Trưng bày và hướng dẫn người tiêu dùng phân biệt hàng thật, hàng giả là giải pháp phổ biến được các DN áp dụng để chống hàng giả. Ảnh: Nguyễn Huế.

Còn nhiều bất cập

Trong khi hàng gian, hàng giả lộng hành ngoài thị trường thì hệ thống pháp luật liên quan lại phát sinh không ít bất cập. Theo nhận định của đại diện các cơ quan quản lí nhà nước, mặc dù đang có tới 7 lực lượng chức năng chống hàng giả nhưng nhìn chung các lực lượng thực thi vẫn chưa đủ mạnh do còn hạn chế về quân số, kinh phí và công cụ hỗ trợ. Bên cạnh đó, các lực lượng cũng chưa kết hợp được với nhau, hoặc kết hợp không chặt chẽ. Chính phủ và các bộ, ngành đã rất quyết liệt trong công tác chống hàng giả thông qua việc ban hành tới 35 quy định liên quan nhưng các chính sách lại còn nhiều bất cập và chồng chéo gây không ít khó khăn trong quá trình triển khai. Cùng chung quan điểm như trên, Luật sư Nguyễn Văn Hậu (TP.HCM) cho rằng, Luật Xử lí vi phạm hành chính đối với hàng gian, hàng giả còn quá nhẹ, không đủ sức răn đe đối với các đối tượng vi phạm. Bên cạnh đó dù cũng đã có quy định về xử lí hình sự đối với việc sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả nhưng trên thực tế mới chỉ có rất ít vụ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Về dân sự, Luật Bảo vệ người tiêu dùng dù đã được ban hành khá lâu nhưng còn khó thực hiện và chưa thực sự phát huy hiệu quả. Đối tượng kinh doanh hàng gian, hàng giả nhiều trong khi lực lượng chống hàng gian, hàng giả lại mỏng, sự hợp tác giữa các lực lượng kiểm tra thiếu gắn kết nhịp nhàng, một bộ phận của cơ quan kiểm tra xử lí thiếu quyết liệt trong xử lí sai phạm cũng là những nguyên nhân dẫn đến tình trạng hàng gian, hàng giả tràn lan ngoài thị trường.

Theo nhận định của các chuyên gia, hiệu quả của công tác chống hàng giả phụ thuộc rất lớn vào sản xuất và DN nhưng nền sản xuất của Việt Nam vẫn chưa đủ mạnh, phần đông DN có quy mô nhỏ và rất nhỏ, tiềm lực yếu, số DN có thương hiệu lớn còn quá ít. Ngoài ra, trong thời gian qua, bên cạnh một số DN đã rất tích cực trong công tác chống hàng giả cũng còn có không ít những DN thờ ơ, không quan tâm đến công tác chống hàng giả, thậm chí nhiều DN còn che giấu thông tin về các sản phẩm bị làm giả vì sự ảnh hưởng đến uy tín của mình gây khó khăn rất lớn đến công tác điều tra xử lý của các cơ quan chức năng.

Cùng với sự thờ ơ của DN sự thiếu quan tâm của người tiêu dùng (NTD) cũng là một trong những nguyên nhân tạo điều kiện cho hàng giả lộng hành là do NTD Việt Nam vẫn chưa thực sự quan tâm đến việc thực hiện quyền của mình. Ông Ngô Bách Phong, Chủ tịch Hội Bảo vệ Người tiêu dùng TP.HCM cho biết, NTD Việt Nam chưa mạnh mẽ nói tiếng không với hàng gian, hàng giả. Nhiều NTD đôi khi biết là hàng kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái nhưng vẫn chấp nhận dùng do không đủ điều kiện dùng hàng thật, hàng tốt. Mặt khác, số đông NTD khi mua phải hàng gian, hàng giả lại tặc lưỡi bỏ qua vì ngại khiếu nại, kiện tụng. Theo thống kê của Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ NTD Việt Nam, mặc dù nước ta đã có tới 50 hội bảo vệ NTD tại các tỉnh thành trên cả nước nhưng tổng cộng mỗi năm cũng chỉ nhận được khoảng 1.000 khiếu nại của NTD về chất lượng hàng hóa, trong khi đó, Singapore có dân số ít hơn nhiều lần nhưng mỗi năm lại có tới trên 10.000 khiếu nại của NTD.

