Ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam

Pháp lệnh Phí và lệ phí được nâng lên thành Luật Phí và lệ phí, ông thấy vấn đề này có cần thiết?

Việc nâng lên thành Luật Phí và lệ phí là hoàn toàn hợp lý. Bởi, Pháp lệnh chỉ là những quy định mang tính thời điểm chứ không phải cơ sở pháp lý để áp dụng lâu dài. Việc Pháp lệnh Phí và lệ phí được nâng lên thành Luật là phù hợp vì hiện tại phí và lệ phí có tác động tương đối lớn đối với xã hội.

Có một số ý kiến cho rằng Danh mục phí, lệ phí còn nhiều, khi ông nghiên cứu dự luật, ông có thấy vấn đề này xác đáng hay không?

Tôi không cho rằng Danh mục phí, lệ phí nhiều. Bởi đây đều là những dịch vụ hành chính, phúc lợi công mà Nhà nước cung cấp khi người dân sử dụng các dịch vụ đó thì phải trả phí là bình thường. Có thể nhiều dịch vụ ở các nước khác họ không chuyển thành phí và lệ phí bởi vì bản thân những việc đó cơ quan Nhà nước không làm. Còn Nhà nước Việt Nam thực hiện rất nhiều dịch vụ phúc lợi cho dân.

Hiện tại, trong quá trình rà soát, Bộ Tài chính cũng đã rà soát rất kỹ, những loại phí nào trước đây không thu hoặc thu với số lượng không đáng kể thì cũng được Bộ Tài chính bãi bỏ. Tư tưởng, cách làm luật như vậy là phù hợp.

	Tôi rất đồng tình và ủng hộ việc chuyển sang cơ chế giá và cần được mở rộng tối đa. Những phí nào không thuộc ngân sách có thể chuyển hết sang cơ chế giá, sau đó Nhà nước sẽ can thiệp bằng cách điều chỉnh giá.
	Ông Nguyễn Minh Đức

Vấn đề lớn nhất trong Dự thảo Luật Phí và lệ phí lần này là chuyển từ cơ chế phí sang cơ chế giá. Cho đến nay một số khoản phí đã và đang chuyển sang cơ chế giá theo quy định của luật chuyên ngành, đặc biệt là một số khoản phí có tác động lớn đến người dân như học phí, viện phí... Dự thảo cũng đề xuất đưa nhiều loại phí sang cơ chế giá như phí chợ; phí trông giữ xe; phí vệ sinh; phí thuỷ lợi....

Trước đây, chúng ta vẫn hình dung nguyên tắc phí là để thu về ngân sách Nhà nước, tuy nhiên, trong Điều 18 Pháp lệnh Phí và lệ phí quy định có những loại phí do tư nhân đầu tư ban đầu hoặc mua lại của Nhà nước thì vẫn phải tính theo cách thu và cách quản lý phí của Nhà nước ban hành. Tôi cho rằng quy định này là không phù hợp.

Dự thảo Luật lần này đã chuyển rất nhiều những dạng phí và lệ phí như vậy sang giá và cơ chế giá. Có nghĩa là người cung cấp dịch vụ được quyết định việc cung cấp dịch vụ với giá bao nhiêu và thu về như thế nào. Việc chuyển đổi này tôi cho rằng vẫn chưa triệt để, bởi vì trong Dự thảo vẫn duy trì một số loại phí theo cơ chế cũ. Chẳng hạn, DN tư nhân tham gia cung cấp một dịch vụ, họ đầu tư tất cả chi phí ban đầu, song họ lại không có quyền quyết định tiền dịch vụ đó là bao nhiêu. Ví dụ phí sử dụng dịch vụ đường bộ, hiện đang áp dụng cả 3 cơ chế: Vừa là phí thuộc ngân sách Nhà nước, vừa là phí không thuộc ngân sách, vừa áp dụng cơ chế giá. Việc lựa chọn cơ chế áp dụng cho từng dự án này vẫn đang trong hình thức thí điểm. Tôi cho rằng thời gian thí điểm cũng tương đối dài, từ năm 2007 đến nay, cho nên có thể chúng ta cần nghiên cứu thêm kinh nghiệm ở một số nước để chuyển phí sử dụng đường bộ sang cơ chế giá.

Tuy nhiên, cũng lưu ý một điều, cơ chế giá cũng không hẳn là DN được quyết toàn bộ. Chúng ta có Luật Giá và trong Luật Giá vẫn có những quy định để Nhà nước can thiệp quản lý giá, ví dụ như định giá, bình ổn giá, hiệp thương giá, đăng ký giá…

Theo ông, việc chuyển một số phí sang cơ chế giá sẽ thu hút được nhiều nhà đầu tư tham gia vào các lĩnh vực Nhà nước không cần đầu tư?

Khi chuyển sang cơ chế giá, tác động lớn nhất sẽ là xã hội hóa. Chính cơ chế giá sẽ dẫn đến sự cạnh tranh giữa các đơn vị cung cấp, từ đó người dân sẽ được hưởng lợi và có quyền lựa chọn những dịch vụ nào phù hợp nhất đến từ các đơn vị đó.

Điều tôi thấy ngần ngại khi chuyển sang cơ chế giá là đối với những dịch vụ độc quyền và có sự thống lĩnh. Phí sử dụng đường bộ là một ví dụ. Trong trường hợp đi từ điểm A đến điểm B chỉ có một con đường duy nhất, thì rõ ràng đó là độc quyền. Trong trường hợp này, nếu áp dụng cơ chế giá thì người cung cấp sẽ thu giá rất cao để được lợi nhuận độc quyền. Lợi nhuận độc quyền lúc này sẽ là lợi nhuận vô lý chứ không còn là lợi nhuận hợp lý nữa. Cho nên đây là vấn đề cần phải cân nhắc kỹ.

Điều lo ngại nhất khi chuyển sang cơ chế giá là người dân sẽ phải sử dụng phí dịch vụ cao, bản thân DN lại luôn hướng đến lợi nhuận càng cao càng tốt. Theo ông cần giải quyết vấn đề này thế nào?

Điều này chỉ xảy ra khi DN có vị thế độc quyền. Chẳng hạn, khi chúng ta có 3 - 4 nhà cung cấp dịch vụ, nhưng trong đó một nhà đầu tư tự đứng ra đầu tư chi phí và đẩy giá dịch vụ cao ngất ngưởng thì chắc chắn sẽ không được người dân đón nhận, họ sẽ dịch chuyển sang các nhà cung cấp phù hợp hơn. Bởi vậy, khi có đủ cạnh tranh trên thị trường thì việc áp dụng cơ chế giá là hoàn toàn hợp lý.

Hiện tại, cơ chế can thiệp thông qua Luật Giá là cơ chế chấp nhận được. Song, để tiệm cận cơ chế hoàn hảo thì phải nói đến cơ chế chia tách. Ví dụ với lĩnh vực điện, Nhà nước có thể chia ngành điện thành thị trường phát điện cạnh tranh, thị trường bán buôn điện cạnh tranh, thị trường bán lẻ điện cạnh tranh. Đó là giải pháp lâu dài và hợp lý nhất. Thay vì để một đơn vị cung cấp, Nhà nước chia tách thành nhiều đơn vị cùng tham gia, có như vậy thế độc quyền sẽ không còn, người dân hoàn toàn yên tâm sử dụng dịch vụ tốt nhất. Tất nhiên trong một số trường hợp thực sự không thể chia tách được, như đường sắt tuyến Bắc-Nam.

Xin cảm ơn ông!