Nhờ tài khéo léo của người phụ nữ miệt biển, lạch được chế biến thành nhiều món ngon bổ dưỡng - (Ảnh: T.LY)

Quả thật kể từ ngày về sống nơi xứ biển, lần đầu tiên tôi được tận mắt nhìn thấy lạch biển còn tươi roi rói như thế.

Ba con lạch, mỗi con dài chừng hai tấc, to bằng cổ tay, chừng một ký rưỡi. Là loài da trơn, thân dài, đuôi dẹt, nhưng lạch biển khác lạch nguồn là sống ở vùng biển cạn, cửa sông và có kích cỡ lớn gấp nhiều lần.

Ở các cửa biển Quảng Nam, lạch biển xuất hiện nhiều nhất vào tháng 5, tháng 6 âm lịch. Bề ngoài lạch biển trông chẳng bắt mắt tí nào, da trơn lại có mùi tanh nên khâu sơ chế phải quen tay và có kinh nghiệm.

Người ta không dùng nước sôi mà dùng tro bếp, nước chanh hoặc khế để làm sạch nhớt của chúng, cách này giúp làm lạch được sạch, không tanh, thịt lại không bị cứng.

Tôi và cô bạn hì hục "vật" mấy con lạch, làm sạch, cắt khúc, lóc phần thịt và xương, đầu lạch ra để riêng.

Hơn một tiếng chúng tôi hoàn thành công đoạn sơ chế thì cũng đúng lúc ba bạn từ bến tàu về, tay lỉnh kỉnh đủ các phụ gia chế biến như sả, ớt, tiêu, hành, tỏi... đi kèm còn có đủ hành, ngò, ngũ điếc, khế, măng...

Lạch biển mới được ngư dân bắt về còn tươi nguyên - Ảnh: T.LY

Thịt lạch biển sau khi qua sơ chế chuẩn bị làm món xào lăn và ram - Ảnh: T.LY

Xương, đầu lạch nấu canh chua - Ảnh: T.LY

Mỗi nơi mỗi kiểu, lạch chế biến khoản chừng chục món ăn như chiên giòn, nướng sả ớt, hấp, rang muối, um, lẩu... Riêng ở vùng biển Quảng Nam, khoái khẩu nhất là lạch xào lăn - món đầu tiên bạn giới thiệu.

Một phần thịt lạch đã thái mỏng cho vào nồi ướp gia vị vừa ăn gồm muối hầm, bột ngọt, tiêu, ớt. Độ mươi phút thì bắt lên chảo, khử dầu, đổ thịt lạch vào xào. Bí quyết ở chỗ là để lửa liu riu, đợi nước đặc lại dần theo bong bóng lụp xụp là thêm cà chua, hành tây, ngò gai.

Cho thịt vào đĩa rắc rau húng, đậu phụng rang lên trên.

Chỉ mới thử một miếng thôi mà như được tận hưởng hết hương vị đậm đà, ngon ngọt của biển. Món này đúng điệu nhất phải ăn cùng bánh tráng, thêm xị rượu gạo lai rai. Thế mới hiểu tại sao bạn ưu tiên chế biến món này trước dành riêng cho ba bạn.

Lạch biển xào lăn đã hảo hạng rồi nhưng nấu canh chua cũng ngon không kém.

Bắt chảo dầu nóng, phi hành cho thơm, đổ phần xương, đầu lạch khúc đã thấm gia vị vào um, sau đó cho măng, cà chua, khế vào tiếp tục đun nhỏ lửa. Vài phút sau đổ nước đã nấu sôi vào thêm chuối chát, khế và chờ nước sôi trở lại thì bắc xuống, nêm gia vị vừa ăn rồi bỏ rau thơm vào.

Món này thường được dùng ăn với cơm nóng hay bún đều khá ngon miệng.

Lạch xào lăn ăn cùng bánh tráng nướng mới đúng điệu - Ảnh: T.LY

Thơm ngon tô canh chua lạch biển giải nhiệt ngày hè - Ảnh: T.LY

Ram lạch - món quà vặt khoái khẩu của trẻ em vùng biển - Ảnh: T.LY

Thực đơn của bạn còn một món khá độc đáo, không riêng gì người lớn mà hầu hết trẻ em vùng biển đều thích đó là ram lạch. Dùng phần thịt còn lại, thái to hơn thịt xào lăn rồi băm nhuyễn. Cho gia vị muối, bột ngọt, đường, tiêu và tỏi băm nhuyễn, nhào đều cho gia vị quyện vào lạch.

Tiếp tục lấy bánh tráng gói một ít thịt lạch lại thành ram cuộn tròn. Từ từ tả từng gói ram vào chảo dầu đang sôi. Ram chín, màu vàng ruộm, nhanh tay vớt ra để ráo dầu trước khi trưng bày lên đĩa.

Món này có thể ăn vặt hoặc cuốn bánh tráng, rau sống chấm nước mắm chua ngọt, hương vị đặc trưng không lẫn vào đâu được.