với surimi, nhóm sản phẩm bột cá, chiếm vị trí quan trọng trong ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi đặc thù. Hoạt động nuôi trồng thủy sản của Việt Nam cũng như trên thế giới trong những năm gần đây ngày càng tăng cả về diện tích nuôi và sản lượng. Nhu cầu về thức ăn thủy sản tăng nhanh và dự kiến xu hướng này sẽ còn tiếp tục tăng trong vài năm tới. Do đó, bột cá – một trong những nguồn nguyên liệu chính để sản xuất thức ăn chăn nuôi nói chung và thủy sản nói riêng cũng tăng theo đáng kể.

Mỗi năm Việt Nam sản xuất 530- 540 nghìn tấn bột cá, trong đó xuất khẩu 200-280 nghìn tấn, bao gồm cả bột cá sản xuất từ cá biển và bột cá sản xuất từ phụ phẩm cá tra. Việt Nam cũng đồng thời nhập khẩu 130-140 nghìn tấn/năm bột cá có hàm lượng protein cao. Về giá trị, 10 tháng năm 2023 Việt Nam đã xuất khẩu 108 triệu USD bột cá các loại và nhập khẩu khoảng 89 triệu USD. Ước tính năm nay, kim ngạch XK bột cá của Việt Nam 120 - 130 triệu USD và nhập khẩu khoảng 100 – 110 triệu USD.

Tìm giải pháp XK surimi và bột cá

Hiện Việt Nam có khoảng trên 100 doanh nghiệp chế biến xuất khẩu surimi và gần 50 doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu bột cá. Trong đó, có nhiều doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu lớn, như: Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn, sản xuất xuất khẩu bột cá tra thu về 12 triệu USD/năm; dầu, mỡ cá tra xuất khẩu thu về 25 triệu USD/năm; Công ty CP Đàu tư Phát triển Đa quốc gia sản xuất bột cá đạt doanh thu 2.000 tỷ đồng, trong đó 60% xuất khẩu; 40% tiêu thụ nội địa…

Các doanh nghiệp cho rằng, câu chuyện băn khoăn trong việc chế biến xuất khẩu 2 mặt hàng gặp nhiều thành thức về nước thải, chia sẻ kinh nghiệm chế biến; liên kết giữa doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu và doanh nghiệp xuất khẩu… nên cần chung tay chăm chút từng ngành hàng để gia tăng xuất khẩu.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, với 28 tỉnh ven biển, phát triển nuôi trồng thủy sản, việc thành lập câu lạc bộ doanh nghiệp để gia tăng chế biến sâu 2 mặt hàng này trong chuỗi kinh tế tuần hoàn, nhằm đảm bảo sản xuất xanh, giảm phát thải… hướng đến dán nhãn xanh cho các sản phẩm thủy sản xuất khẩu.

Nhằm mục đích phối hợp, liên kết hoạt động, giúp nhau nâng cao giá trị, chất lượng của sản phẩm surimi, bột cá của Việt Nam và hợp tác chặt chẽ, cùng có lợi trong tổ chức thực hiện các vấn đề về nguyên liệu, chất lượng, trách nhiệm môi trường, trách nhiệm xã hội, thị trường, rào cản và chính sách, ngày 22/12/2023, VASEP đã ra mắt “Câu lạc bộ doanh nghiệp Surimi và Bột cá VASEP”.

Theo bà Lê Hằng, Câu lạc bộ doanh nghiệp Surimi và Bột cá VASEP được thành lập xuất phát từ thực tế là xu hướng gia tăng số lượng và hoạt động đóng góp của các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu surimi và các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu bột cá trong ngành thủy sản Việt Nam và xu hướng phát triển chung của ngành thủy sản thế giới.

Câu lạc bộ doanh nghiệp Surimi và Bột cá VASEP với tôn chỉ mục đích hợp tác, chia sẻ, hỗ trợ nhau thúc đẩy phát triển bền vững ngành surimi, bột cá nói riêng và ngành thủy sản Việt Nam nói chung, cam kết sẽ luôn tiên phong trong phát triển kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững chuỗi cung ứng thủy sản thông qua việc tuân thủ chặt chẽ các quy định về môi trường, lao động, trách nhiệm xã hội, đặc biệt là quy định chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Với lợi thế nội tại về nguyên liệu từ khai thác biển, nuôi trồng và phụ phẩm chế biến cá tra, ngoài việc gia tăng xuất khẩu, Câu lạc bộ doanh nghiệp Surimi và Bột cá sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hơn vai trò phát triển kinh tế ngành hàng và kinh tế các địa phương, cũng như gia tăng việc làm, sinh kế cho cộng đồng nông, ngư dân tại các địa phương.