Ông Vũ Hoàng Liên.

Trước hết, xin ông cho biết một cách khái quát nhất về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư?

- Như chúng ta đã biết, cuộc cách mạng công nghiệp thứ nhất là việc sử dụng năng lượng nước và hơi nước để cơ giới hoá sản xuất. Cuộc cách công nghiệp lần hai là việc chuyển sang sử dụng năng lượng điện và công nghiệp chế tạo máy móc. Cuộc cách mạng công nghiệp lần ba là sự đột phá với việc sử dụng điện tử và công nghệ thông tin để tự động hoá sản xuất. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư vẫn đang là khái niệm mới, được kỳ vọng sẽ tạo ra một loạt công nghệ, sản phẩm là sự liên kết giữa vật lý, số hóa và sinh học; tạo liên kết giữa thế giới thực và thế giới ảo thông qua các công nghệ thông minh.

Vậy nên, có thể nói, cuộc cách mạng thứ tư này nếu được phát triển sâu sẽ làm thay đổi mọi nền công nghiệp, làm thay đổi các hệ thống sản xuất, quản lý, quản trị… toàn thế giới. Ví dụ trước đây, robot phụ thuộc vào con người để hoạt động, nhưng khi robot tự vận hành trong một điều kiện nào đó, có sự tương tác với con người thì đó thuộc về cuộc cách mạng công nghiệp thứ tư.

Thực ra, bản chất của của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư là việc tạo ra các hệ thống ảo được thiết lập từ môi trường thông tin, giúp kết nối và tương tác giữa con người, máy móc và thế giới thực thông qua cả 5 giác quan. Điển hình nhất cho sự liên kết thực và ảo hiện nay là sự ra đời IoT (Internet of Things – Internet kết nối vạn vật). Có thể lấy ví dụ về trò chơi Pokemon Go được phát triển gần đây, thế giới trong game là thế giới ảo nhưng đã có sự tương tác với con người, nếu được phát triển thành những mối quan hệ thông minh hơn, có độ tương tác mạnh hơn như hiểu được cảm xúc con người… thì sẽ càng tác động lớn đến đời sống xã hội.

Với các doanh nghiệp, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư sẽ tạo ra tác động và sự thay đổi như thế nào, thưa ông?

- Các doanh nghiệp sẽ có 2 cơ hội liên quan đến cuộc cách mạng công nghiệp thứ tư. Thứ nhất là sản xuất ra những thiết bị giải pháp theo xu hướng của nền công nghiệp thứ tư. Thứ hai là các doanh nghiệp ứng dụng sản phẩm, giải pháp của nền công nghiệp thứ tư cho ý đồ kinh doanh của mình.

Với các doanh nghiệp sản xuất, trong điều kiện hiện nay, các công ty về công nghệ thông tin, điện tử, phần mềm có cơ hội lớn hơn trong việc sản xuất phần mềm, phát minh ra các thiết bị mới. Còn công ty sản xuất thiết bị cơ điện, cơ khí chính xác… cũng có cơ hội sản xuất bộ cảm biến (sensor), các bộ điều khiển để phục vụ cho sự tương tác giữa thế giới thực và ảo.

Tuy nhiên, cơ hội phát triển thực sự lại dành cho các doanh nghiệp ứng dụng. Ví dụ như một doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ dạy lái xe, nếu bây giờ phải dùng trực quan rất tốn kém. Nhưng sau này, họ chỉ cần những bộ dụng cụ để thực hành trong thế giới ảo, điều này cực kỳ quan trọng và hữu ích cho việc dạy lái máy bay, lái tàu vũ trụ… Hoặc với những công nghệ mới, các doanh nghiệp sẽ có cơ hội để sản xuất xe không người lái, sản xuất sản phẩm từ công nghệ in 3D…

Ông đánh giá như thế nào về môi trường kinh tế - xã hội Việt Nam nếu muốn bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư?

- Nếu xét về tỷ trọng ngành công nghiệp, điều đáng buồn là Việt Nam vẫn đứng ở giai đoạn công nghiệp thứ hai. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là chúng ta không có những sản phẩm công nghiệp điện tử, công nghệ thông tin, mà là những sản phẩm này vẫn còn yếu, chưa đủ nhiều để được xếp hạng. Chính vì thế, như tôi đã nói ở trên, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư sẽ khiến thay đổi toàn diện thế giới, nên nếu muốn ứng dụng, việc cải cách nền kinh tế nước ta là điều đương nhiên. Bởi một khi đã bước vào nền kinh tế thế hệ thứ tư thì có rất nhiều việc phải thay đổi.

Đầu tiên là phải tạo được động lực để giúp doanh nghiệp tham gia vào nền kinh tế thứ tư, động lực này thiên về môi trường chính sách, pháp lý… giúp doanh nghiệp có đủ tự tin, ý chí để tham gia. Thứ hai là điều kiện khả thi về tài chính, công nghệ, môi trường, hạ tầng, phát minh, sáng tạo…

Bên cạnh những điều kiện trên thì việc thay đổi nhận thức của xã hội cũng là điều quan trọng. Bởi nếu con người không được giáo dục tốt, không được hiểu biết thì sự thông minh của công nghệ có thể biến thành công cụ gây hại, hoặc tự gây hại cho chính mình. Xã hội nếu không văn minh thì ngay chính người sản xuất, dù không có ý đồ xấu vẫn có thể vô tình sản xuất ra những thứ có tác động tiêu cực. Nên hiện nay, IoT xuất hiện cũng đã cần rất nhiều đến giáo dục và sự chuyển biến văn hóa xã hội, nếu IoT không được kiểm soát bằng môi trường pháp lý và đạo đức thì rất nguy hiểm. Do đó, những tiến bộ về khoa học công nghệ nếu không có sự giáo dục từ gốc rễ ban đầu sẽ khó có thể phát triển đúng và hiệu quả.

Mặc dù đầy mới mẻ và khó khăn, nhưng cơ hội đến với các doanh nghiệp Việt Nam từ các cuộc cách mạng công nghiệp là như thế nào, thưa ông?

- Chúng ta có thể tiến lên cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba, bởi điện tử, công nghệ và các dịch vụ online là cơ hội lớn, có tính khả thi cao của người Việt Nam. Thực tế thì Việt Nam đã có nhiều doanh nghiệp công nghệ lớn, vươn tay ra thế giới… nên nếu biết nắm bắt cơ hội, chúng ta sẽ có được những bước nhảy vọt, bắt kịp tốc độ của thế giới. Điều này cần đến “bàn tay” hỗ trợ của Nhà nước để tạo cơ chế cho sự phát triển. Thứ hai là vai trò của các nhà công nghệ, sau đó mới đến vai trò của các nhà đầu tư và tài chính.

Đặc biệt, nền công nghiệp mới đang rất cần đến thế hệ trẻ và doanh nghiệp khởi nghiệp. Bởi phát triển doanh nghiệp theo hình thức này không cần đến quy mô, không bị giới hạn về tuổi tác, không gian, không bị hạn chế bởi các quan hệ xã hội, vị trí… thậm chí là khả năng tài chính. Vì thế, trong thời gian tới, rất cần sự vào cuộc của các cơ quan liên quan để tiếp tục truyền thông, cung cấp thông tin, giúp chuyển hóa nhận thức của thế hệ trẻ, giúp thế hệ này thấy được cơ hội và thêm đủ tự tin để dám dấn thân, dám thực hiện.

Xin cảm ơn ông!