Doanh nghiệp FDI có lãi chiếm tỷ lệ ít, nhiều doanh nghiệp lỗ lớn, liên tục trong nhiều năm
	Gần 72% kim ngạch xuất khẩu thuộc về doanh nghiệp FDI
	310 tỷ USD kim ngạch xuất nhập khẩu trong tay doanh nghiệp FDI

Chuyển giá, trốn thuế vẫn diễn ra ở một số doanh nghiệp FDI

Theo báo cáo của Bộ Tài chính về tình hình sản xuất kinh doanh của DN FDI năm 2019, trong khu vực FDI, những ngành có tỷ suất lợi nhuận tốt gồm: sản xuất, lắp ráp ôtô, xe máy và xe có động cơ khác; công nghiệp chế biến thực phẩm; rượu, bia, nước giải khát; dịch vụ hỗ trợ kinh doanh; phân phối, bảo dưỡng ôtô xe máy và nhóm y tế, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ. Lợi nhuận trước thuế của 22.603 DN FDI đạt hơn 387.000 tỷ đồng, tăng hơn 29.000 tỷ đồng so với năm 2018; lợi nhuận sau thuế hơn 324.000 tỷ đồng, tăng hơn 19.000 tỷ đồng so với năm 2018.

Cũng theo báo cáo của Bộ Tài chính, DN FDI có vai trò đóng góp quan trọng hơn vào phát triển kinh tế - xã hội đất nước và đóng góp ngày càng cao vào ngân sách nhà nước, thể hiện ở số nộp ngân sách và nộp thuế xuất nhập khẩu tăng đều qua các năm.

Về nộp ngân sách, tốc độ tăng số nộp ngân sách của khu vực FDI năm 2019 nhanh hơn so với hai năm trước đó. Theo đó, năm 2019, khu vực DN FDI nộp ngân sách nhà nước hơn 210.200 tỷ đồng, tăng khoảng 13% so với năm 2018. Tại báo cáo này, Bộ Tài chính đánh giá tăng trưởng doanh thu, tài sản và vốn đầu tư của chủ sở hữu tuy thấp hơn những năm trước nhưng vẫn duy trì ở mức cao, cho thấy hoạt động sản xuất kinh doanh của DN FDI vẫn duy trì được tăng trưởng ổn định.

Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, hiệu quả sử dụng tài sản, sử dụng vốn đầu tư tại các doanh nghiệp FDI vẫn còn thấp, chưa phát huy hết tiềm lực, nộp ngân sách chưa tương xứng với ưu đãi được hưởng. Bên cạnh đó, hiện tượng chuyển giá, trốn thuế vẫn diễn ra ở một số doanh nghiệp FDI. Doanh nghiệp luôn báo lỗ, thậm chí lỗ liên tục nhiều năm nhưng vẫn mở rộng sản xuất kinh doanh, doanh thu các năm đều tăng, gây thất thoát, thiệt hại cho ngân sách nhà nước.

Một con số được Bộ Tài chính nhắc đến là số DN FDI có lãi chiếm tỷ lệ ít, mới đạt 45% số DN, trong khi đó, nhiều doanh nghiệp có số lỗ lớn và lỗ liên tục trong nhiều năm. Có tới 12.455 DN báo lỗ, chiếm tỷ lệ 55% dù tổng doanh thu của số DN này đạt khoảng 847.000 tỷ đồng, tăng gần 12,7% so với năm 2018 và tổng tài sản giảm 0,7% so với năm 2018. Có khoảng 3.545 DN lỗ mất vốn năm 2019, chiếm gần 15,7%, nhưng trong số này có 2.160 DN doanh thu vẫn tăng trưởng.

Ngoài một số dự án lớn có hiệu quả kinh tế cao, đóng góp ngân sách tốt, nhiều dự án hiệu quả chưa cao, mức độ đóng góp ngân sách thấp. Đơn cử, trong năm 2019, tổng doanh thu của 2 DN FDI lớn là Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh và Công ty Cổ phần Thép Posco Yamoto Vina tăng từ 77.456 tỷ đồng lên 82.741 tỷ đồng, nhưng nộp ngân sách giảm từ 101 tỷ đồng xuống 92,6 tỷ đồng.

“Đóng góp cho ngân sách chưa tương xứng với những ưu đãi (đất đai, thuế,...) dành cho những DN lớn này”, Bộ Tài chính khẳng định. Bộ Tài chính cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính tiếp tục chỉ đạo Tổng cục Thuế và các cục thuế địa phương tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với nhóm doanh nghiệp FDI có dấu hiệu chuyển giá.

Cần có cơ quan chuyên trách chống chuyển giá

Nghị quyết của Bộ Chính trị về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030 khẳng định, các hiện tượng chuyển giá, đầu tư "chui", đầu tư "núp bóng" ngày càng tinh vi và có xu hướng gia tăng. Giải pháp để khắc phục tình trạng này, Nghị quyết nêu rõ, cần nghiên cứu, xây dựng các quy định khắc phục tình trạng "vốn mỏng", chuyển giá... ; hoàn thiện pháp luật về chống chuyển giá theo hướng nâng lên thành luật. Đồng thời, hoàn thiện, bổ sung các quy định chặt chẽ trong pháp luật về thuế, ngoại hối, hải quan, đầu tư, khoa học và công nghệ, về xây dựng cơ sở dữ liệu, công bố thông tin... để kiểm soát, quản lý, ngăn chặn chuyển giá ngay từ khi thành lập và trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp FDI. Xây dựng bộ máy chuyên trách chống chuyển giá đủ mạnh, đủ năng lực; cơ chế kiểm tra liên ngành, chuyên ngành để ngăn ngừa và hạn chế tình trạng chuyển giá của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, dựa trên những quy định pháp luật về thanh tra, kiểm tra thuế đối với các DN, các cơ quan chức năng cần có sự vào cuộc thanh tra, kiểm tra đối với những DN FDI có dấu hiệu chuyển giá, trốn thuế để kịp thời phát hiện và ngăn chặn tình trạng này.

Nhiều chuyên gia cũng ủng hộ việc cần thiết phải có một bộ phận chuyên trách về thanh tra, kiểm soát chống chuyển giá, hay còn gọi là “đặc nhiệm chống chuyển giá” thay vì kiêm nhiệm như hiện hành. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, những giải pháp liên quan đến việc xây dựng một luật dành riêng cho chống chuyển giá hay lập cơ quan chuyên trách về chống chuyển giá chưa được tiến hành. Do đó, cần xem xét vấn đề này một cách nghiêm túc và sớm nghiên cứu, xúc tiến việc thành lập bộ phận chuyên trách này nhằm hạn chế tình trạng chuyển giá.