Nghị viện châu Âu vừa thông qua bộ luật quản lý AI

Đây được coi là hình mẫu cho các quốc gia và khu vực khác thực hiện các quy định tương tự liên quan đến lĩnh vực mới mẻ, song được cảnh báo có nhiều nguy cơ tiềm ẩn này.

So với các quy định tại một số nước, luật AI của EU là quy định toàn diện nhất, bao trùm hàng loạt vấn đề từ rủi ro cho đến bản quyền. Luật đặt ra nghĩa vụ đối với cả nhà cung cấp và người dùng dựa trên 4 cấp độ rủi ro của AI, gồm rủi ro không thể chấp nhận được, rủi ro cao, rủi ro nói chung và rủi ro thấp. Các hệ thống AI “gây rủi ro không thể chấp nhận” bị xem là mối đe dọa với con người và sẽ bị cấm, như hệ thống có khả năng thao túng hành vi nhận thức của con người. Các hệ thống AI ảnh hưởng tiêu cực đến sự an toàn hoặc các quyền cơ bản được xếp vào "rủi ro cao", sẽ phải được đánh giá trước khi đưa ra thị trường và tiếp tục được đánh giá trong vòng đời.

Trong khi đó, luật AI coi những rủi ro có hệ thống có thể phát sinh từ các mô hình AI sử dụng vào mục đích chung, trong đó có các mô hình AI tổng quát lớn. Các nền tảng AI tổng quát, như ChatGPT, sẽ phải tuân theo những yêu cầu minh bạch nội dung do AI tạo ra, thiết kế mô hình ngăn chặn việc tạo ra nội dung trái phép và công bố các bản tóm tắt dữ liệu có bản quyền được dùng để huấn luyện AI. Còn hệ thống AI có rủi ro thấp, gồm các hệ thống AI tạo ra hoặc xử lý hình ảnh, âm thanh hoặc nội dung video, ví dụ như deepfake. Các hệ thống này phải tuân thủ tính minh bạch tối thiểu, cho phép người dùng nhận biết được đang tương tác với AI và quyết định tiếp tục sử dụng hay không.

Các nước thành viên sẽ phải đưa ra các hình thức xử lý thích đáng và có tính răn đe, trong đó có các mức xử phạt hành chính, đối với những hệ thống AI vi phạm các quy định của luật. Trong đó, ngưỡng cao nhất mà luật đề ra để xem xét là phạt tới 35 triệu euro, tương đương 7% tổng doanh thu toàn cầu hàng năm của công ty nếu không tuân thủ các yêu cầu về dữ liệu.

Ban đầu, một số nước thành viên EU, nhất là Pháp và Đức, lo ngại luật AI sẽ kìm hãm sự đổi mới, sáng tạo của các công ty công nghệ tại châu lục. Tuy nhiên, Ủy ban châu Âu (EC) khẳng định luật mới đem lại cho người dùng sự tin tưởng vào các hệ thống AI, từ đó gia tăng mối quan tâm đến công nghệ tiên tiến này. Về phía doanh nghiệp, đạo luật tạo khuôn khổ pháp lý vững chắc để các nhà cung cấp AI có thể tiếp cận những thị trường rộng lớn hơn. Các công ty tuân thủ luật AI cũng sẽ phải thực hiện thử nghiệm trong thế giới thực, do đó sẽ có môi trường thử nghiệm có kiểm soát đối với những công nghệ đổi mới.

Giới chuyên gia đánh giá luật AI của EU là một sáng kiến bước ngoặt nhằm đưa EU trở thành khu vực dẫn đầu thế giới về công nghệ AI có đạo đức và lấy con người làm trung tâm, trong khi thúc đẩy khả năng cạnh tranh và đổi mới, sáng tạo. Bộ luật này chính là công cụ giám sát và kiềm chế những tác động tiêu cực của công nghệ AI để thực sự được quản lý và khai thác phục vụ con người.