Công chức Hải quan giám sát hoạt động XNK bằng đường sông tại cửa khẩu phụ Bình Nghi. Ảnh: H.Nụ

Nhiều khó khăn

Theo Chi cục Hải quan Tân Thanh, qua nghiên cứu khảo sát thực tế hoạt động hải quan tại địa bàn cửa khẩu phụ Bình Nghi và kết quả hội đàm với phía Trung Quốc, hiện chính quyền 2 nước Việt Nam - Trung Quốc chưa thống nhất thời điểm khôi phục hoạt động thông quan hàng hóa.

Theo đó, phương thức giao hàng XNK bằng đường bộ qua mốc 1035 đang thực hiện theo phương án xe Trung Quốc chở hàng NK sang Việt Nam hoặc xe Việt Nam sang Trung Quốc nhận hàng NK; xe Việt Nam sang Trung Quốc giao hàng XK hoặc xe Trung Quốc sang Việt Nam nhận hàng.

Đối với phương thức giao nhận hàng hóa truyền thống bằng đường sông (đường thủy), theo Chi cục Hải quan Tân Thanh, đã có sự thống nhất của 2 bên Việt Nam - Trung Quốc tại cuộc hội đàm ngày 28/12/2023.

Hiện tại cửa khẩu phụ Bình Nghi có 3 bến bốc xếp hàng hóa dọc sông Kỳ Cùng nằm trong địa bàn hoạt động hải quan gồm: Bến Nà Mần (cách khu vực cửa khẩu 4 km đường sông); bến sông gần bãi Thanh Phát (cách khu vực cửa khẩu 3,5 km đường sông)- 2 bến sông này có vị trí ngoài khu vực cửa khẩu; bến sông gần mốc 1036/2 (gọi tắt là bến 1036/2).

Việc vận chuyển bằng đường thủy từ bến Nà Mần, Thanh Phát đến khu vực cửa khẩu gặp khó khăn vì khoảng cách xa, mực nước nông về mùa khô, có 2 thác nhỏ hẹp phương tiện dễ mắc cạn. Bên cạnh đó, Đội Nghiệp vụ Hải quan Bình Nghi chưa được trang bị phương tiện đường thủy thực hiện giám sát, phòng chống buôn lậu. Ngoài ra, địa điểm giao nhận hàng XNK tại bến 1036/2 sang các địa điểm giao nhận phía Trung Quốc chỉ có khoảng cách 150 – 500m, Chi cục Hải quan Tân Thanh cho biết.

Tại cửa khẩu có 3 địa điểm tập kết, kiểm tra, giám sát hàng hóa XNK nằm ngoài khu vực cửa khẩu gồm: Địa điểm tập kết của Công ty CP ĐT&TM Thanh Phát và địa điểm tập kết của Công ty TNHH TM Thuận Phát Lạng Sơn đều nằm tại thôn Nà Mằn, xã Đào Viên; địa điểm tập kết của Công ty TNHH Vân Sơn tại thôn Nà Coóc, xã Đào Viên. Chỉ có duy nhất, địa điểm tập kết của Công ty CP ĐTKDDV XNK Bình nghi Thiên Trường tại thôn Pác Lạn, xã Đào Viên nằm trong khu vực cửa khẩu.

Hải quan Tân Thanh nhấn mạnh, khu vực chịu sự giám sát tại cửa khẩu phụ Bình Nghi (do Đội Nghiệp vụ Hải quan Bình Nghi thực hiện) được quy định tại Nghị định 01/2015/NĐ-CP ngày 2/1/2015 của Chính phủ quy định chi tiết phạm vi hoạt động hải quan, trách nhiệm phối hợp trong phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Trong khi đó, Đội Nghiệp vụ Hải quan Bình Nghi được giao biên chế gồm 5 công chức (2 lãnh đạo Đội và 3 công chức) thực hiện thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát, phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Với biên chế và chức năng, nhiệm vụ được giao, hiện tại Đội Nghiệp vụ Hải quan Bình Nghi không thể bố trí công chức giám sát trực tiếp đồng thời 4 địa điểm tập kết, Cổng B1, Cổng B2, bến 1036/2 (7 vị trí) trong điều kiện thông quan đồng thời đường bộ, đường sông. Do đó, cần phải áp dụng phương pháp giám sát cơ động, giao phụ trách quản lý không bố trí trực làm việc liên tục tại các vị trí trên, theo Chi cục Hải quan Tân Thanh.