Cần có giải pháp đồng bộ

Lợi nhuận từ việc làm hàng giả quá lớn trong khi việc xử lí chống hàng giả của một số cơ quan chức năng còn thiếu quyết liệt cũng khiến cho không ít DN cảm thấy nản lòng. Theo phản ánh của bà Lâm Thị Thanh Thủy, đại diện Công ty TNHH Hóa Nông Hợp Trí, khi DN này phát hiện sản phẩm của mình bị làm giả và báo cho cơ quan Quản lí thị trường (QLTT) thì lại không nhận được sự hỗ trợ của cơ quan chức năng với lí do do số lượng sản phẩm bị làm giả không nhiều, cần phải tiếp tục theo dõi. Tương tự, đối với mặt hàng dây cáp điện, ông Nguyễn Lộc -Tổng giám đốc Dây cáp điện Capi cũng cho rằng, các cơ quan quản lí nhà nước cần có chế tài nghiêm minh, khắt khe và phải xử lí triệt để tình trạng làm hàng giả hàng nhái bằng các biện pháp mạnh đủ sức răn đe như cấm vĩnh viễn kinh doanh hoặc xử lí hình sự. Bên cạnh đó cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra thị trường.

Để có thể giải quyết được vấn nạn hàng gian, hàng giả, theo nhận định của các chuyên gia, bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống luật pháp để các quy định pháp luật thực sự đi vào cuộc sống, tăng cường vai trò, trách nhiệm và sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, các DN và NTD phải tự biết bảo vệ mình. Cụ thể, đối với các DN phải quan tâm đến việc nâng cao chất lượng hàng hóa, còn phải chủ động trong cuộc chiến chống hàng giả thông qua việc áp dụng công nghệ hiện đại và các giải pháp chống hàng giả, phối hợp với các cơ quan chức năng và các cơ quan truyền thông phát hiện và cung cấp thông tin về hàng giả cho người tiêu dùng. Theo đề xuất của ông Phan Hoàn Kiếm, Chi cục trưởng, Chi cục QLTT TP.HCM, để chống hàng giả tốt hơn, lực lượng QLTT cần có sự hỗ trợ và hợp tác của các DN trong và ngoài nước trong việc tổ chức các khóa tập huấn nhằm cập nhật và nâng cao kỹ năng giúp phân biệt được hàng thật, hàng giả đối với những sản phẩm cụ thể. Bên cạnh đó, các DN cần phổ biến thông tin cảnh báo rộng rãi giúp NTD nhận diện hàng thật, hàng giả, hạn chế thiệt hại cho khách hàng và góp phần ngăn chặn tiêu thụ hàng hóa giả mạo, xâm phạm quyền Sở hữu trí tuệ. Trong thời gian qua, một số DN đã rất tích cực chống hàng giả. Bên cạnh việc cải tiến công nghệ và áp dụng các biện pháp kĩ thuật để chống hàng giả, một số DN còn thiết lập hẳn bộ phận chuyên trách theo dõi hàng giả, hàng nhái trên thị trường và phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng trong nước và nước ngoài tổ chức phá nhiều vụ hàng lậu, hàng giả có quy mô lớn, điển hình như Unilever, Nike, Deageo Việt Nam, Honda, Azonobel... Thực tế cho thấy, nếu DN tích cực và có quyết tâm trong công tác chống hàng giả thì tình trạng hàng giả, hàng nhái sẽ bị hạn chế đáng kể.

Bên cạnh sự quan tâm của DN, việc thay đổi văn hóa mua sắm của NTD được xem là một biện pháp mang tính dài hạn, bền vững trong công tác chống hàng giả, hàng nhái. Hiện nay, hàng giả, hàng nhái, tràn lan không chỉ ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa nơi còn khá hạn chế về thông tin mà còn “tung hoành” ngay cả những khu đô thị lớn với nhiều trung tâm thương mại sầm uất. Tuy nhiên, ngay ở các đô thị lớn thì phần lớn NTD vẫn mù mờ về khái niệm mã vạch và tem chống giả trên sản phẩm. Thậm chí có nhiều TND còn không có thói quen truy xuất nguồn gốc và cũng ít khi giữ lại các hóa đơn mua hàng. NTD là mục tiêu của vấn nạn hàng giả, hàng nhái nhưng cũng là người có quyền quyết định sự “sống còn” của hàng giả, hàng nhái thông qua việc có mua hay không mua các sản phẩm này. Vì vậy, việc NTD từ chối dùng hàng giả và cung cấp thông tin về hàng gian hàng giả phát hiện được cho các cơ quan chức năng và báo chí sẽ mang lại hiệu quả rất lớn trong việc chống hàng gian, hàng giả.