Tôi đánh giá cao ngành Tài chính nói chung, đặc biệt cơ quan Hải quan, Thuế tiên phong trong chuyển đổi số và làm từ sớm. Cơ quan Hải quan là một trong những đơn vị phải va chạm với khối lượng hàng hóa rất lớn, nếu như không làm tốt việc chuyển đổi số thì sẽ là nút thắt rất lớn, không chỉ là gánh nặng cho ngành Hải quan mà còn tăng chi phí cho doanh nghiệp khi phải chờ đợi.

Chính nhờ đó, không chỉ tác động về phía bản thân các doanh nghiệp, giờ đây liên quan đến lĩnh vực thuế, hải quan, người dân, doanh nghiệp ngồi bất cứ đâu, bất cứ giờ nào cũng có thể thực hiện được nghĩa vụ khai và nộp thuế, không như ngày xưa, phải xếp hàng tại cơ quan Thuế và Hải quan làm thủ tục. Do vậy, tạo ra sự tiện lợi nhanh chóng, giúp người nộp thuế tuân thủ tốt hơn, hàng hóa lưu thông nhanh hơn.

Bên cạnh đó, việc chuyển đổi số tác động chính đến đội ngũ công chức của ngành Hải quan, Thuế, đã làm thay đổi phương thức quản lý, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, chuyển từ trạng thái cơ quan quản lý là người quản lý xin - cho sang một cơ chế phải phục vụ. Tuy nhiên, quản lý thuế và hải quan vẫn còn những rủi ro chưa kiểm soát được hết khi thay đổi từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm. Hiện nay, kinh doanh trên mạng càng ngày phát triển đa dạng. Làm thế nào để kiểm soát được là vấn đề đặt ra rất lớn đối với ngành Hải quan, Thuế.

Để làm được điều đó, hai ngành cần tiếp tục phải chuyển đổi số mạnh hơn và tiên phong hơn, phải kiểm soát tự động, nhận diện qua trí tuệ nhân tạo AI, giúp công chức thuế, hải quan ngồi một chỗ có thể kiểm soát tự động. Đồng thời, nếu sử dụng công nghệ Blockchain thì quản lý được hàng hóa, bắt đầu ở nước ngoài, hàng hóa chưa vào Việt Nam đã biết được giá cả, chi phí, xuất xứ… chắc chắn ngành Hải quan, Thuế phải đi đầu trong vấn đề ứng dụng công nghệ hiện đại tự động trong công nghệ 4.0. Hơn nữa, công tác quản lý thuế và hải quan không chỉ của riêng ngành Hải quan, Thuế mà trở thành hoạt động liên ngành, phối hợp chặt chẽ không chỉ trong nước, mà còn hợp tác xuyên biên giới, quốc tế hóa các hoạt động đó.

Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin và thống kê hải quan Lê Đức Thành: Số hóa toàn bộ hồ sơ hải quan

Hiện nay ngành Hải quan đang phục vụ khoảng 80.000 doanh nghiệp XNK thường xuyên. Kim ngạch XNK dự kiến đến 31/12/2022 đạt 740 tỷ USD, Năm 2022 ngày Hải quan đang được giao chỉ tiêu thu ngân sách 350.000 tỷ đồng.

Khoảng 7 năm trở lại đây, quân số ngành Hải quan giảm dần, trung bình một năm giảm khoảng 1 đến 1,5% quân số, khối lượng giao dịch, kim ngạch tăng 20%, thuế tăng 10%. Để đáp ứng được yêu cầu công việc, trong nhiều năm qua (từ giai đoạn năm 2000) ngành Hải quan luôn chú trọng công tác hiện đại hóa.

Đáng chú ý, từ khi dịch Covid-19 diễn ra, về cơ bản ngành Hải quan không có sự xáo trộn trong hoạt động khai hải quan và hoạt động XNK của doanh nghiệp vì ngành Hải quan đã có nền tảng hiện đại hóa từ những năm 2000.

Minh chứng cụ thể cho giá trị cải cách hiện đại hóa mang lại được thể hiện rõ nét trong các con số. Trong 15 triệu giao dịch/năm thì chỉ có 5% giao dịch luồng Đỏ, 30% luồng Vàng và 65% luồng Xanh, không có bất kì sự can thiệp nào của con người, hoàn toàn bằng máy tính. Tỷ lệ luồng Đỏ đã tiếp cận chuẩn mực quốc tế, tuy nhiên tỷ lệ luồng Vàng cần tiếp tục giảm sâu nữa để tăng tỷ lệ luồng Xanh, tiếp cận chuẩn mực quốc tế lớn hơn nữa.

Đối với công tác chuyển đổi số của ngành Hải quan là cả quá trình, khoảng những năm 2000 ngành Hải quan đã dần thực hiện quá trình này. Điển hình lớn nhất là 2014, cộng đồng doanh nghiệp tiếp cận thông quan tự động, tại đây tất cả các tờ khai hải quan gần số hóa. Người dân và doanh nghiệp gửi tờ khai đến sau 3 giây nhận được kết quả trả lời: Xanh, Vàng hay Đỏ.

Số hóa là một trong những nội dung ngành Hải quan tiếp tục đẩy mạnh. Bởi hiện nay một bộ phận hồ sơ vẫn gửi đến cơ quan Hải quan dưới dạng bản scan. Đã là scan thì chưa phải là số hóa. Do đó một trong những mục tiêu quan trọng của ngành Hải quan đến 2025 phải đạt được là số hóa toàn bộ hồ sơ hải quan. Doanh nghiệp nộp hồ sơ hải quan dưới dạng số chứ không phải điện tử. Nghĩa là tất cả được thể hiện bằng các chỉ tiêu, tiêu chí thông tin và trên cơ sở đó, cơ quan Hải quan sẽ xây dựng được cơ sở dữ liệu giúp cơ quan Hải quan đánh giá được rủi ro chính xác hơn, quyết định phân luồng chính xác và giảm thiểu tỉ lệ kiểm tra thực tế hàng hóa.

TS. Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ Quốc gia: Cần sự đồng hành của các bộ, ngành liên quan

Chuyển đổi số của ngành Tài chính, trong đó có Hải quan và Thuế đã có những bước đi ấn tượng, phù hợp với chủ trương và định hướng của Chính phủ.

Ngành tài chính, ngân hàng đã có những chuyển biến rất tốt trong chuyển đổi số, nhưng không thể đi một mình, mà cần sự đồng hành của các bộ, ngành liên quan. Đặc biệt, việc chia sẻ dữ liệu dân cư quốc gia phục vụ cho chuyển đổi số lĩnh vực tài chính, ngân hàng sẽ cần được đẩy nhanh hơn nữa để tạo thuận lợi cho chuyển đổi số các lĩnh vực, trong đó có Hải quan và Thuế.

Rõ ràng để triển khai thành công chuyển đổi số cần phải có hệ sinh thái. Người dân chỉ cần có một đến hai app là có thể kết nối với tất cả các dịch vụ. Để làm được điều đó đòi hỏi phải có cơ chế, chính sách chia sẻ thông tin dữ liệu và trách nhiệm của các biên liên quan.

Bên cạnh đó, người dân là đối tượng thụ hưởng trực tiếp của kế hoạch chuyển đổi số, do đó truyền thông, giáo dục về kỹ năng số vô cùng quan trọng. Đây là chương trình dài hơi. Do đó, ngành Hải quan, Thuế cần quyết liệt triển khai việc tuyên tuyền, hướng dẫn tới người dân và doanh nghiệp.

Ngọc Linh (ghi)