Đặc biệt, việc xây dựng quy trình giám sát đối với phương tiện hàng hóa XNK bằng đường bộ qua mốc 1035 cần thời gian nghiên cứu, khảo sát kỹ lưỡng trước khi ban hành quy định giám sát đặc thù cho phù hợp với thực tiễn.

Cần quy trình giám sát phù hợp

Để đảm bảo công tác giám sát hàng hóa XNK được tối ưu, hạn chế rủi ro trước mắt, Hải quan Tân Thanh đề nghị xây dựng quy trình giám sát theo phương thức xe Trung Quốc chở hàng hóa NK sang Việt Nam giao hàng và đưa vào địa điểm tập kết, kiểm tra, giám sát hàng hóa XNK trong khu vực cửa khẩu.

Đối với việc giám sát phương tiện, hàng hóa NK, Hải quan Tân Thanh sẽ nghiên cứu xây dựng, bố trí các biện pháp quản lý giám sát hàng hóa tương tự như công tác giám sát tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị. Cụ thể, chủ hàng và người điều khiển phương tiện thực hiện khai báo trên: Hệ thống tiếp nhận, kiểm tra, xác nhận bảng kê thông tin hàng hóa NK điện tử (Hệ thống bảng kê 119) theo hướng dẫn của Tổng cục Hải quan; Hệ thống quản lý, giám sát hải quan tự động đối với hàng hóa XNK (Hệ thống VASSCM) tại địa điểm tập kết; Hệ thống Ecustoms V5; lực lượng kiểm tra, giám sát phương tiện, hàng hóa được bố trí tại Cổng B1, địa điểm tập kết, Cổng B2 thực hiện nhiệm vụ giám sát hàng hỏa theo các văn bản pháp luật và Quy trình giám sát hàng hóa XNK kèm theo Quyết định số 1966/QĐ-TCHQ ngày 10/7/2015 của Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan về việc ban hành quy trình thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK.

Trong khi cửa khẩu phụ Bình Nghi chưa áp dụng Nền tảng cửa khẩu số, Hải quan Tân Thanh sẽ sử dụng Phiếu đăng ký phương tiện hàng hóa NK để phục vụ cho công tác theo dõi, quản lý giám sát hải quan.

Đối với chiều XK, Hải quan Tân Thanh đề xuất áp dụng phương thức giao hàng như tại cửa khẩu Tân Thanh. Hàng hóa từ địa điểm tập kết sẽ được bàn giao cho công chức quản lý giám sát tại Cổng B1 và sử dụng Phiếu theo dõi phương tiện hàng xuất, biên bản chứng nhận (đối với lô hàng phải kiểm tra thực tế, hàng trọng điểm).

Đối với việc thực hiện phương thức giao nhận hàng XNK tại bến 1036/2 trong khu vực cửa khẩu, Hải quan Tân Thanh đề xuất, việc theo dõi, quản lý giám sát hàng hóa XK từ các địa điểm tập kết ngoài cửa khẩu đến bến 1036/2, bàn giao cho công chức giám sát tại bến 1036/2 sẽ sử dụng Phiếu theo dõi phương tiện hàng xuất, biên bản chứng nhận (đối với lô hàng phải kiểm tra thực tế, hàng trọng điểm).

Đối với hàng NK sẽ được đưa thẳng vào địa điểm tập kết, kiểm tra hàng hóa XNK (bãi Thiên Trường) trong khu vực cửa khẩu để quản lý, giám sát.