Xin chữ ngày Tết, không phải là một việc đơn giản mà đó là điều thiêng liêng, một việc quan trọng của người đi xin chữ và người cho chữ- nhà thư pháp Phạm Hải, Câu lạc bộ Thư pháp UNESCO mở đầu câu chuyện với tôi như vậy.

Ông đồ là người có sức ảnh hưởng lớn về tinh thần, với tài năng, cốt cách, tâm và trí của một người vừa dạy chữ thánh hiền, vừa truyền trao nghệ thuật thư pháp. Người đời thì trọng thầy, trọng chữ mà đến xin chữ. Thầy đồ thì chọn người, chọn chữ để tặng người xin. Nhưng ai được thầy gọi đến tặng chữ mới thực là người có phúc, có tâm và may mắn. Ông đồ ngày xưa rất được trọng vọng, những nhà có tiền thì mời thầy về tận nhà để dạy chữ cho con cái, những nhà bình thường thì gửi con đến nhà thầy, ngày lễ ngày Tết phải sang Tết thầy, vậy nên dân gian mới có câu “mùng một Tết cha, mùng hai Tết mẹ, mùng ba Tết thầy”.

Ngày Tết, công việc của thầy đồ càng bận hơn bởi mọi người đến xin chữ, đó là việc mà cả người xin chữ và người cho chữ đều hết sức trân trọng và nâng niu. Ông đồ thường dậy sớm chuẩn bị nghiên mực cho chu đáo, người xin chữ khăn áo chỉnh tề, sắm một chút lễ vật đến nhà thầy. Chữ xin cũng tùy theo nguyện vọng của người xin chữ, thầy đồ cũng phải tĩnh tâm suy nghĩ, hiểu rõ tính cách, nguyện vọng, ước mong trong năm mới của người xin chữ để cho được chữ hợp cảnh, hợp người. Trước đây, chữ được viết bằng chữ nho, thứ chữ tượng hình giàu ý nghĩa. Học, hiểu được chữ nho đã khó, viết được đẹp và cho đúng người, đúng cảnh càng ý nghĩa hơn.

Theo quan niệm của các cụ xưa không phải ai biết chữ cũng có thể cho chữ được. Người cho chữ phải hiểu chữ và hiểu cả người xin chữ nữa bởi một chữ thánh hiền uyên thâm nhiều khi còn là cái duyên, cái tình trong cả năm hay là cả một đời người. Nhà thư pháp Phạm Hải kể rằng: Có cô gái tuổi ngoài ba mươi đến xin chữ. Sau khi xin chữ Phúc cho gia đình, câu chuyện của cô lan man về mong ước một hạnh phúc nhỏ của riêng mình trong năm mới, nhà thư pháp tư vấn cho cô thêm một chữ Duyên. Câu chuyện còn dang dở trong khi chờ mực khô, cũng là lúc một chàng trai cao ráo đến xin chữ Tình. Nhà thư pháp mới mở lời: Có là duyên phận thì báo tin vui nhé. Ấy vậy mà tháng 7 năm sau điện thoại của ông reo đón tin vui.

Tin rằng chữ thánh hiền là linh thiêng, các nhà thư pháp hay những ông đồ cẩn thận đều có quy tắc của riêng mình, trong đó quy chuẩn mực thước nhất là không bao giờ cho chữ xấu, quái gở, chữ kiêng kị. Đến như nếu có người xin chữ “quyết tâm” thầy cũng không cho bởi cho rằng điều này là đã cần có trong ý chí rồi.

Khi xưa, các chữ, các câu thầy cho có nội dung phong phú hơn bây giờ. Ví như người xin hiếu lễ, các thầy hay cho chữ “Ấm hà tư nguyên” (uống nước sông nhớ đến nguồn), xin lễ nghĩa thầy cho “Đức lưu quang” (đức chan hòa ánh sáng), người hay đi đó đây, thầy cho “Tâm an vũ trụ an”... Ngày nay, dạo quanh vài phố ông đồ ngày Tết, thường chỉ thấy người trung niên xin chữ Tâm, chữ Đức, thanh niên nam nữ xin chữ Hiếu, chữ Duyên, con cái xin chữ Tâm, chữ An tặng cha mẹ, chữ Thọ mừng tuổi các cụ cao niên…, gói gọn lại khoảng dăm chục chữ. Thế nhưng nét đẹp ấy của dân tộc giờ hàng năm, đến hẹn xuân về lại “sáng bừng trên giấy điệp” là một sự kế thừa đáng trân trọng. Hình ảnh nhiều thanh niên nam nữ và cả đám con trẻ trán lấm tấm mồ hôi ngồi bệt dưới sân Văn Miếu luôn tay quạt gió cho chữ mau khô trong cái nắng hanh đầu mùa làm ấm lòng không biết bao người trung, cao tuổi vốn hay lo lắng cho cái sự học và văn hóa truyền thống của nước nhà. Thấy các em, các cháu xin chữ Tâm, chữ Đạt mà yên tâm hơn với sự nghiệp phát triển và kiến tạo của nước nhà. Thấy đường xưa phố cũ mỗi dịp Tết đến xuân về lại sáng bừng với giấy điệp, nhũ vàng mà tin tưởng về một lớp trẻ vẫn còn mạch truyền thống, cội nguồn. Điều đó khẳng định rằng, dù cuộc sống hối hả, lo toan nhưng không làm người con đất Việt quên đi những phong tục đẹp, mà cùng với sự phát triển của đời sống kinh tế - xã hội, nét đẹp văn hóa tiếp tục được gìn giữ, phát huy.