Chế biến cá tra xuất khẩu Ảnh: ST

Giảm sút tại thị trường lớn

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tính đến hết tháng 8/2019, tổng giá trị XK cá tra đạt 1,3 tỷ USD, giảm 7,7% so với cùng kỳ năm trước. Như vậy, đã 6 tháng liên tiếp kể từ tháng 3/2019, giá trị XK cá tra giảm sút, trong đó, tại một số thị trường XK lớn (Mỹ) giảm mạnh.

Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung kéo dài đã gây thiệt hại cho ngành sản xuất cá rô phi Trung Quốc tại thị trường Mỹ, nhiều doanh nghiệp XK cá tra Việt Nam kỳ vọng sẽ gia tăng cơ hội tại thị trường này. Tuy nhiên, trái với dự đoán, giá trị XK cá tra sang Mỹ vẫn giảm do rào cản thương mại và kỹ thuật vẫn ngăn cản tăng trưởng XK sang thị trường này.

Nếu trước đây, thị trường Hoa Kỳ được xếp hàng đầu trong việc nhập khẩu cá tra Việt Nam thì 9 tháng của năm 2019, kim ngạch xuất khẩu cá tra vào thị trường này giảm đến 40%, đạt 221 triệu USD. Nguyên nhân của sự sụt giảm này là do thuế chống bán phá giá trong lần xem xét hành chính (POR14) mới đây ở mức cao, mặc dù thị trường này có đến 62 DN cá tra đủ tiêu chuẩn xuất khẩu vào Hoa Kỳ.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), trong 4 tháng đầu năm nay, giá trị XK cá tra sang thị trường Mỹ giảm và thấp hơn so với giá trị XK sang thị trường EU từ 1,5 - 8 triệu USD. Tuy nhiên, kể từ tháng 5 đến tháng 8/2019, giá trị XK cá tra sang thị trường Mỹ lại vượt lên EU. Mỹ trở lại vị trí là thị trường XK cá tra lớn thứ 2 của Việt Nam. Tuy nhiên, do 6 tháng giá trị XK cá tra sang thị trường này giảm liên tiếp kể từ tháng 3 năm nay nên tổng giá trị XK cá tra trong 9 tháng năm 2019 vẫn giảm đến 40% so với cùng kỳ năm 2018.

Với mức thuế chống bàn phá giá cao, thị trường Mỹ sẽ chỉ có một vài công ty XK cá tra Việt Nam có thể thâm nhập, những rủi ro về thuế vẫn là rào cản khiến cho cả những doanh nghiệp này cũng phải chủ động mở rộng sang các thị trường khác. Do vậy, theo VASEP, XK sang Mỹ trong nửa cuối năm khó có thể phục hồi.

Kỳ vọng thị trường Trung Quốc

Xuất khẩu cá tra vào thị trường Trung Quốc phục hồi là tin vui, khi tình hình xuất khẩu cá tra của cả nước từ đầu năm đến nay gặp khó khăn ở nhiều thị trường khác nhau.

Khác với thị trường Hoa Kỳ, thị trường Trung Quốc gặp khó khăn ngay từ những ngày đầu năm 2019. Nguyên nhân do Trung Quốc siết chặt chính sách biên mậu, gia tăng biện pháp kỹ thuật để kiểm tra chất lượng sản phẩm thông qua biện pháp kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm. Nhiều người cho rằng, Trung Quốc là thị trường dễ tính, song qua đợt kiểm soát này cho thấy, đây không phải là thị trường dễ tính như mọi người “lầm tưởng”. Bởi, ưu điểm của thị trường này là nhập khẩu sản lượng lớn, thanh toán linh hoạt, nhập khẩu nhiều mặt hàng khác nhau, từ cá tra fillet, xẻ bướm đến cắt khúc. Trước khó khăn trong XK cá tra vào thị trường Trung Quốc, ngay trong tháng 4 và 5/2019, cơ quan chức năng của 2 nước đã tăng cường đối thoại, tìm kiếm các biện pháp để phía Trung Quốc mở cửa biên giới, nới lỏng chính sách để xuất khẩu cá tra vào thị trường này thuận lợi. Sau nhiều nỗ lực, từ tháng 6/2019 đến nay, XK cá tra vào thị trường Trung Quốc bắt đầu tăng trở lại.

Ngay khi Trung Quốc miễn thuế cho 33 mặt hàng thủy sản vào thị trường này (trong đó có mặt hàng cá tra), cơ quan chức năng của nước này đã tăng cường các biện pháp để kiểm soát chất lượng thủy sản. Cụ thể, sản phẩm XK phải đáp ứng đủ 2 điều kiện. Một là, phải được sản xuất tại cơ sở có tên trong danh sách được phép XK do Nafiqad công nhận. Hai là, từng lô hàng thủy sản khi XK phải kèm theo chứng thư an toàn thực phẩm do Cục Chế biến nông lâm thủy sản (Nafiqad) cấp. Định kỳ 3 tháng, Nafiqad và Tổng cục Hải quan Trung Quốc sẽ cập nhật và thông báo định kỳ cho nhau để xem xét và công nhận danh sách các cơ sở sản xuất chế biến thủy sản xuất khẩu. Phía Trung Quốc sẽ cập nhật danh sách này lên website của họ để hải quan cửa khẩu căn cứ vào đó cho thông quan. Thủy sản nhập khẩu vào Trung Quốc phải có chứng nhận kiểm dịch, giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), bao bì đóng gói phải có tiếng Trung Quốc và tiếng Anh, phù hợp với tiêu chuẩn đóng gói của Trung Quốc…

Trong năm nay, các doanh nghiệp XK cá tra Việt Nam tiếp tục XK đa dạng nhóm sản phẩm cá tra sang thị trường Trung Quốc như: cá tra phile đông lạnh (HS 030462); cá tra nguyên con xẻ bướm tẩm muối đông lạnh (HS 030564), bong bóng cá tra sấy (HS 030572); bong bóng cá tra đông lạnh (HS 030399)... Cho đến thời điểm này, Trung Quốc, Hồng Kông (Trung Quốc) vẫn tiếp tục là “tâm điểm” của nhiều doanh nghiệp XK cá tra Việt Nam.

Với những biến động thị trường, VASEP dự báo, XK cá tra năm nay sẽ đạt kim ngạch trên 2,2 tỷ USD.